آمالگام (ماده سیاه) چیست؟ هر آنچه باید درباره پرکردگی‌های نقره‌ای بدانید
آمالگام دندانی، که بسیاری آن را با نام «ماده سیاه» یا «پرکردگی نقره‌ای» می‌شناسند، یکی از قدیمی‌ترین و بادوام‌ترین مواد مورد استفاده در دندانپزشکی برای ترمیم دندان‌های پوسیده است. با وجود ظهور مواد جدیدتر و همرنگ دندان مانند کامپوزیت، آمالگام به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود همچنان جایگاه ویژه‌ای در کلینیک‌های دندانپزشکی سراسر جهان دارد.
این ماده در حقیقت یک آلیاژ فلزی است که با ترکیب چند فلز مختلف ساخته می‌شود و به دلیل استحکام بالا، گزینه‌ای قابل اعتماد برای پر کردن دندان‌های خلفی (آسیا) است که فشار جویدن زیادی را تحمل می‌کنند. در این مقاله، به بررسی جامع ترکیبات، مزایا، معایب و کاربردهای بالینی آمالگام می‌پردازیم تا به شما درک بهتری از این ماده پرکاربرد بدهیم.
قیمت ترمیم دندان در تهران (جدول هزینه)
ترکیبات و ساختار آمالگام دندانی چیست؟
آمالگام یک آلیاژ فلزی پایدار است که از ترکیب پودر فلزات با جیوه مایع به دست می‌آید. این ترکیب در دستگاهی به نام «آمالگاماتور» مخلوط شده و خمیری نرم و شکل‌پذیر ایجاد می‌کند. دندانپزشک این خمیر را در حفره دندان قرار داده و آن را فشرده می‌کند. خمیر در عرض چند دقیقه شروع به سخت شدن کرده و سختی نهایی آن پس از حدود ۲۴ ساعت حاصل می‌شود.
مهم‌ترین عناصر تشکیل‌دهنده آمالگام عبارت‌اند از:
- جیوه (Mercury): حدود ۵۰٪ از وزن نهایی آلیاژ را تشکیل می‌دهد و نقش آن اتصال ذرات سایر فلزات به یکدیگر و ایجاد خمیری یکنواخت است.
- نقره (Silver): بین ۲۰ تا ۳۰ درصد از ترکیب را شامل می‌شود و به افزایش استحکام و مقاومت در برابر خوردگی کمک می‌کند.
- قلع (Tin): با سهمی حدود ۱۲ تا ۱۴ درصد، فرآیند ترکیب جیوه با سایر فلزات را کنترل می‌کند.
- مس (Copper): حدود ۸ درصد از آلیاژ را تشکیل می‌دهد و باعث افزایش سختی و دوام پرکردگی می‌شود.
- روی (Zinc): در مقادیر بسیار جزئی برای جلوگیری از اکسیداسیون در حین ساخت به کار می‌رود.
مزایا و خواص کلیدی پرکردگی با آمالگام
با وجود رنگ تیره‌اش، آمالگام به دلایل متعددی همچنان یک انتخاب محبوب و کارآمد در دندانپزشکی ترمیمی است.
دوام و طول عمر بالا
یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های آمالگام، استحکام و ماندگاری فوق‌العاده آن است. یک پرکردگی آمالگام باکیفیت می‌تواند به راحتی ۱۰ تا ۱۵ سال و حتی گاهی تا ۲۰ سال بدون نیاز به تعویض، کارایی خود را حفظ کند. این ویژگی آن را برای ترمیم دندان‌های آسیا که تحت فشار شدید جویدن قرار دارند، ایده‌آل می‌سازد.
هزینه مقرون‌به‌صرفه
در مقایسه با مواد همرنگ دندان مانند کامپوزیت‌های رزینی، هزینه تهیه و استفاده از آمالگام به مراتب کمتر و اقتصادی‌تر است. این موضوع آن را به گزینه‌ای مناسب برای بیماران با بودجه محدود یا در سیستم‌های بهداشت عمومی تبدیل کرده است.
سهولت در استفاده برای دندانپزشک
کار با خمیر آمالگام نسبتاً ساده است و این ماده نسبت به رطوبت محیط حساسیت کمتری دارد. در حالی که مواد کامپوزیتی برای چسبندگی کامل به محیطی کاملاً خشک نیاز دارند، آمالگام می‌تواند در شرایطی که ایزولاسیون دندان دشوار است نیز با موفقیت به کار رود.
مقاومت عالی در برابر سایش
آلیاژ آمالگام در برابر نیروهای سایشی ناشی از جویدن بسیار مقاوم است و در طول زمان دچار فرسودگی کمی می‌شود. این خاصیت به حفظ ساختار و عملکرد طولانی‌مدت پرکردگی کمک شایانی می‌کند.
معایب و نگرانی‌های مربوط به آمالگام
در کنار مزایای فراوان، آمالگام دارای نقاط ضعفی است که باعث شده برخی بیماران و دندانپزشکان به دنبال جایگزین برای آن باشند.
ظاهر غیرطبیعی و رنگ تیره
بارزترین نقطه ضعف آمالگام، رنگ نقره‌ای تیره آن است که با رنگ طبیعی دندان‌ها تضاد دارد. این مسئله به‌ویژه در دندان‌های جلویی که هنگام لبخند زدن دیده می‌شوند، از نظر زیبایی‌شناختی نامطلوب است و بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند از مواد همرنگ دندان استفاده کنند.
نگرانی در مورد وجود جیوه
حضور جیوه در ترکیب آمالگام همواره یکی از موضوعات بحث‌برانگیز بوده است. با این حال، سازمان‌های معتبر جهانی مانند سازمان بهداشت جهانی (WHO) و سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) تأیید کرده‌اند که جیوه در آلیاژ آمالگام به صورت پایدار و غیرفعال درمی‌آید. میزان بخار جیوه آزاد شده از سطح پرکردگی بسیار ناچیز و در حدی است که برای سلامت عمومی بدن بی‌خطر تلقی می‌شود.
احتمال بروز حساسیت‌های نادر
اگرچه بسیار نادر است، اما درصد کمی از افراد ممکن است به یکی از فلزات موجود در آمالگام (مانند قلع یا نیکل) واکنش آلرژیک نشان دهند. در این موارد، فرد ممکن است دچار التهاب لثه یا ضایعات پوستی شود و نیاز به جایگزینی پرکردگی با مواد غیرفلزی خواهد داشت.
آمالگام یا کامپوزیت: کدام برای شما مناسب‌تر است؟
انتخاب بین آمالگام و مواد همرنگ دندان (کامپوزیت) به عوامل مختلفی از جمله محل دندان، وسعت پوسیدگی، شرایط بهداشتی بیمار، بودجه و اولویت‌های زیبایی‌شناختی بستگی دارد. آمالگام به دلیل دوام، هزینه پایین و مقاومت بالا، همچنان یک گزینه عالی برای ترمیم دندان‌های خلفی است، به‌ویژه در مواردی که ایزولاسیون دندان دشوار باشد.
از سوی دیگر، کامپوزیت‌ها به دلیل ظاهر طبیعی و همرنگ دندان، انتخاب اول برای ترمیم دندان‌های جلویی و نواحی قابل مشاهده هستند. با این حال، هزینه آن‌ها بالاتر و طول عمرشان معمولاً کمتر از آمالگام است.
برای گرفتن بهترین تصمیم، حتماً با دندانپزشک خود مشورت کنید. او با ارزیابی دقیق شرایط دهان و دندان شما، می‌تواند بهترین ماده ترمیمی را که متناسب با نیازهای درمانی و شخصی شما باشد، پیشنهاد دهد.
لیست پزشکان مرتبط:
رها رادفردکترا دندانپزشک | تهران- مریم اخیانیدکترای دندانپزشک | تهران
- محمدرضا زارعدکترا دندانپزشک | تهران
- بهروز مشهدی رحیمیدکترا دندانپزشک | تهران
- حمید آهنگریدکترا دندانپزشک | تهران
- محمدمهدی حائری اسدیدکترا دندانپزشک | تهران
- مهدی کریمیجراح و دکترای دندانپزشک زیبایی - ایمپلنت - فلوشیپ زیبایی از دانشگاه Genova ایتالیا- فلوشیپ تخصصی ایمپلنت از ICOI آمریکا - فلوشیپ لیزر از دانشگاه Aachen آلمان | تهران
- آزاده خلجیاندکترای دندانپزشک | تهران
- سمیرا فرنیاجراح و متخصص دندانپزشک | تهران
- ایمان رشندکترای دندانپزشک | تهران
