اسکیزوئید چیست؟ تشخیص و روش‌های درمان
بسیاری از مردم وقتی با فردی مواجه می‌شوند که رفتاری سرد و بی‌عاطفه دارد آن را به حساب بی‌مهری یا بی‌شعوری می‌گذارند؛ اما از این نکته غافل هستند که ممکن است او به اختلال شخصیت اسکیزوئید (SPD) دچار باشد؛ یک بیماری سلامت روان بر توانایی فرد در ایجاد روابط نزدیک با دیگران تأثیر می‌گذارد. این عارضه، با فقدان علاقه به معاشرت، دوری عاطفی و ترجیح‌دادن فعالیت‌های انفرادی مشخص می‌شود. این مطلب جنبه آموزشی و اطلاع رسانی دارد، در صورت مشکل به دکتر روانشناس و دکتر روانپزشک مراجعه کنید.
درمان SPD معمولاً شامل روان‌درمانی است که می‌تواند به افراد مبتلا به این بیماری کمک کند تا مهارت‌های اجتماعی را بیاموزند و نزدیکی عاطفی خود را بیشتر کند. علاوه‌بر این، داروهایی که برای مدیریت افسردگی یا اضطراب هستند می‌تواند در درمان این مشکل کمک کنند.
اگر احتمال می‌دهید که شما یا کسی که می‌شناسید SPD داشته باشد، این مقاله را تا انتها بخوانید تا اطلاعات لازم را به دست بیاورید. اما در انتها برای تشخیص باید از روانپزشک کمک بگیرید.
اختلال شخصیت اسکیزوئید چیست؟
اختلال شخصیت اسکیزوئید (Schizoid personality disorder) بیماری است که سبب می‌شود فرد از زندگی اجتماعی جدا شده و طیف محدودی از احساسات بین‌فردی را تجربه کند. فرد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید معمولاً از تعامل اجتماعی اجتناب کرده و به‌همین دلیل دیگران او را عجیب، سرد یا بی‌احساس می‌دانند.
علائم اختلال شخصیت اسکیزوئید ماهیت پیچیده‌ای دارد؛ به این معنی که علل آن‌ها و همچنین گزینه‌های درمانی به‌طور گسترده‌ای متفاوت است. این عارضه با اسکیزوفرنی، اختلال طیف اوتیسم و اختلال شخصیت اسکیزوتایپی نیز فرق دارد.
افراد اسکیزوئید علاقه‌ای به روابط خانوادگی، دوستی یا روابط جنسی ندارند و در عوض ترجیح می‌دهند تقریبا همیشه تنها باشند. این انزوای اجتماعی با جدایی عاطفی همراه است، زیرا فرد اسکیزوئید هیچ علاقه‌ای به دیگران ابراز نمی‌کند و نسبت به تمجید یا انتقاد آن‌ها بی‌تفاوت است. حتی در محیط‌های غیراجتماعی، او احساس شادی یا لذت کمی می‌کند.
اگرچه زندگی با این وضعیت گاهی اوقات می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، درمان سلامت روان می‌تواند تا حد زیادی به بیمار کمک کند تا مشکل خود را برطرف کند.
علائم اختلال شخصیت اسکیزوئید
بر اساس راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) که توسط متخصصان سلامت روان در ایالات متحده برای تشخیص مشکلات سلامت روان استفاده می‌شود، علائم اختلال شخصیت اسکیزوئید عبارتند از:
- عدم تمایل یا لذت‌بردن از روابط بین فردی نزدیک با دیگران، از جمله اعضای خانواده
- گرایش به تنهایی و فعالیت‌های انفرادی
- علاقه اندک به فعالیت جنسی
- عدم لذت در بیشتر فعالیت‌ها
- فقدان روابط شخصی نزدیک، به جز اعضای نزدیک خانواده
- عدم علاقه به آن‌چه دیگران ممکن است در مورد آن‌ها فکر کنند
- فقدان بیان عاطفی، سردی عاطفی و جدایی عاطفی
طبقه‌بندی بین‌المللی بیماری‌ها (The International Classification of Diseases) که یک راهنمای تشخیصی دیگر است، توسط سازمان بهداشت جهانی تدوین شده است، «اشتغال بیش از حد به خیال‌پردازی و درون‌نگری» را نیز در فهرست علائم خود قرار داده است. به‌عبارت دیگر، افراد مبتلا دارای یک «زندگی درونی» پیچیده هستند.
علائم ممکن است از دوران کودکی شروع شود و به‌شکل کمبود دوستان، مشکل در مدرسه و ترجیح‌دادن تنهایی نشان داده شود. این اختلالات شخصیت معمولاً تا بزرگسالی تشخیص داده نمی‌شود.
برخی از افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید ممکن است دچار اختلال هذیانی، اسکیزوفرنی یا اختلال افسردگی اساسی شوند.
پنج علامت قابل توجه اختلال شخصیت اسکیزوئید شامل ظاهری بی‌توجه، بی‌احساس، منزوی، بی‌تفاوت و منفعل است.
علت بروز اختلال اسکیزوئید
اختلالات شخصیت زمانی رخ می‌دهد که فرد رفتارهای مکرری را نشان می‌دهد که برخلاف انتظارات اجتماعی است که در فرهنگ او وجود دارد. این رفتارها می‌تواند در کار، روابط بین‌فردی و رضایت کلی او از زندگی، مشکل ایجاد کند.
هنوز هیچ دلیل مشخص و واضحی برای اختلال شخصیت اسکیزوئید پیدا نشده است. با این حال، شرایط زندگی و عوامل بیولوژیکی زیر در بروز این مشکل نقش دارند.
مورد سوء استفاده قرار گرفتن در دوران کودکی
افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید معمولا در دوران کودکی مورد بی‌توجهی یا سوء استفاده قرار گرفته‌اند. آن‌ها ممکن است یک یا تعداد بیشتری از مشکلات زیر را تجربه کرده باشند.
- عدم نظارت منظم والدین
- تنبیه سخت
- آزار جسمی و کلامی
- سوء استفاده جنسی
فردی که در کودکی مورد آزار و اذیت قرار گرفته ممکن است، تعامل اجتماعی را با طرد و شرم مرتبط کند و این می‌تواند منجر به بروز علائم اختلال شخصیت اسکیزوئید شود. همچنین، سوء استفاده جنسی در دوران کودکی می‌تواند احتمال اجتناب از نزدیکی با مردم را افزایش دهد و در عین حال «احساس‌کردن» احساسات را دشوار کند.
عوامل خطر قبل از تولد
برخی از عوامل خطر این عارضه مربوط به پیش از تولد هستند.
- عدم دریافت کالری کافی در حین رشد در رحم
- زایمان زودرس
آسیب تروماتیک مغز
آسیب به سر می‌تواند مقداری احتمال ابتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید را زیاد کند؛ به‌ویژه زمانی که ضربه در اطراف لوب فرونتال، سیستم لیمبیک و لوب جداری باشد. (که همگی مناطقی از مغز هستند که به فرد کمک می‌کنند احساسات را دریافت کرده و پردازش کند).
آیا اسکیزوئید درمان دارد؟
اختلال شخصیت اسکیزوئید به‌عنوان یک الگوی رفتاری مزمن و پایدار در نظر گرفته می‌شود، و هیچ درمان خاص و کاملی برای این اختلال و سایر اختلال‌های شخصیت وجود ندارد. اختلالات شخصیت الگوهای طولانی‌مدت از تفکر، احساس و رفتار هستند که عمیقاً در فرد ریشه دوانده و در برابر تغییرات سریع مقاوم هستند.
اما این بدان معنا نیست که افراد مبتلا به SPD نمی‌توانند علائم خود را بهتر کرده یا زندگی رضایت‌بخشی داشته باشند. درمان در درجه اول بر مدیریت علائم، تقویت مهارت‌های اجتماعی و بین‌فردی متمرکز است.
روان‌درمانی و حمایت می‌تواند نقش مهمی در کمک به افراد مبتلا به SPD داشته باشد.
لازم است به این نکته توجه کنید که که افراد مبتلا به اختلالات شخصیت در بسیاری از اوقات به‌دنبال درمان نیستند، زیرا فکر نمی‌کنند که رفتار آن‌ها غیر‌طبیعی است. در برخی موارد، افراد ممکن است به دلیل مسائل دیگری مانند افسردگی یا اضطراب درمان شوند و در این زمان درمانگر به الگوهای شخصیتی زیربنایی پی می‌برد.
روش تشخیص اختلال شخصیت اسکیزوئید
تشخیص اختلال شخصیت اسکیزوئید به دلیل ماهیت منزوی آن و نیاز به یک متخصص برای پیگیری حالات بیمار برای مدت طولانی می‌تواند دشوار باشد. پیشینه فرهنگی و اجتماعی فرد، عوامل ژنتیکی و مغزی و شباهت‌های بین علائم اختلال شخصیت اسکیزوئید و علائم سایر شرایط سلامت روان نیز باید در نظر گرفته شود.
به‌طور کلی، هفت معیار تشخیصی اختلال شخصیت اسکیزوئید شامل موارد زیر هستند:
- عدم علاقه اجتماعی
- تمایل به انزوا
- علاقه کم یا بدون علاقه به تجربیات جنسی با افراد دیگر
- علاقه کم به فعالیت‌های مختلف
- عدم صمیمیت با کسی که خانواده نیست
- بدون واکنش به تمجید یا انتقاد
- سردی و جدا‌شدن (flat effect)
تست اسکیزوئید
آزمون غربالگری شخصیت اسکیزوئید IPIP یک پرسش‌نامه خود‌گزارشی است که برای ارزیابی سطح ویژگی‌های شخصیتی اسکیزوئید طراحی شده است. این تست شامل 50 سوال است که در مورد جنبه‌های مختلف شخصیت یک فرد مانند احساس جدایی، مشکل در ایجاد روابط و ترجیح به تنهایی سؤال می‌کند. این آزمون حدود 10 تا 15 دقیقه طول می‌کشد و به‌صورت آنلاین در دسترس است.
ذکر این نکته ضروری است که تست غربالگری شخصیت اسکیزوئید IPIP یک ابزار تشخیصی نیست و نمی‌توان از آن برای تشخیص اختلال شخصیت اسکیزوئید استفاده کرد. این تست تنها به منظور ارائه نشانه‌ای از سطح صفات اسکیزوئید یک فرد است و ارزیابی بیشتر توسط روانپزشک ضروری است.
اسکیزوفرنی
درمان اسکیزوئید
درمان اختلال شخصیت اسکیزوئید معمولاً شامل روان‌درمانی است؛ زیرا هیچ داروی خاصی برای این اختلال تأیید نشده است. چند رویکرد درمانی رایج به‌شرح زیر هستند:
روان درمانی (Psychotherapy)
- روان‌درمانی فردی: درمان شناختی-رفتاری (CBT) یا درمان روان‌پویشی ممکن است برای کشف و پرداختن به الگوهای فکری، احساسات و رفتارهای مرتبط با SPD استفاده شود.
- درمان حمایتی: این نوع درمان بر ایجاد یک رابطه درمانی حمایتی و ایجاد فضای امن برای ابراز وجود فرد تمرکز دارد.
آموزش مهارت‌های اجتماعی
یادگیری و تمرین مهارت‌های اجتماعی می‌تواند برای افراد مبتلا به SPD مفید باشد. این نوع آموزش ممکن است شامل ایفای نقش، تمرین‌های ارتباطی و تکنیک‌های دیگر برای تقویت تعامل اجتماعی باشد.
گروه درمانی
گروه درمانی می‌تواند به افراد مبتلا به SPD فرصتی برای تمرین مهارت‌های اجتماعی در یک محیط کنترل‌شده و حمایتی بدهد.
دارو
اگرچه هیچ داروی خاصی برای درمان SPD تایید نشده است، ممکن است داروهای خاصی برای مدیریت علائم مرتبط مانند افسردگی یا اضطراب تجویز شود.
کاردرمانی
این درمان‌ها می‌توانند به افراد مبتلا به SPD کمک کنند تا علایق و فعالیت‌هایی را که ممکن است احساس رضایت و ارتباط را به همراه داشته باشد، کشف کرده و آن‌ها را انجام دهند؛ حتی اگر این فعالیت‌ها فردی باشد.
خودیاری و تغییر سبک زندگی
تشویق به یک سبک زندگی سالم، از جمله ورزش منظم، تغذیه مناسب و خواب کافی، می‌تواند به خوب‌شدن کلی حال کمک کند. تشویق فرد به شرکت در فعالیت‌هایی که از آن‌ها لذت می‌برد، حتی اگر به تنهایی انجام شود نیز می‌تواند مفید باشد.
نحوه برخورد با شخصیت اسکیزوئید
اگرچه تعامل با فردی که دچار این مشکل است دشوار است، اما افراد نزدیک به بیمار می‌توانند برای کمک به او کارهای زیر را انجام دهند:
- از قضاوت او بپرهیزید و تنها حرف‌هایش را گوش کنید
- درباره اختلال شخصیت اسکیزوئید و علائم مرتبط با آن تحقیق کنید تا بیشتر بدانید.
- صبور باشید؛ بدانید که درمان اختلالات شخصیتی دشوار است و احتمالاً در طول درمان مشکلاتی رخ خواهد داد. همچنین ایجاد ارتباط با فرد مبتلا به SPD ممکن است زمان ببرد.
- به نیاز آن‌ها به تنهایی احترام بگذارید. افراد مبتلا به SPD اغلب برای استقلال خود ارزش قائل هستند و به فضای شخصی نیاز دارند.
- در ارتباطات خود صریح و شفاف باشید. از استفاده زبان مبهم یا تکیه بر نشانه‌های غیرکلامی خودداری کنید؛ زیرا افراد مبتلا به SPD ممکن است در تفسیر سیگنال‌های اجتماعی مشکل داشته باشند.
- از تحت فشار قرار.دادن آن‌ها اجتناب کنید. اجتماعات بزرگ یا فشارهای عاطفی شدید ممکن است برای فرد مبتلا به SPD طاقت‌فرسا باشد.
تفاوت اسکیزوئید و اسکیزوفرنی
اختلال شخصیت اسکیزوئید و اسکیزوفرنی، علی‌رغم نام‌های مشابه، دو بیماری متمایز هستند. در این‌جا تفاوت‌های اصلی بین آن‌ها آمده است.
ماهیت اختلالات
اختلال شخصیت اسکیزوئید با الگوی فراگیر جدایی از روابط اجتماعی و طیف محدودی از بیان عاطفی مشخص می‌شود. در مقابل اسکیزوفرنی یک اختلال روانی شدید است که با اختلال در فرآیندهای فکری، احساسات و ادراک مشخص می‌شود. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است دچار توهم، هذیان، تفکر آشفته و اختلال در عملکرد اجتماعی شوند. اسکیزوفرنی یک اختلال شخصیت نیست، بلکه یک اختلال روانی است.
عملکرد در زندگی روزمره
اگرچه افراد مبتلا به اسکیزوئید ممکن است در ایجاد و حفظ روابط با مشکل مواجه شوند، اما معمولاً می‌توانند در زندگی روزمره به‌خوبی عمل کنند. اما اسکیزوفرنی اغلب به.طور قابل توجهی عملکرد روزانه را مختل می‌کند.
شروع و دوره
اسکیزوئید معمولاً در اوایل بزرگسالی آشکار می شود و الگوی رفتار در طول زمان ثابت می‌شود. در مقابل اسکیزوفرنی معمولاً در اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع می‌شود و با دوره‌های تشدید و بهبود همراه است.
ازدواج با اختلال شخصیت اسکیزوئید
افراد اسکیزوئید روابط بسیار نزدیکی ایجاد کرده و به دنبال آن فاصله ایجاد می‌کنند تا از احساس خود در مورد این‌که مورد سوء استفاده قرارگرفته‌اند، رها شوند. برقراری رابطه با یک فرد عمیقاً اسکیزوئید بسیار دشوار است زیرا آن‌ها متعهد نمی‌شوند. با این حال چون این بیماری یک طیف است، می‌توان گفت ازدواج با این افراد غیرممکن است.
عوارض اختلال شخصیت اسکیزوئید
افراد مبتلا به این اختلال دوستان کمی دارند؛ به ندرت با جنس مخالف قرار ملاقات می‌گذارند و اغلب ازدواج نمی‌کنند. علائم این اختلال همچنین ممکن است کار‌کردن آن‌ها را در موقعیت‌هایی که نیاز به تعامل اجتماعی یا مهارت‌های ارتباطی زیادی دارد، دشوار کند. افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید ممکن است در مشاغلی که کار آن‌ها فردی است، بیشتر موفق باشند.
سخن آخر
اختلال اسکیزوئید یک اختلال شخصیت است که انزوا و عدم توانایی فرد در برقراری ارتباط اجتماعی مشخص می‌شود. افراد مبتلا معمولا ازدواج نکرده و تمایلی به برقراری ارتباط نزدیک ندارد. این نوع اختلال شخصیت را می‌توان با کمک روان‌درمانی تا حدی کنترل کرد و به فرد بیمار کمک کرد تا بتواند ارتباطات بهتری را در محیط خانه و کار داشته باشد. با این حال اختلال اسکیزوئید نیز مانند سایر انواع اختلال شخصیتی درمان کامل ندارد.
لیست پزشکان مرتبط:
بهزاد تریوهمتخصص روان درمانی و روانشناس بالینی | تهران- شهرزاد رشندکترای تخصصی روان درمانی و روانشناس بالینی | تهران
- الهام اسبقیدکترای تخصصی روان درمانی و روانشناس بالینی | تهران
- سایه پیرداده روانشناس | مشاوره | رواندرمانگر | زوج درمانی | تهران
- مهدی صحراگرددکترای تخصصی روان درمانی و روانشناس بالینی | تهران
- فاطمه دانشکاندیدای دکترا روان درمانی و روانشناس بالینی | تهران
- فاطمه السادات مینودکترای تخصصی روانشناس و مشاور | تهران
- آزاده موسوی متخصص برتر روانکاوی و روانشناسی بالینی و عضو انجمن روانشناسی آمریکا (APA) | تهران
- سپیده رحیمی نژاد روانکاو | روانشناس | زوج و خانواده درمانی | مشاورخانواده | تهران
- بهمن متین پور روان درمانی | روانشناسی | مشاوره | زوج درمانی | تهران
