قرص دومپریدون (Domperidone) و راهنمای کامل مصرف

قرص دومپریدون (Domperidone) یکی از داروهایی است که به طور گسترده برای رفع مشکلات گوارشی و علائم مرتبط با آن تجویز می‌شود. این دارو معمولاً برای درمان تهوع، استفراغ، احساس سنگینی معده و سایر اختلالات معده و روده استفاده می‌شود. اما سوالات بسیاری درباره نحوه مصرف، عوارض جانبی، و تداخلات دارویی آن مطرح است. آیا می‌دانید چه زمانی باید از این دارو استفاده کرد؟ آیا مصرف آن برای همه مناسب است؟

قرص دومپریدون برای چه مواردی استفاده می‌شود؟

قرص دومپریدون برای درمان علائم و مشکلات گوارشی مختلف تجویز می‌شود. این دارو معمولاً در کنترل حالت تهوع و استفراغ ناشی از بیماری‌ها، شیمی‌درمانی، یا مصرف برخی داروها مؤثر است. همچنین در رفع احساس سنگینی و نفخ معده پس از وعده‌های غذایی نقش دارد.

این دارو با تحریک حرکت معده و روده به تخلیه سریع‌تر محتویات معده کمک می‌کند، به همین دلیل برای بیمارانی که با مشکلات تأخیر در تخلیه معده یا رفلاکس معده مواجه هستند، توصیه می‌شود. علاوه بر این، در برخی موارد، پزشکان دومپریدون را برای درمان مشکلات گوارشی مرتبط با بیماری‌های سیستم عصبی مانند پارکینسون تجویز می‌کنند.

Domperidone is a dopamine antagonist medication which is used to treat nausea and vomiting and certain gastrointestinal problems like gastroparesis (delayed gastric emptying). wikipedia

دومپریدون یک داروی آنتاگونیست دوپامین است که برای درمان تهوع و استفراغ و برخی مشکلات گوارشی مانند گاستروپارزی (تاخیر در تخلیه معده) استفاده می شود.

در مواردی خاص، قرص دومپریدون برای افزایش تولید شیر در مادران شیرده تجویز می‌شود، زیرا این دارو می‌تواند سطح هورمون پرولاکتین را افزایش دهد. البته مصرف آن در این زمینه باید تحت نظر پزشک انجام شود.

نحوه مصرف قرص دومپریدون چگونه است؟

نحوه مصرف قرص دومپریدون بستگی به شرایط بیمار و توصیه پزشک دارد، اما معمولاً این دارو قبل از وعده‌های غذایی یا در صورت نیاز، طبق تجویز پزشک مصرف می‌شود. دوز رایج برای بزرگسالان اغلب 10 میلی‌گرم، سه بار در روز است که بهتر است 15 تا 30 دقیقه قبل از غذا میل شود.

برای افرادی که دچار تهوع شدید یا اختلالات گوارشی خاص هستند، ممکن است پزشک دوز بالاتری تجویز کند. همچنین در برخی موارد، طول دوره مصرف محدود به چند روز یا هفته است تا از بروز عوارض جانبی جلوگیری شود.

نکته مهم این است که قرص را باید با مقدار کافی آب مصرف کنید و از جویدن یا خرد کردن آن خودداری کنید، مگر اینکه پزشک دستور خاصی داده باشد. مصرف این دارو بدون تجویز پزشک یا بیش از حد مجاز ممکن است عوارض جانبی به همراه داشته باشد، بنابراین پایبندی به دوز و زمان توصیه‌شده اهمیت زیادی دارد.

اگر دارو برای کودکان تجویز شده باشد، دوز مصرفی بر اساس وزن کودک محاسبه می‌شود. به همین دلیل، والدین باید دقیقاً از راهنمایی پزشک پیروی کنند و از استفاده خودسرانه پرهیز نمایند.

جدول نحوه مصرف قرص دومپریدون

معیار	توضیحات
زمان مصرف	15 تا 30 دقیقه قبل از غذا
دوز رایج برای بزرگسالان	10 میلی‌گرم، 3 بار در روز
روش مصرف	بلعیدن قرص با مقدار کافی آب؛ جویدن یا خرد کردن ممنوع است
مدت مصرف	طبق تجویز پزشک، معمولاً چند روز یا چند هفته
دوز مصرفی کودکان	بر اساس وزن کودک؛ تجویز پزشک الزامی است
احتیاط‌ها	از مصرف خودسرانه و بیش از حد خودداری کنید؛ پایبندی به دستور پزشک ضروری است

این جدول به شما کمک می‌کند تا اطلاعات مربوط به نحوه مصرف قرص دومپریدون را به سرعت مرور و به‌خاطر بسپارید.

عوارض جانبی قرص دومپریدون چیست؟

قرص دومپریدون مانند سایر داروها می‌تواند عوارض جانبی ایجاد کند، اما شدت این عوارض به دوز مصرفی، مدت زمان استفاده و شرایط فردی بیمار بستگی دارد. در ادامه به برخی از شایع‌ترین و نادرترین عوارض جانبی اشاره شده است:

عوارض شایع

• خشکی دهان: یکی از معمول‌ترین عوارضی که ممکن است در طول مصرف این دارو تجربه کنید.
• درد شکم یا ناراحتی معده: برخی افراد ممکن است احساس دل‌درد یا گرفتگی معده داشته باشند.
• اسهال یا یبوست: تغییرات در حرکات روده ممکن است رخ دهد.
• احساس خستگی یا خواب‌آلودگی: برخی از بیماران ممکن است دچار کاهش انرژی شوند.

عوارض نادر اما جدی

• اختلالات هورمونی: مصرف طولانی‌مدت دومپریدون می‌تواند منجر به افزایش پرولاکتین و در موارد نادر، باعث تورم سینه‌ها یا ترشح شیر در مردان و زنان شود.
• اختلالات قلبی: در برخی موارد نادر، این دارو می‌تواند باعث ایجاد آریتمی قلبی (اختلال در ضربان قلب) یا افزایش خطر ایست قلبی شود، به‌ویژه در دوزهای بالا.
• واکنش‌های آلرژیک: شامل کهیر، خارش یا تورم صورت و گلو. در صورت بروز این علائم، مصرف دارو را متوقف کرده و فوراً به پزشک مراجعه کنید.
• اختلالات عصبی: نظیر بی‌قراری، لرزش، یا اسپاسم‌های عضلانی، که معمولاً در دوزهای بالا مشاهده می‌شود.

توصیه‌های مهم

• در صورت بروز هر گونه عارضه جانبی، حتی موارد خفیف، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
• اگر علائمی مانند تپش قلب غیرعادی، سرگیجه شدید، یا علائم آلرژیک را تجربه کردید، مصرف دارو را فوراً قطع کرده و به مراکز درمانی مراجعه کنید.
• از مصرف طولانی‌مدت یا خودسرانه دارو اجتناب کنید، زیرا این کار می‌تواند احتمال عوارض جدی را افزایش دهد.

افرادی که نباید از قرص دومپریدون استفاده کنند

مصرف قرص دومپریدون برای همه مناسب نیست و در برخی شرایط ممکن است این دارو بیشتر ضرر داشته باشد تا فایده. در ادامه به دسته‌بندی افرادی که نباید از این دارو استفاده کنند، اشاره شده است:

افراد با مشکلات قلبی

• کسانی که سابقه آریتمی قلبی (اختلال در ضربان قلب) دارند.
• افراد مبتلا به بیماری‌هایی مانند نارسایی قلبی یا اختلالات هدایتی قلبی، زیرا دومپریدون ممکن است این شرایط را بدتر کند.

بیماران با مشکلات کبدی یا کلیوی شدید

• افرادی که به نارسایی شدید کبدی مبتلا هستند، زیرا این دارو عمدتاً در کبد متابولیزه می‌شود و ممکن است خطر تجمع دارو در بدن افزایش یابد.
• بیماران مبتلا به اختلالات شدید کلیوی نیز باید از مصرف آن پرهیز کنند یا تنها با نظارت پزشک مصرف کنند.

افراد با حساسیت به ترکیبات دارو

• کسانی که به دومپریدون یا سایر ترکیبات موجود در قرص حساسیت یا واکنش آلرژیک نشان داده‌اند.

زنان باردار و شیرده

• مصرف این دارو در دوران بارداری، به‌ویژه در سه‌ماهه اول، باید با احتیاط و تنها با نظر پزشک صورت گیرد.
• زنان شیرده نیز به دلیل تأثیر دارو بر هورمون پرولاکتین و احتمال ورود آن به شیر مادر باید از مصرف این دارو اجتناب کنند.

کودکان زیر 12 سال

• مصرف دومپریدون برای کودکان زیر 12 سال یا با وزن کمتر از 35 کیلوگرم به دلیل خطر بروز عوارض جانبی جدی توصیه نمی‌شود.

افراد با اختلالات هورمونی

• بیمارانی که دچار تومورهای وابسته به پرولاکتین هستند (مانند پرولاکتینوما) نباید از این دارو استفاده کنند، زیرا دومپریدون سطح پرولاکتین را افزایش می‌دهد.

افرادی که از داروهای خاص استفاده می‌کنند

• بیمارانی که از داروهای مهارکننده قوی CYP3A4 (مانند کتوکونازول، اریترومایسین) استفاده می‌کنند، نباید دومپریدون مصرف کنند، زیرا این تداخل دارویی ممکن است عوارض جدی، به‌ویژه قلبی، ایجاد کند.

مصرف قرص دومپریدون تنها با نظر پزشک و پس از بررسی دقیق شرایط بیمار توصیه می‌شود. اگر جزء گروه‌های بالا هستید، حتماً پزشک را در جریان بگذارید.

تداخلات دارویی قرص دومپریدون

قرص دومپریدون ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشد و باعث افزایش خطر عوارض جانبی یا کاهش اثر دارو شود. به همین دلیل، آگاهی از تداخلات دارویی پیش از مصرف آن بسیار مهم است. در ادامه، تداخلات دارویی مهم این دارو شرح داده شده است:

1. داروهای مهارکننده قوی آنزیم CYP3A4

• برخی داروها مانند کتوکونازول، اریترومایسین، ریفامپین و فلوکونازول می‌توانند متابولیسم دومپریدون را کاهش دهند و سطح آن را در خون افزایش دهند. این مسئله ممکن است خطر عوارض قلبی مانند آریتمی را بالا ببرد.

2. داروهای تأثیرگذار بر ریتم قلب

• داروهایی که بر ریتم قلب تأثیر می‌گذارند، مانند آمیودارون، کینیدین و سوتالول، در ترکیب با دومپریدون می‌توانند خطر آریتمی و ایست قلبی را افزایش دهند.

3. آنتی‌بیوتیک‌ها

• برخی آنتی‌بیوتیک‌ها مانند کلاریترومایسین و آزیترومایسین ممکن است سطح دومپریدون را در بدن تغییر دهند و اثرات آن را تشدید کنند.

4. داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب

• مصرف همزمان دومپریدون با داروهای ضد افسردگی سه‌حلقه‌ای یا مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (مانند فلوکستین یا سرترالین) ممکن است منجر به افزایش اثرات جانبی هر دو دارو شود.

5. داروهای کاهش‌دهنده اسید معده

• مصرف همزمان با داروهای مهارکننده پمپ پروتون (مانند امپرازول) یا آنتی‌اسیدها ممکن است جذب دومپریدون را کاهش داده و اثر درمانی آن را تضعیف کند.

6. داروهای ضد انعقاد خون

• برخی داروهای ضد انعقاد خون (مانند وارفارین) ممکن است با دومپریدون تداخل داشته باشند و خطر خونریزی را افزایش دهند.

توصیه‌های مهم

• پیش از مصرف دومپریدون، پزشک را از تمام داروها، مکمل‌ها، و گیاهان دارویی که مصرف می‌کنید، مطلع کنید.
• در صورت نیاز به مصرف همزمان با داروهای فوق، پزشک ممکن است دوز را تنظیم یا درمان جایگزین تجویز کند.
• از مصرف همزمان داروهای مهارکننده قوی CYP3A4 یا داروهایی که بر قلب تأثیر می‌گذارند بدون مشورت با پزشک اجتناب کنید.

تأثیر قرص دومپریدون بر بارداری و شیردهی

1. تأثیر بر بارداری

• مطالعات و ایمنی: تاکنون تحقیقات محدودی در مورد ایمنی مصرف دومپریدون در دوران بارداری انجام شده است. در مطالعات حیوانی، اثرات منفی بر جنین مشاهده نشده است، اما شواهد کافی در انسان وجود ندارد. بنابراین، مصرف این دارو در دوران بارداری فقط در صورت ضرورت و با تجویز پزشک توصیه می‌شود.
• سه‌ماهه اول: استفاده از این دارو در سه‌ماهه اول بارداری باید با احتیاط صورت گیرد، زیرا ممکن است خطرات ناشناخته‌ای برای رشد جنین وجود داشته باشد.
• مشاوره با پزشک: در صورتی که تهوع و استفراغ بارداری شدید باشد (Hyperemesis Gravidarum)، پزشک ممکن است مصرف دومپریدون را پیشنهاد دهد، اما این تصمیم باید پس از ارزیابی دقیق انجام شود.

2. تأثیر بر شیردهی

• افزایش پرولاکتین: دومپریدون به دلیل افزایش سطح هورمون پرولاکتین در بدن، می‌تواند باعث افزایش تولید شیر در مادران شیرده شود. به همین دلیل، در برخی موارد برای درمان کاهش شیر مادر تجویز می‌شود.
• ورود به شیر مادر: مقدار کمی از دارو ممکن است وارد شیر مادر شود، اما این مقدار معمولاً بی‌ضرر تلقی می‌شود. با این حال، مصرف طولانی‌مدت یا دوز بالا ممکن است عوارض جانبی در نوزاد ایجاد کند.
• مشاوره پزشکی: استفاده از این دارو در دوران شیردهی باید تحت نظر پزشک باشد و صرفاً در مواردی که مزایای آن بر خطرات احتمالی غلبه دارد، توصیه می‌شود.

توصیه‌های مهم

• در صورت بارداری یا شیردهی، پیش از مصرف دومپریدون، حتماً با پزشک مشورت کنید.
• مصرف خودسرانه این دارو در دوران بارداری و شیردهی می‌تواند خطراتی برای مادر و نوزاد داشته باشد.
• اگر این دارو برای افزایش تولید شیر تجویز شده است، پایش منظم وضعیت مادر و نوزاد ضروری است.

دوز مناسب قرص دومپریدون برای بزرگسالان و کودکان

1. دوز مناسب برای بزرگسالان

• تهوع و استفراغ: دوز استاندارد برای کنترل تهوع و استفراغ در بزرگسالان معمولاً 10 میلی‌گرم است که می‌تواند 3 بار در روز (قبل از غذا) مصرف شود. در برخی موارد خاص، پزشک ممکن است دوز را تا 20 میلی‌گرم در هر وعده افزایش دهد.
• حداکثر دوز روزانه: حداکثر دوز مجاز برای بزرگسالان معمولاً 30 میلی‌گرم در روز است. مصرف بیش از این مقدار ممکن است خطر عوارض جانبی را افزایش دهد.
• مدت مصرف: معمولاً برای دوره‌های کوتاه‌مدت (کمتر از 1 هفته) تجویز می‌شود، مگر اینکه پزشک طولانی‌تر تجویز کند.

2. دوز مناسب برای کودکان

• بر اساس وزن کودک: دوز دومپریدون برای کودکان بر اساس وزن آن‌ها تعیین می‌شود. دوز رایج 0.25 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، تا 3 بار در روز است.
• حداکثر دوز روزانه: برای کودکان، معمولاً دوز روزانه نباید از 0.75 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن تجاوز کند.
• سن و وزن: این دارو معمولاً برای کودکان زیر 12 سال یا با وزن کمتر از 35 کیلوگرم توصیه نمی‌شود، مگر تحت نظارت دقیق پزشک.

3. توصیه‌های مهم

• مصرف با معده خالی: بهتر است قرص دومپریدون 15 تا 30 دقیقه قبل از غذا مصرف شود تا اثرگذاری بیشتری داشته باشد.
• تعدیل دوز: در افراد با مشکلات کبدی یا کلیوی، ممکن است نیاز به کاهش دوز باشد.
• پایش مصرف در کودکان: مصرف دارو در کودکان باید به دقت و تحت نظر پزشک انجام شود تا از عوارض جانبی جلوگیری شود.

هشدار

دوزهای ذکرشده تنها به‌عنوان یک راهنما ارائه شده‌اند و مصرف این دارو باید حتماً با تجویز پزشک صورت گیرد. هرگونه مصرف خودسرانه یا تغییر دوز ممکن است خطرناک باشد.

آیا مصرف طولانی‌مدت قرص دومپریدون خطرناک است؟

مصرف طولانی‌مدت قرص دومپریدون می‌تواند خطراتی به همراه داشته باشد، به‌ویژه اگر بدون نظارت پزشک باشد. این دارو به طور معمول برای درمان کوتاه‌مدت علائم گوارشی مانند تهوع و استفراغ تجویز می‌شود و مصرف آن در دوره‌های طولانی ممکن است مشکلات زیر را ایجاد کند:

1. خطر عوارض قلبی

• مطالعات نشان داده‌اند که مصرف مداوم و طولانی‌مدت دومپریدون، به‌ویژه در دوزهای بالا، می‌تواند خطر آریتمی قلبی (اختلال در ریتم قلب) و حتی ایست قلبی را افزایش دهد. این خطر بیشتر در افراد مسن و کسانی که بیماری‌های زمینه‌ای قلبی دارند مشاهده می‌شود.

2. اختلالات هورمونی

• مصرف طولانی‌مدت ممکن است منجر به افزایش سطح پرولاکتین شود که می‌تواند باعث تورم و حساسیت سینه‌ها، ترشح شیر از سینه‌ها (در زنان و مردان)، و در موارد نادر اختلالات قاعدگی در زنان شود.

3. مقاومت دارویی

• استفاده مکرر از دارو ممکن است بدن را به اثرات آن عادت دهد، به این معنی که دارو دیگر تأثیر مطلوب خود را نخواهد داشت و بیمار به دوزهای بیشتری نیاز پیدا می‌کند که خطر عوارض را افزایش می‌دهد.

4. آسیب به سیستم گوارشی

• مصرف طولانی‌مدت می‌تواند منجر به اختلالات گوارشی مزمن شود، زیرا بدن به عملکرد دارو وابسته می‌شود و ممکن است بدون آن نتواند عملکرد طبیعی داشته باشد.

چگونه از خطرات پیشگیری کنیم؟

• مدت مصرف را محدود کنید: این دارو به طور معمول برای دوره‌های کوتاه (چند روز تا یک هفته) تجویز می‌شود. مصرف طولانی‌مدت فقط با تأیید پزشک مجاز است.
• پایش منظم: در صورتی که نیاز به مصرف طولانی‌مدت دارید، پزشک ممکن است برای ارزیابی وضعیت شما آزمایشات دوره‌ای انجام دهد.
• مصرف دوزهای پایین‌تر: در صورت نیاز به مصرف مداوم، پزشک ممکن است دوز دارو را کاهش دهد تا خطرات احتمالی کاهش یابد.

مصرف طولانی‌مدت قرص دومپریدون می‌تواند خطرناک باشد، به‌ویژه در دوزهای بالا یا بدون نظارت پزشکی. اگر علائم شما پس از چند روز مصرف این دارو بهبود نیافت، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا درمان‌های جایگزین بررسی شود.

جایگزین‌های قرص دومپریدون

برای بیمارانی که نمی‌توانند از قرص دومپریدون استفاده کنند یا تمایل به استفاده از جایگزین دارند، داروها و روش‌های دیگری وجود دارد که می‌توانند به رفع مشکلات گوارشی و تهوع کمک کنند. انتخاب جایگزین بستگی به علت بیماری، وضعیت سلامتی فرد و نظر پزشک دارد. در ادامه به برخی از جایگزین‌های دارویی و غیر دارویی اشاره می‌کنیم:

---

1. جایگزین‌های دارویی

الف) متوکلوپرامید (Metoclopramide)

• عملکرد: مشابه دومپریدون عمل کرده و تخلیه معده را تسریع می‌کند.
• موارد مصرف: برای درمان تهوع، استفراغ، و مشکلات تخلیه معده استفاده می‌شود.
• محدودیت‌ها: ممکن است عوارض عصبی بیشتری نسبت به دومپریدون ایجاد کند.

ب) اوندانسترون (Ondansetron)

• عملکرد: با مسدود کردن گیرنده‌های سروتونین، در کاهش تهوع و استفراغ بسیار مؤثر است.
• موارد مصرف: معمولاً برای تهوع ناشی از شیمی‌درمانی، جراحی، یا بارداری استفاده می‌شود.
• محدودیت‌ها: کمتر برای مشکلات گوارشی مانند نفخ یا رفلاکس کاربرد دارد.

ج) سایمتیکون (Simethicone)

• عملکرد: برای کاهش نفخ و تجمع گاز در معده و روده کاربرد دارد.
• موارد مصرف: برای بیمارانی که از احساس سنگینی و نفخ شکایت دارند مناسب است.
• مزایا: عوارض جانبی کمتری دارد.

د) داروهای مهارکننده پمپ پروتون (PPIs)

• نمونه‌ها: امپرازول، پنتوپرازول، لانزوپرازول.
• عملکرد: تولید اسید معده را کاهش داده و به درمان رفلاکس و سوزش معده کمک می‌کنند.
• موارد مصرف: برای بیمارانی که مشکلات اسیدی معده دارند مفید هستند.

---

2. جایگزین‌های غیر دارویی

الف) تغییرات رژیم غذایی

• خوردن وعده‌های غذایی کوچک‌تر و مکرر.
• پرهیز از غذاهای چرب، سرخ‌کرده، و تند که می‌توانند معده را تحریک کنند.
• افزایش مصرف فیبر و مایعات برای کمک به بهبود حرکات روده.

ب) استفاده از گیاهان دارویی

• زنجبیل: برای کاهش تهوع و بهبود هضم مؤثر است.
• نعناع: می‌تواند به کاهش نفخ و آرامش معده کمک کند.
• بابونه: برای آرام‌سازی معده و کاهش التهاب گوارشی مفید است.

ج) تغییر سبک زندگی

• پرهیز از دراز کشیدن بلافاصله بعد از غذا.
• حفظ وزن سالم و اجتناب از مصرف سیگار و الکل.
• مدیریت استرس که می‌تواند تأثیر مثبتی بر مشکلات گوارشی داشته باشد.

انتخاب جایگزین مناسب باید تحت نظر پزشک صورت گیرد. هر دارویی، حتی گیاهی، ممکن است عوارض جانبی یا تداخل با سایر داروها داشته باشد. اگر دومپریدون برای شما مناسب نیست، بهترین کار این است که با پزشک خود مشورت کنید تا جایگزین ایمن و مؤثری انتخاب شود.