تاخیر در گفتار کودکان (علت، علائم و نحوه درمان چگونه است؟)
تاخیر در گفتار کودکان
یک نوع اختلال ارتباطی وجود دارد که تاخیر در گفتار کودکان است. اگر کودک شما از لحاظ جسمی تکامل پیداکرده است ولی همچنان یک عبارت کامل را نمی‌تواند بیان کند و فقط در چند کلمه منظور خود را می‌رساند احتمال دارد در تکلم اختلال داشته باشد.
این کودکان در توانایی زبانی دارای سرعت کمتری در تکامل نسبت به بقیه کودکان هستند. بنابراین در زبان گفتاری یا درک مشکل دارند.
امکان دارد ترکیبی از مشکلات گفتاری، شنوایی (ناشنوایی) و اختلالات روانشناختی (مثل اوتیسم (ASD) یا سندرم داون) باعث بروز تاخیر در تکلم کودکان شود. اگرچه بعضی مواقع مبتلا بودن به یکی از این مشکلات باعث می‌شود کودک دیر به زبان بیاید.
امروزه مسئله دیر به زبان آمدن کودک به دلایل نامعلومی خیلی رایج شده است. بر طبق آخرین آمار گزارش شده، 10-5 درصد از کودکان پیش‌دبستانی در جهان به این اختلال دچار شده‌اند.
با توجه به مطالب گفته شده، ابهامی که در ذهن شما شکل می‌گیرد این است که تا چه سنی تاخیر در تکلم طبیعی می‌باشد؟ در جواب این سوال می‌توان اینگونه گفت با وجود اینکه در کودکان مختلف مشخص کردن یک سن را نمی‌توان بیان کرد، ولی اگر کودک شما تا 2 سالگی نتواند عبارات ساده و کوتاه را بگوید مسئله نگران کننده‌ای خواهد بود.
چون در مورد یک کودک از سن 1 تا ۱.۵ سالگی توانایی این را دارد که حدود 20 کلمه (مثل بابا، مامان، بایست و نه) را درک و بیان کند. پس از گذشت این دوره جملاتی با کلماتی که یاد گرفته را بیان می‌کند و در سن 3 تا 4 سالگی داستان‌های کوتاه و ساده را بیان می‌کند.
در نتیجه اگر کودکی اختلال در تاخیر تکلم داشته باشد، به علت آنکه در درک کلمات قدرت پایینی دارد نمی‌تواند تا 2 سالگی از کلمات را به شکل یک جمله کوتاه و ساده بگوید.
اگر می‌دانید کودک شما به اختلال تاخیر در گفتار دچار شده است، حتما با روانپزشک کودکان و سپس یک پزشک گفتار درمان ارتباط بگیرید.
قطعا این کودک در مقایسه با فرزندان دیگر نیاز به حمایت بیشتری از سمت شما دار. در ادامه مطلب در مورد جزئیات بیشتری از مسئله تاخیر در گفتار کودکان صحبت خواهد شد. این مطلب جنبه آموزشی و اطلاع رسانی دارد، در صورت مشکل به دکتر روانشناس و متخصص شنوایی سنجی مراجعه کنید.
علائم تاخیر در گفتار کودکان چیست؟
ابتدا باید آگاه باشید که تاخیر در تکلم با اختلال گفتاری علائم متفاوتی دارند. اگر یک کودک در گفتار تاخیر داشته باشد امکان دارد نشان دهنده یک اختلال تکاملی در او باشد.
کودکانی که به اختلال در گفتار مبتلا هستند، در صحبت کردن و درک کردن مشکل دارند و زندگی روزمره آنها تحت تاثیر آن قرار می‌گیرد. درصورتی که کودکانی که به اختلال گفتاری (speech disorder) مبتلا هستند در هنگامی بیان کلمات در تلفظ صداها مشکل دارند. به طور معمول آنها دارای مهارت زبانی خوب هستند. به عبارتی به خوبی کلمات و جملات را می‌فهمند و جملات را به درستی بسازند.
در مجموع کودکانی که به اختلال گفتاری مبتلا هستند به طور قطعی به تاخیر در تکلم یا اختلال تکاملی زبان (developmental language disorder) مبتلا نیستند. در مقابل کودکانی که به تاخیر گفتاری مبتلا هستند در گفتن همان تعداد کلمات اندک خود مشکل ندارند.
با در نظر گرفتن اینکه در همه کودکان روند تکامل گفتار یکسان نیست، بهتر آن است که کودکتان را با کودکان دیگر که هم سن او هستند مقایسه نکنید.
این کار به سنجش اختلال در تکلم کمک زیادی نمی‌کند. اگر در سنین مختلف کودکتان علائم زیر را مشاهده کردید از کارشناس گفتار درمان یا یک پزشک متخصص کودک مشورت بگیرید.
- اگر کودک تا 12 ماهگی با استفاده از صداها، حرکات و کلمات ارتباطی با شما برقرار نمی‌کند. به ویژه هنگامی که چیزی می‌خواهد یا به کمک نیاز دارد.
- اگر تا 2 ساگی کودک نتواند حدودا 50 کلمه گوناگون را نمی‌گوید. دو یا چند کلمه را خودبه‌خود ترکیب نمی‌کند و بعضی مواقع عباراتی که دیگران می‌گویند را عینا تکرار می‌کند. سوالات ساده یا دستورالعمل‌هایی مثل «نوشیدنی می‌خواهی؟»، «کفش‌هایت را بگیر»، یا «بابا کجاست؟» را درک نمی‌کند.
- اگر در 3 سالگی هنوز نمی‌تواند کلمات را در عبارات طولانی مثل «می‌خواهم غذا بیشتر بخورم» یا «به من کمک کن مامان» با هم ترکیب کند. همچنین اگر سوالات یا دستورالعمل‌های طولانی‌تر مثل «امروز برای ناهار چه می‌خواهی بخوری؟» یا «کفش‌هایت را بگیر و در جعبه بگذار» را درک نمی‌کند. به طور معمول علاقه کمی به کتاب نشان می‌دهد یا هیچ علاقه‌ای ندارد و سوال زیادی نمی‌پرسد.
- اگر در سن پیش دبستانی که 4 یا 5 سالگی می‌باشد، کودک خوب نمی‌تواند حرف بزند. در این دوران سنی اگر مشکل تکلم را به مشکلات دیگری مثل اوتیسم (ASD) یا شنوایی کم نتوان ربط داد باید به مسئله اختلال تکاملی زبان اشاره کرد.
- کودکانی که به اختلال تکاملی زبان مبتلا هستند غالبا کلمات مهم را در جملات بیان نمی‌کنند. تنها به یک بخش از دستورالعمل جواب می‌دهند. به زمان گذشته، حال یا آینده برای فعل‌ها توجهی ندارند. هنگام صحبت کردن نمی‌توانند از کلمات مناسب استفاده کنند و ممکن است به جای کلمات مناسب از کلمات کلی مثل «چیز» به زبان می‌آورند. امکان دارد معنی بعضی از ممکن است معنی کلمات، جملات یا داستان‌ها را نفهمند.
البته باید توجه کنید در کودکانی که به کم‌شنوایی، سندرم داون، طیف اوتیسم و سندرم ایکس شکننده (Fragile X Syndrome) مبتلا هستند تاخیر گفتاری امری طبیعی است. اگر کودک شما در سلامت به سر می‌برد و علائم گفته شده را دارد، باید خیلی نگران باشید!
بر طبق آمار گزارش شده، از هر پنج کودک، یکی دارای علائم تاخیر در گفتار است که با بزرگتر شدنشان وضعیت خیلی از آنها بهبود می‌یابد. ولی بعضی از آنها تا آخر عمرشان مشکلاتی در درک و بیان کلمات دارند.
علت تاخیر در تکلم کودکان چیست و چرا بعضی از بچه‌ها به این مشکل دچار می‌شوند؟
دلایل زیادی وجود دارد که کودکان دیر حرف می‌زنند. در بعضی موارد بیشتر از یک عامل سسب می‌شود که تاخیر در تکلم بوجود بیاید. بعضی از دلایل رایج تاخیر در تکلم شامل:
- ابتلا به اختلال شنوایی: کودکان مبتلا به اختلال شنوایی، به طور معمول به اختلال تاخیر در تکلم نیز دچار می‌شوند. چون این کودکان صدایی را نمی‌شنوند، بنابراین دچار مشکا در نحوه برقراری ارتباط می‌شوند.
- ابتلا به اوتیسم: همه کودکانی که به اوتیسم مبتلا هستند در گفتار تاخیر ندارند ولی اوتیم غالبا تاثیری منفی بر نوع ارتباطات دارد.
- داشتن ناتوانی ذهنی: انواع ناتوانی‌های ذهنی از جمله نارساخوانی (دیسلکسیا) باعث تاخیر در حرف زدن و گفتار در کودکان می‌شود.
- وجود مسائل روانی-اجتماعی: مشکلات روانشناختی مثل بی‌توجهی شدید والدین باعث بوجود آمدن مشکلاتی در تکامل زبان کودک می‌گردد و در نهایت سبب تاخیر در گفتار کودکان می‌شود. امروزه بین بیش فعالی و تاخیر در تکلم ارتباطاتی وجود دارد که تا حدی به اثبات رسیده است.
با انواع اختلال تاخیر در گفتار کودکان بیشتر آشنا شوید
تاخیر در تکلم به شکل بیانی، پذیرا یا ترکیبی از این دو می‌باشد که عبارتند از:
- تأخیر در گفتار بیانی: که کودک دارای مشکل در ارتباط کلامی باشد اتفاق می‌افتد.
- تأخیر در گفتار پذیرا: معمولا وقتی که کودک دارای مشکل در درک زبان باشد اتفاق می‌افتد.
هر کدام از این نوع تاخیر در گفتار از لحاظ شدت و مدت تداوم دارای انواعد مختلفی هستند. قطعا یک گفتار درمان قبل از آنکه درمان را شروع کند تفاوت این دو نوع را در نظر می‌گیرد.
فاکتورهای خطر بروز اختلال تاخیر در گفتار کودکان
بر طبق کارگروه خدمات پیشگیرانه در ایالات متحده آمریکا، عوامل خطری که برای مشکلات گفتار بالقوه هستند شامل:
- نارس به دنیا آمدن
- مرد بودن
- داشتن سابقه خانوادگی مشکلات گفتاری یا زبانی
- داشتن وزن کم هنگام تولد
- داشتن والدینی با سطح تحصیلات پایین‌تر
به‌همین جهت است که این اختلال در پسران بیشتر دیده می‌شود.
آیا امکان پیشگیری از بروز اختلال تاخیر در گفتار کودکان وجود دارد؟
اختلال تاخیر در گفتار با یکسری عوارض ناخواسته مثل منزوی شدن کودک، تاخیر در تکامل مهارت‌های دیگر و عدم امکان ادامه تحصیل توام می‌باشد ولی در واقع راهی به منظور پیشگیری از مبتلا شدن به این اختلال هنوز وجود ندارد.
ولو اینکه اگر به سرعت تشخیص داده شود از پیشرفت نقص تکاملی می‌توان پیشگیری کرد. باید این اختلال در سنین ۲ تا ۲.۵ سالگی شناسایی شود و درمان آن را آغاز کرد.
نحوه صحیح تشخیص اختلال تاخیر در گفتار کودکان
اگر فکر می‌کنید که کودکتان به این اختلال مبتلاست، لازم است با یکی از افرادی که در زیر ذکر شده ارتباط بگیرید:
- روانپزشک یا روانشناس
- متخصص شنوایی‌سنجی
- معلمان یا مربیان که در مرکز مراقبت از کودک، پیش‌دبستانی یا مدرسه هستند
- متخصص اطفال یا پزشک عمومی
- متخصص آسیب‌شناسی گفتار و زبان یا گفتاردرمان
- پرستار متخصص سلامت کودک و خانواده
در حقیقت اگر فهمیدید که کودکتان مشکل عدم درک زبان دارد و توانایی در استفاده از گفتار را نیز ندارد مراجعه به یک آسیب‌شناس گفتار ضروری است.
کسانی که گفتار درمان هستند به طور معمول به منظور ارزیابی کودک در نحوه استفاده از کلمات و جواب به درخواست، دستور یا سوال، تست‌های زبانی به کار می‌برند. تست‌های زبانی بر روی انواع مختلفی از ارتباط کلامی و غیرکلامی تمرکز دارند و از معیارهای غیر رسمی و استانداردی به منظور ارزیابی دلیل درک پایین کودک بهره می‌برند.
ولی اگر فکر می‌کنید کودک ممکن است کم شنوا باشد یا اختلال شنوایی داشته باشد بهتر است توسط یک متخصص شنوایی‌سنجی، قدرت شنوایی کودک را ارزیابی کنید.
انواع روش‌های درمان تاخیر در گفتار کودکان
به طور معمول بعد از ارزیابی پزشکی که کامل صورت گرفته باشد، کودک شما توسط پزشک به یک آسیب‌شناس گفتار و زبان ارجاع می‌شود.
البته اگر بابت مشکل شنوایی نگرانی وجود نداشته باشد. چون که در این وضعیت اگر اختلال شنوایی توسط پزشک متخصص گوش، حلق و بینی درمان شود، کودک به مرور زمان با ارتباط برقرار کردن با دنیای اطراف خود، نقص گفتاری او غیر محسوس می‌شود.
متاسفانه اختلالات شنوایی به ویژه کم‌شنوایی کودک دیر شناسایی می‌شوند. به همین جهت توصیه می‌شود از 4 ماهگی به بعد در مورد واکنش‌های شنوایی کودکتان به طور حیاتی توجه کنید.
آسیب‌شناس گفتار و زبان به منظور شناسایی و درمان مشکلات گفتاری که در کودکان و بزرگسالان وجود دارد، دارنده مجوز وزارت بهداشت است.
برای آنکه مهارت‌های زبانی کودک تقویت شود به شرکت کودک در برنامه‌های گروهی توصیه می‌کند. در این هنگام از طریق به کاربردن کتاب‌ها یا تابلوهای تصویری، به منظور برقراری ارتباط به کودک شما کمک می‌کند.
همچنین گفتاردرمان امکان دارد استراتژی‌ها و ترفندهایی را به شما نشان می‌دهد برای برقرای ارتباط با کودک خود در خانه از آنها بهره ببرید.
مثلا به کودک زمان زیادی برای شروع کردن گفتگو و پاسخ دادن سریع، تلاش کودک به منظور برقراری ارتباط کلامی را با اهمیت بگیرید. افزون بر این:
- صحبت کردن با فرزندتان از بدو تولد
- پاسخ دادن به غرغر کردن فرزندتان وقتی کودک است.
- آواز خواندن برای فرزندتان، حتی زمانی که کودک است.
- کتاب خواندن با صدای بلند برای فرزندتان
- پاسخ دادن به سوالات فرزندتان
اگر کودک بیماری‌های زمینه‌ای داشته باشد پزشک همزمان با درمان‌‌های دیگر، چند مورد دیگر را که در زیر آمده پیشنهاد می‌کند:
- رفتاردرمانی و روان‌درمانی توسط یک روانشناس
- مراجعه به گفتاردرمانی
- ارزیابی ذهنی و روانی توسط روانپزشک
درمان دیر حرف زدن کودک با طب سنتی
متخصصان طب سنتی بر این باورند که به منظور تسریع در جریان حرف زدن در کودکان طبع آنها باید گرم باشد. به عبارتی نباید غذاهای سرد از جمله موارد زیر داده شود:
- لواشک
- خیار
- لبنیات
و بجای آنها باید از موارد زیر استفاده کرد:
- تخم مرغ
- تخم کفتر
- تخم اردک
- تخم بلدرچین
- روغن زیتون
- بادام
براساس یک برنامه مشخص شروع شود. بهتر آن است که 15 روز از ماه به شکل یک روز در میان، تخم بلدرچین به صورت پخته داد. ترکیب زرده آن با یک قاشق عسل ترکیبی عالی است.
زرده عسلی شده تخم اردک را در روغن زیتون تفت دهید و با یک قاشق عسل مخلوط کنید. ان ترکیب را هر 10 تا 15 روز از ماه مصرف کنید.
لیست پزشکان مرتبط:
بهزاد تریوهمتخصص روان درمانی و روانشناس بالینی | تهران- شهرزاد رشندکترای تخصصی روان درمانی و روانشناس بالینی | تهران
- الهام اسبقیدکترای تخصصی روان درمانی و روانشناس بالینی | تهران
- سایه پیرداده روانشناس | مشاوره | رواندرمانگر | زوج درمانی | تهران
- مهدی صحراگرددکترای تخصصی روان درمانی و روانشناس بالینی | تهران
- فاطمه دانشکاندیدای دکترا روان درمانی و روانشناس بالینی | تهران
- فاطمه السادات مینودکترای تخصصی روانشناس و مشاور | تهران
- آزاده موسوی متخصص برتر روانکاوی و روانشناسی بالینی و عضو انجمن روانشناسی آمریکا (APA) | تهران
- سپیده رحیمی نژاد روانکاو | روانشناس | زوج و خانواده درمانی | مشاورخانواده | تهران
- بهمن متین پور روان درمانی | روانشناسی | مشاوره | زوج درمانی | تهران
