خواص سنجد برای جنین
خواص و اثرات سنجد بر رشد و تکامل جنین: بررسی جامع فواید و مخاطرات احتمالی
سنجد، میوه‌ای با خواص درمانی متعدد که در طب سنتی جایگاه ویژه‌ای دارد و همچنین به عنوان یکی از اجزای سفره هفت‌سین شناخته می‌شود، همواره مورد توجه خانم‌های باردار قرار داشته است. این گزارش به بررسی دقیق خواص و احتمالاً مضرات مصرف سنجد برای جنین می‌پردازد تا مادران باردار با آگاهی کامل‌تری نسبت به مصرف این میوه تصمیم‌گیری کنند.
آشنایی با سنجد و ترکیبات آن
سنجد یا زیتون روسی (با نام علمی Elaeagnus angustifolia)، میوه‌ای گرد و کوچک با طبع سرد است که بیش از ۹۰ گونه مختلف دارد. این میوه خوشمزه که در برخی مناطق به نام‌های زیتون ایرانی، توت نقره‌ای و زیتون وحشی نیز شناخته می‌شود، در نقاط مختلفی از جهان از آسیا گرفته تا اروپا و آمریکای شمالی رشد می‌کند، اما بیشترین تراکم آن در ایران، ترکیه و روسیه است.
ترکیبات مغذی سنجد
سنجد منبع غنی از ویتامین‌ها و مواد معدنی مختلف است که عبارتند از:
- کلسیم (10 میلی‌گرم در هر 100 گرم)
- ویتامین C (5 میلی‌گرم در هر 100 گرم)
- پتاسیم (130 میلی‌گرم در هر 100 گرم)
- فسفر (24 میلی‌گرم در هر 100 گرم)
- آهن، منیزیم و روی
- ویتامین‌های A، E و B1
- توکوفرول، کاروتن و کارتنوئید
- فلاونوئیدها، آنتی‌اکسیدان‌ها و آمینو اسیدها
فواید سنجد برای مادر باردار و جنین
تقویت استخوان‌های مادر و جنین
سنجد به علت داشتن کلسیم زیاد، خطر ابتلا به پوکی استخوان در زنان باردار را کاهش می‌دهد. همچنین برای توسعه و رشد استخوان‌های جنین بسیار مؤثر است. نیاز به کلسیم علاوه بر استخوان، در سلامت دندان و دوران شیردهی نیز احساس می‌شود. فلاونوئیدهای موجود در سنجد می‌توانند جذب ترکیبات کلسیمی را افزایش دهند که برای رشد اسکلتی جنین مفید است.
تقویت سیستم ایمنی در دوران بارداری
این میوه مفید علاوه بر کلسیم، دارای ویتامین C است که موجب تقویت سیستم ایمنی خانم‌های باردار می‌شود و احتمال ابتلا به سرماخوردگی و آنفلوانزا در دوران بارداری را کاهش می‌دهد. این امر به ویژه در دوران حساس بارداری که سیستم ایمنی مادر تغییراتی را تجربه می‌کند، اهمیت بیشتری می‌یابد.
کمک به تنظیم فشار خون
سنجد در کاهش فشار خون مؤثر است که این خود نیز برای زنان باردار مفید است. فلاونوئیدها و آلکالوئیدهای موجود در سنجد می‌توانند به کاهش فشار خون در زنان باردار کمک کنند، که این امر برای پیشگیری از عوارضی مانند پره‌اکلامپسی مفید است.
سایر فواید احتمالی
برخی منابع طب سنتی ادعا می‌کنند که سنجد می‌تواند در افزایش هوش نوزادان نقش داشته باشد، اگرچه شواهد علمی مستدل کمتری در این زمینه وجود دارد. همچنین، مصرف متعادل سنجد می‌تواند به افزایش قدرت باروری در زنان کمک کند.
هشدارها و احتمال خطرات مصرف سنجد برای جنین
تأثیر بر رشد چشم جنین
تحقیقات انجام شده بر روی موش‌های آزمایشگاهی نشان داده که مصرف عصاره آبی میوه سنجد با دوز 500 میلی‌گرم بر کیلوگرم در دوران بارداری، می‌تواند سبب تأخیر رشد در عدسی چشم جنین موش شود. این مطالعه نشان داد که قطرهای قدامی-خلفی و بالایی-پایینی عدسی و همچنین مساحت سطح عدسی در جنین موش‌های تحت آزمایش کاهش معنی‌داری داشت.
این یافته‌ها نگرانی‌هایی را در مورد مصرف زیاد سنجد در دوران بارداری ایجاد کرده است. با این حال، باید توجه داشت که:
- این مطالعه بر روی موش‌ها انجام شده و انتقال مستقیم نتایج آن به انسان باید با احتیاط صورت گیرد.
- دوز مصرفی در این آزمایش (500 میلی‌گرم بر کیلوگرم) بسیار بالاتر از مصرف معمول سنجد در انسان‌هاست.
لزوم مصرف متعادل
در متون مختلف تأکید شده است که در مصرف سنجد نباید زیاده‌روی کرد. مصرف بیش از حد هر ماده‌ای، حتی مواد مغذی، می‌تواند عوارضی به دنبال داشته باشد. در مورد سنجد نیز همین قاعده صادق است و مصرف متعادل آن توصیه می‌شود.
نحوه مصرف مناسب سنجد در دوران بارداری
برای بهره‌مندی از خواص سنجد در دوران بارداری و کاهش احتمال عوارض جانبی، می‌توان به روش‌های زیر عمل کرد:
- مصرف میوه تازه: در فصل میوه‌دهی سنجد، می‌توان به مقدار معتدل از میوه تازه آن استفاده کرد.
- پودر سنجد با شیر: می‌توان روزانه یک لیوان شیر با 2 الی 3 قاشق پودر سنجد مصرف کرد، اما باید از مصرف بیش از حد آن پرهیز نمود.
- مشورت با متخصص: بهتر است قبل از مصرف مستمر سنجد در دوران بارداری، با پزشک متخصص مشورت شود، به ویژه اگر سابقه بیماری خاصی وجود دارد.
نتیجه‌گیری
سنجد میوه‌ای با ارزش غذایی بالاست که می‌تواند فواید متعددی برای مادران باردار و جنین داشته باشد. کمک به تقویت استخوان‌ها، تقویت سیستم ایمنی و کمک به تنظیم فشار خون از مهم‌ترین این فواید هستند. با این حال، برخی مطالعات بر روی حیوانات آزمایشگاهی، احتمال تأثیر منفی مصرف بیش از حد سنجد بر رشد چشم جنین را مطرح کرده‌اند.
بنابراین، توصیه می‌شود مادران باردار از مصرف زیاد و خودسرانه سنجد خودداری کرده و ترجیحاً پیش از مصرف منظم آن با متخصص زنان یا متخصص تغذیه مشورت کنند. مصرف متعادل و گاه‌به‌گاه سنجد در دوران بارداری، به احتمال زیاد بی‌خطر است و می‌تواند از فواید این میوه ارزشمند بهره‌مند شود، اما مصرف مداوم و بیش از حد آن توصیه نمی‌شود.