کما یا اغما به چه حالتی گفته میشود؟ درمان کما امکان پذیر است؟
کما یک نوع بیهوشی است که در آن فرد به هیچ چیز اطرافش واکنش نمی‌دهد. فردی که در کما باشد را نمی‌توان با هیچ روشی از خواب برانگیخت و هیچ علامتی از هوشیاری نشان نمی‌دهد. این حالت ممکن است به دلیل صدمه به مغز، مثل شکستگی جمجمه یا کما پس از ایسکمی مغزی رخ دهد. در این شرایط، باید سریعاً با یک پزشک متخصص مغز و اعصاب تماس بگیرید. این مطلب جنبه آموزشی و اطلاع رسانی دارد، در صورت مشکل به دکترهای متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.
حالت کما یا اغما به چه حالتی گفته میشود؟
کما یک حالت بیهوشی است که در آن فرد هیچگونه واکنشی به محیط نشان نمی‌دهد. فرد کمایی را هیچگونه تحریکی نمی‌تواند از خواب بیرون بیاورد و هیچ نشانه‌ای از آگاهی ندارد. این حالت ممکن است ناشی از آسیب به مغز، مثل جراحت سر یا کما پس از انسداد عروق مغزی باشد. در این موقعیت، باید فوراً با یک پزشک متخصص مغز و اعصاب یا جراح مغز و اعصاب مشاوره کنید.
فرد کمایی فقط می‌تواند تنفس کند. گاهی اوقات، برای حفظ تنفس، نیاز به استفاده از دستگاهی وجود دارد. ممکن است با گذشت زمان، فرد کمایی به آگاهی برسد و وضعیتش بهتر شود.
برخی از افراد در عرض چند هفته از کما خارج می‌شوند، در حالی که برخی دیگر وارد حالت نباتی یا هوشیاری محدود می‌شوند. این حالت را کما یا اغما می‌گویند.
علائم ورود به کما چیست؟
کما یک وضعیت پزشکی فوری است که در آن فرد هیچ پاسخی به محیط ندارد. اگر سریعاً تشخیص داده نشود، ممکن است عواقب جبران‌ناپذیری داشته باشد. برای مثال، یک فرد دیابتی ممکن است با تزریق اشتباه زیاد انسولین، قند خونش را به حد خطرناکی کم کرده باشد. در این موارد حیاتی، باید سریعاً درمان شود.
به طور خلاصه، مراحل تشخیص و درمان کما توسط کادر پزشکی تحت نظر یک پزشک متخصص مغز و اعصاب به این صورت است:
1. وضعیت راه هوایی، تنفس، فشار خون و نبض فرد چک میشود.
2. دمای بدن اندازه‌گیری میشود. دمای بالا ممکن است نشانه تب و عفونت باشد، در حالی که دمای پایین ممکن است نشانه هیپوترمی باشد.
3. اگر فرد ضربه سر شدیدی داشته باشد، بدن برای شناسایی صدمات معاینه میشود.
4. پزشک علائم آسیب مغزی مثل فلج کل بدن یا الگوهای تنفس نامنظم را بررسی می‌کند.
5. مردمک چشم می‌تواند اطلاعاتی درباره علت کما بدهد. برای مثال، مردمک‌های نامساوی ممکن است نشانه فشار در مغز باشد. در حالی که مردمک‌های کوچک ممکن است نشانه مصرف زیاد مواد مخدر باشد.
6. آزمایشات خون می‌تواند عوامل مهمی مثل تعداد گلبول‌های قرمز و سفید، قند خون، نمک خون، الکل خون و اکسیژن و دی اکسید کربن خون را چک کند.
7. آزمایش ادرار می‌تواند حضور سموم و قندها را نشان دهد.
8. اسکن مغز، شامل سی‌تی و ام‌آرآی، ممکن است برای کمک به تشخیص آسیب‌های مغزی لازم باشد.
9. عفونت‌های محتمل را می‌توان با پونکسیون کمری شناسایی کرد (که در آن مقدار کمی از مایع مغزی نخاعی از ستون فقرات گرفته شده و در آزمایشگاه تست میشود).
این مراحل توسط پزشک متخصص مغز و اعصاب برای تعیین وضعیت فرد انجام میشود.
کما یا مرگ موقتی چیست و به چه علت رخ می‌دهد؟
کما یک حالت بیهوشی است که گاهی به آن مرگ موقت هم می‌گویند. عوامل مختلفی می‌توانند سبب ایجاد کما شوند، مانند:
- آسیب‌های تروماتیک مغزی: این آسیب‌ها معمولاً نتیجه تصادفات رانندگی یا اقدامات خشونت‌بار است.
- سکته مغزی و کما: کاهش یا قطع خونرسانی به مغز (کما پس از سکته مغزی)، ممکن است به دلیل بسته شدن شریان‌ها یا پاره شدن عروق خونی رخ دهد.
- تومورها: تومورهای مغز یا ساقه مغز می‌توانند عامل کما باشند.
- کما به دلیل دیابت: سطح قند خون که خیلی زیاد (هیپرگلیسمی) یا خیلی کم (هیپوگلیسمی) میشود می‌تواند علت کما باشد.
- کما ناشی از کمبود اکسیژن: افرادی که از غرق شدن نجات پیدا کرده‌اند یا کسانی که پس از سکته قلبی احیا شده‌اند ممکن است به خاطر کمبود اکسیژن به مغز در کما بمانند.
- اثر عفونت‌های مغزی در کما: عفونت‌هایی مثل آنسفالیت و مننژیت باعث ورم مغز، نخاع یا بافت‌هایی می‌شوند که مغز را محاصره کرده‌اند. حالات شدید این عفونت‌ها می‌تواند آسیب مغزی یا کما را به دنبال داشته باشد.
- تشنج: تشنج‌های پیاپی می‌تواند منشأ کما باشد.
- سموم: قرار گرفتن در معرض سموم، مثل مونوکسید کربن یا سرب، می‌تواند آسیب مغزی و کما را ایجاد کند.
- اثر مواد مخدر و الکل در کما: مصرف زیاد مواد مخدر یا الکل می‌تواند سبب کما شود.
وقتی یکی از این عوامل رخ می‌دهد، عملکرد سلول‌های مغز با مشکل مواجه می‌شوند. این مشکل می‌تواند بخش‌هایی از مغز که مسئول هوشیاری فرد هستند را آسیب دهد و اگر آن بخش‌ها کار نکنند، فرد در کما می‌ماند. متخصص مغز و اعصاب باید با توجه به شرایط بیمار راهکار مناسب را به بیمار پیشنهاد کند.
مراقبت و پیشگیری از آسیب‌های ناشی از کما به چه صورت انجام میشود؟
برای تعیین علت دقیق وضعیت فرد، ممکن است نیاز به انجام آزمایش‌ها و تست‌های مختلف باشد که ممکن است زمان‌بر باشند. در طول این مدت، فرد تحت مراقبت‌های اورژانسی یک پزشک متخصص عصب و روان قرار می‌گیرد، که شامل موارد زیر است:
- راه اندازی یک خط وریدی (IV) برای ارائه مایعات و داروهای لازم
- استفاده از ماسک اکسیژن برای تامین اکسیژن کافی
- کاتتریزاسیون مثانه برای جمع‌آوری ادرار
- پایش مستمر علائم حیاتی مانند نبض، تنفس و فشار خون
- گلوکز وریدی برای حفظ قند خون
- پمپاژ معده در صورت احتمال مسمومیت با خوردن یا نوشیدن مواد خطرناک
- تزریق یک آنتیدوت مخدر در صورت بالا رفتن سطح دارو در خون
- یک دستگاه تنفس مصنوعی در صورت عدم توانایی فرد در تنفس طبیعی.
آیا کما درمان پیدا می کند؟
علت و شدت کما تعیین کننده نوع درمان فرد است، که ممکن است شامل این موارد باشد:
- گلوکز وریدی برای مواردی که قند خون کم باشد
- نالوکسان وریدی برای مواردی که ازدوز هروئین داده باشند
- عمل جراحی برای مواردی که خونریزی داشته باشند، مثلا هماتوم ساب دورال (جمع شدن خون بین مغز و پوسته‌اش)
- آنتی بیوتیک برای مواردی که عفونت داشته باشند
پزشک متخصص عصب و روان و دکتر کما با استفاده از یک ابزار به نام مقیاس کما گلاسکو سطح هوشیاری فرد را بررسی می‌کنند. این سطح به صورت مرتب برای دیدن علائم بهبود یا بدتر شدن چک میشود.
مقیاس کما گلاسکو سه مورد را ارزیابی می‌کند:
1. باز شدن چشم در حالت کما: نمره ۱ یعنی چشم‌ها باز نمی‌شوند و نمره ۴ یعنی چشم‌ها به صورت اتوماتیک باز می‌شوند.
2. پاسخ شفاهی به یک دستور: نمره ۱ یعنی هیچ پاسخی نمی‌دهند و نمره ۵ یعنی به طور مناسب و هوشمندانه پاسخ می‌دهند.
3. حرکات داوطلبانه در پاسخ به یک دستور: نمره ۱ یعنی هیچ حرکتی نمی‌کنند و نمره ۶ یعنی به دستورات اطاعت می‌کنند.
بیشتر افراد در کما نمره کلی ۸ یا کمتر را می‌گیرند. نمره کمتر نشان می‌دهد که ممکن است فرد آسیب شدیدتری به مغز خود وارد کرده باشد و شانس بهبودی کمتری داشته باشد.
معمولا فرد در کما در مدت کوتاه، در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) مراقبت میشود. درمان‌های این دوره شامل اطمینان از پایداری وضعیت بیمار و حمایت از عملکردهای بدنی مانند تنفس و فشار خون است.
در مدت طولانی، کارکنان مراقبت‌های بهداشتی تحت نظر پزشک متخصص عصب و روان درمان حمایتی را در بخش بیمارستان ادامه می‌دهند. این مراقبت‌ها می‌تواند شامل تغذیه مناسب، جلوگیری از عفونت، حرکت دادن به فرد برای جلوگیری از زخم بستر و تمرین کردن مفاصل برای جلوگیری از سخت شدن آنها باشد.
درمان کما چطور ممکن است؟
کما معمولاً چند هفته زمان می‌برد. در این دوره فرد ممکن است به تدریج از خواب بیرون آید و هوشیاری خود را بازگرداند. و یا به حالتی دیگر از بیهوشی به نام حالت نباتی که کمترین سطح هوشیاری است برود.
برخی از افراد ممکن است به مرور زمان از این حالات خارج شوند، در حالی که برخی دیگر ممکن است سال‌ها بدون بهبود بمانند. افرادی که از کما خارج می‌شوند معمولاً در ابتدا بسیار سردرگم و گیج هستند.
عوارضی که در طول کما رخ می‌دهند:
- زخم بستر ناشی از کما
- عفونت ادراری بعد از کما
- لخته خون در پاها بعد از کما
- و…
برخی از افراد بهبودی کامل می‌یابند و هیچ تاثیری از کما نمی‌بینند. برخی دیگر معلولیت‌هایی ناشی از آسیب مغزی را تجربه می‌کنند. آنها ممکن است در طول دوره توانبخشی به فیزیوتراپی، کاردرمانی و ارزیابی و حمایت روانشناختی بر اساس تجویز متخصص مغز و اعصاب و دکتر کما نیاز داشته باشند.
بر اساس میزان صدمات واردشده ممکن است حتی فرد تا پایان عمر به مراقبت نیاز داشته باشند. شانس بهبودی فرد از کما بسیار به شدت و علت آسیب مغزی، سن و مدت زمانی که در کما بوده وابسته است. به همین دلیل نمی‌توان به‌طور دقیق پیش‌بینی کرد که آیا فرد در نهایت درمان می شود یا خیر؟
با توجه به غیر قابل پیش بینی بودن زمان بهبودی فرد در کما، ایا برای برای فرد در کما مشکلاتی به وجود میآید؟ این سوال جواب مشخصی ندارد و ممکن است در شرایط مختلف متفاوت باشد. به همین دلیل، توصیه میشود برای رفع نگرانی خود از یک پزشک متخصص عصب و روان مشورت بگیرید.
ما به چه صورت می‌توانیم از روش های بهبود و درمان کما استفاده کنیم؟
کما تجربه‌ای است که از فردی به فرد دیگر متغیر است. برخی از افراد می‌گویند می‌توانند چیزهایی را که در حین کما اتفاق افتاده به خاطر بیاورند، در حالی که برخی دیگر این امکان را ندارند.
هنگامی که با دوست یا عزیزی که در کما است ملاقات می‌کنید، متخصص مغز و اعصاب این نکات را به شما پیشنهاد می‌کند:
- وقتی وارد می‌شوید بگویید که کی هستید.
- هر چیزی که به آنها می‌گویید ممکن است شنیده شوند. پس وقتی درباره رویدادهای روزانه خود صحبت می‌کنید این موضوع را به یاد داشته باشید.
- علاقه و حمایت خود را به آنها ابراز کنید. حتی نشستن و دست آنها را گرفتن یا پوستشان را لمس کردن می‌تواند یک آرامش عالی باشد.
- تحقیقات نشان داده است که تحریک حواس اصلی – لامسه، شنوایی، بینایی و بویایی – ممکن است به بهبودی فرد از کما کمک کند. شما می‌توانید علاوه بر صحبت با فرد و دست آنها را گرفتن، موسیقی مورد علاقه او را از طریق هدفون پخش کنید، گل در اتاقش بگذارید یا عطر مورد علاقه خود را اسپری کنید.
پرسش های رایج در زمینه ی کما
- آیا علت ورود به کما در بهبودی آن نقش دارد؟ کماهایی که به خاطر مسمومیت دارویی رخ می‌دهند، اگر زودتر مراقبت‌های پزشکی دریافت کنند، شانس بهبودی زیادی دارند. کماهایی که به علت آسیب سر مثل کما پس از سکته مغزی اتفاق می‌افتند، نسبت به کماهایی که به دلیل کم اکسیژنی هستند، شانس بهبودی بالاتری دارند.
- مدت زمان کما چه نقشی در بهبود بیمار دارد؟ کما وضعیتی است که پیش‌بینی بهبودی آن بسیار سخت است. شرایط هر فردی متفاوت است و بهتر است با یک پزشک متخصص عصب و روان برای تشخیص وضعیت او مشورت کنید. همانطور که می‌دانیم، هرچه فرد طولانی‌تر در کما بماند، بهبود فرد سخت‌تر است. اما، بسیاری از بیماران می‌توانند پس از چند هفته در حالت اغما از خواب بلند شوند. برخی از آنها هم ممکن است معلولیت‌های جدی را پس از کما تجربه کنند.
- دکتر متخصص در حوزه‌ی کما و یا متخصص مغز و اعصاب چه نقشی در بهبود فرد دارد؟ کما وضعیتی است که پزشکان متخصص مغز و اعصاب و دیگران اولین کارشان بررسی راه هوایی فرد مبتلا است و به تنفس و گردش خون او کمک می‌کنند. پزشکان ممکن است تنفس مصنوعی (کما و تنفس با دستگاه)، داروهای وریدی و سایر مراقبت‌های حمایتی را برای او در نظر بگیرند. درمان بسته به علت کما متغیر است. به همین دلیل، توصیه میشود برای رفع نگرانی خود از دکتر کما و متخصص مغز و اعصاب مشورت بگیرید.
- دکورتیکه و دسربره در کما چیست؟ دکورتیکه و دسربره نام دو حالت بدنی هستند که نشانه‌های آسیب مغزی هستند. در این حالت‌ها، فرد آسیب‌دیده حرکات تکراری و ناخودآگاهی از تنه و اندام‌ها انجام می‌دهد که ناشی از رفلکس‌های حرکتی نامنظم است. این دو حالت بدنی معمولاً در افرادی که در حالت کما هستند رخ می‌دهند.
- اصطلاح کمای دیابتی به چه معناست؟ کمای دیابتی یک پیامد وخیم دیابت است که فرد را در حالت بیهوشی قرار می‌دهد. اگر دیابتی باشید، قند خون خیلی زیاد (هیپرگلیسمی) یا خیلی کم (هیپوگلیسمی) می‌تواند عامل کمای دیابتی شود. فردی که در کمای دیابتی است هنوز زنده است، ولی نمی‌تواند از خواب بیدار شود یا به صداها یا تحریکات دیگر واکنش نشان دهد. کمای دیابتی ممکن است وحشتناک به نظر بیاید، اما با رعایت اصولی مناسب می‌توان از آن پیشگیری کرد.
- افت هوشیاری در کما چیست؟ علت کاهش هوشیاری می‌تواند بیماری جدی یا ضربه قوی به سر باشد. وضعیت هوشیاری در سطوح مختلفی اندازه‌گیری میشود که بالاترین سطح آن کما است.
- چه تفاوتی بین مرگ مغزی و کما و زندگی نباتی وجود دارد؟ مرگ مغزی و زندگی نباتی دو حالت بدنی هستند که گاهی با هم اشتباه شناخته می‌شوند. مرگ مغزی و زندگی نباتی (که هر دو نتیجه آسیب وسیع مغز هستند) این تفاوت را دارند که حالت نباتی قابلیت بهبود دارد، اما مرگ مغزی برگشت‌ناپذیر است. در مرگ مغزی فرد می‌تواند اهدای کننده عضو باشد. تفاوت مرگ مغزی و کما و زندگی نباتی را در یک مقاله دیگر با جزئیات بیشتر توضیح داده‌ایم. مقاله را برای اطلاعات بیشتر بخوانید.
نتیجه‌گیری
عامل کما می‌تواند بیماری یا آسیبی باشد که مغز را تحت تأثیر قرار دهد. افراد نزدیک به بیمار کما باید اطلاعات مفیدی را به پزشکان بدهند تا در یافتن علت کما یاری کنند. مداخله سریع پزشکی برای درمان شرایط قابل اصلاح ضروری است.
به عنوان مثال، اگر عفونتی باشد که مغز را آلوده کرده باشد، ممکن است نیاز به آنتی‌بیوتیک‌ها باشد. در صورت ایجاد شوک دیابتی ممکن است نیاز به گلوکز باشد. همچنین ممکن است برای کاهش فشار مغزی به خاطر تورم یا تومور، جراحی لازم باشد.برخی داروها نیز ممکن است به کاهش تورم کمک کنند.در صورت نیاز، ممکن است برای متوقف کردن تشنج نیز دارو داده شود. در اصل، درمان کما پشتیبانی است.
افرادی که در کما هستند در بخش مراقبت‌های ویژه بستری می‌شوند. آنان تا زمانی که وضعیتشان بهتر شود، به حمایت کامل نیاز دارند. چیزی که مهم است، در مرحله اول مشاوره با متخصص مغز و اعصاب است. متخصص مغز و اعصاب و یا دکتر کما با دانش و تجربه لازم از کما و اغما می‌تواند به بیمار شما کمک ارزشمندی کند.
لیست پزشکان مرتبط:
مهدی سخابخشمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران- بابک زمانیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- رویا ابوالفضلیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- علیرضا رنجبر نائینیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- سید سهراب هاشمی فشارکیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- اکبر سلطان زادهمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- ساناز معصومیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- کلینیک مغز و اعصاب نورالیکلینیک مغز و اعصاب و نوروساینس | تهران
- شیرین بهبهانیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- احمد قمی فرمتخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات | تهران
