خارپاشنه چیست؟ و از کجا بفهمیم خار پاشنه داریم؟
امروزه درد پاشنه یکی از مشکلات شایع بین افراد با سنین و شرایط زندگی مختلف است. یکی از مهم‌ترین دلایل بروز این درد، عارضه‌ای به نام خارپاشنه است. اگر شما یا یکی از نزدیکانتان در قسمت زیرین پاشنه احساس درد یا سوزش می‌کنید، شاید این سوال برایتان مطرح باشد که آیا دچار خارپاشنه شده‌اید یا خیر. در این مقاله دکتریاب به صورت جامع و با زبانی ساده، به بررسی چیستی خارپاشنه، علائم تشخیص، علل ایجاد، راه‌های درمان و پیشگیری خواهد پرداخت تا با آگاهی کامل برای سلامت پای خود تصمیم بگیرید.
خارپاشنه چیست و چرا ایجاد می‌شود؟
خارپاشنه (Plantar Fasciitis) یک التهاب در رباط کف پایی است که از پاشنه تا جلوی پا امتداد دارد. این رباط نقش بسیار مهمی در حفظ قوس کف پا و جذب ضربه‌های واردشده هنگام راه رفتن و دویدن ایفا می‌کند. زمانی که فشار بر این رباط بیش از حد تحملش شود، بافت ملتهب شده و در نهایت می‌تواند به تشکیل یک برجستگی استخوانی کوچک (اصطلاحاً خار) در محل اتصال رباط به استخوان پاشنه منجر گردد. در واقع، خود این “خار” بیشتر نتیجه فشار و رسوب کلسیم در محل آسیب بوده و نشانه‌ای از التهاب مزمن رباط است.
از کجا بفهمیم خار پاشنه داریم؟ علائم اصلی چیست؟
افراد مبتلا به خارپاشنه معمولاً از درد و سفتی در زیر پاشنه خود شکایت می‌کنند. اگر پاسخ برخی از سوالات زیر برای شما مثبت است، ممکن است به خارپاشنه مبتلا باشید:
- آیا هنگام برداشتن اولین قدم‌ها پس از بیدارشدن از خواب، زیر پاشنه‌تان درد شدیدی احساس می‌کنید؟
این درد معمولاً پس از چند دقیقه حرکت کمتر می‌شود اما دوباره پس از استراحت و ایستادن‌های طولانی برگشت می‌کند. - آیا پس از ایستادن یا راه رفتن طولانی، درد پاشنه افزایش می‌یابد؟
نشستن‌های طولانی پشت میز، رانندگی طولانی‌مدت یا حتی مشاهده تلویزیون برای زمان‌های طولانی، ممکن است پس از اولین قدم‌ها بعد از برخاستن، درد را تشدید کند. - آیا درد شما معمولاً در قسمت داخلی و زیرین پاشنه متمرکز است؟
درد خارپاشنه اغلب در یک نقطه مشخص زیر پاشنه احساس می‌شود و با لمس آن ناحیه، درد بدتر خواهد شد. - آیا انعطاف‌پذیری کف پایتان کاهش یافته و احساس کشش در ناحیه پاشنه و قوس پا دارید؟
این احساس ناشی از التهاب و سفتی رباط کف پایی است.
اگر بیشتر این علائم را تجربه می‌کنید، احتمالاً به خارپاشنه مبتلا هستید. اما همیشه برای تشخیص دقیق‌تر، مراجعه به پزشک و انجام بررسی‌های لازم توصیه می‌شود.
علت ایجاد خارپاشنه چیست؟
علل بروز خارپاشنه می‌تواند متفاوت باشد، اما رایج‌ترین آنها عبارتند از:
- اضافه وزن یا چاقی:
فشار اضافی بر روی کف پا و مخصوصاً رباط کف پایی، به مرور زمان منجر به التهاب مزمن می‌گردد. - فعالیت‌های ورزشی سنگین:
دونده‌ها، ورزشکاران و افرادی که مسافت‌های طولانی راه می‌روند یا روی سطوح سخت می‌دوند، بیشتر در معرض این التهاب قرار دارند. - کفش نامناسب:
کفش‌های پاشنه بلند، کفش‌های خیلی تخت و بدون حمایت از قوس پا، یا کفش‌های کهنه و فرسوده می‌توانند فشار نامناسبی به پاشنه وارد کنند. - قوس کف پای غیرطبیعی:
داشتن کف پای صاف یا قوس خیلی بلند می‌تواند توزیع نامتعادل فشار بر پا را ایجاد و التهاب رباط کف پایی را تشدید کند. - ایستادن‌های طولانی‌مدت:
افرادی که مجبور هستند ساعت‌ها بایستند (مثل معلمان، پرستاران و آشپزها) بیشتر مستعد خارپاشنه هستند.
چگونه می‌توان خارپاشنه را تشخیص داد؟
اگر به وجود خارپاشنه مشکوک هستید، بهترین کار مراجعه به یک پزشک ارتوپد یا متخصص طب فیزیکی و توانبخشی است. پزشک با بررسی شرح حال، معاینه بالینی، لمس ناحیه درد و در صورت نیاز تصویربرداری (مانند رادیوگرافی یا ام‌آر‌آی) می‌تواند تشخیص دقیق‌تری بدهد. عکس‌برداری می‌تواند وجود هرگونه زائده استخوانی و شدت التهاب را نشان دهد.
روش‌های درمان خارپاشنه چیست؟ آیا درمان خانگی مؤثر است؟
خوشبختانه، بسیاری از افراد با درمان‌های غیرجراحی و ساده می‌توانند درد خارپاشنه را تسکین دهند. برخی از روش‌های درمانی عبارتند از:
- استراحت و کاهش فعالیت‌های سنگین:
کاهش میزان ایستادن طولانی، دویدن یا ورزش‌های سنگین می‌تواند التهاب را کاهش دهد. - استفاده از کمپرس سرد یا یخ:
قرار دادن کیسه یخ روی پاشنه، چند بار در روز، درد و التهاب را کاهش می‌دهد. - تمرینات کششی و فیزیوتراپی:
کشش ملایم عضلات ساق پا و رباط کف پایی، تمرینات تقویت‌کننده عضلات پا، و ماساژ کف پا با توپ تنیس یا رول فومی به رفع سفتی کمک می‌کند. - کفش مناسب و کفی‌های طبی:
انتخاب کفشی که حمایت مناسبی از قوس پا داشته باشد، یا استفاده از کفی‌های طبی سفارشی، فشار را از روی پاشنه برمی‌دارد. - داروهای ضد التهابی و تزریق کورتون:
مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی یا تزریق مقطعی کورتیکواستروئید در موارد شدیدتر، می‌تواند درد را موقتاً کاهش دهد.
در صورتی که این روش‌ها پاسخگو نباشند، پزشک ممکن است روش‌های پیشرفته‌تری مانند شوک‌ویو تراپی (ESWT) یا جراحی را در نظر بگیرد.
آیا خارپاشنه با ورزش درمان می‌شود؟ چه ورزش‌هایی مؤثرند؟
بله، ورزش‌های مناسب می‌توانند نقش مؤثری در تسکین و حتی پیشگیری از خارپاشنه داشته باشند. مهم است که از حرکات کششی و تقویتی ملایم استفاده کنید:
- کشش عضلات پشت ساق و آشیل:
ایستادن رو به دیوار، یک پا جلوتراز دیگری، خم کردن زانو و کشیدن ساق پا منجر به افزایش انعطاف‌پذیری می‌شود. - غلتاندن کف پا روی توپ تنیس:
نشستن روی صندلی و قرار دادن کف پا روی توپ تنیس یا رول فومی و حرکت آرام آن زیر پا، به شل شدن بافت و کاهش درد کمک می‌کند. - کشش انگشتان پا:
گرفتن انگشتان پا و کشیدن آنها به سمت بالا برای چند ثانیه، می‌تواند رباط کف پایی را از حالت گرفتگی خارج کند.
مهم است که این حرکات را به آرامی و بدون ایجاد درد زیاد انجام دهید. افزایش تدریجی زمان و شدت تمرین‌ها نتایج بهتری به همراه خواهد داشت.
چگونه می‌توان از بروز خارپاشنه پیشگیری کرد؟
پیشگیری همیشه بهتر از درمان است. برای کاهش خطر ابتلا به خارپاشنه می‌توانید اقدامات زیر را در نظر بگیرید:
- انتخاب کفش مناسب:
کفشی با کفی انعطاف‌پذیر، پاشنه مناسب و حمایت از قوس پا انتخاب کنید. - تناسب اندام و کاهش وزن:
حفظ وزن در محدوده سالم، فشار اضافه بر رباط کف پایی را کاهش می‌دهد. - گرم کردن قبل از ورزش:
انجام حرکات کششی و گرم کردن عضلات ساق و کف پا قبل از ورزش، خطر آسیب را کمتر می‌کند. - اجتناب از ایستادن طولانی‌مدت:
اگر کار شما ایستادن طولانی را می‌طلبد، هر چند وقت یکبار کفش خود را تعویض کنید و از کفی‌های نرم استفاده نمایید.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر درد پاشنه شما پس از یکی دو هفته استراحت، استفاده از کمپرس یخ و تغییر در کفش و عادات روزانه همچنان شدید است یا بدتر می‌شود، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. نشانه‌هایی مانند افزایش درد پس از هر فعالیت ساده، ورم غیرعادی، یا محدودشدن توانایی در انجام کارهای روزمره نیز هشداری برای پیگیری تخصصی‌تر است.
جمع‌بندی:
خارپاشنه یک مشکل شایع ولی قابل کنترل است. با شناخت علائم اولیه، رعایت اصول پیشگیرانه، انتخاب کفش مناسب، تمرینات کششی و مراجعه به پزشک در صورت نیاز، می‌توانید از دردهای آزاردهنده پاشنه رهایی یابید. دانستن علت و علائم خارپاشنه به شما این امکان را می‌دهد که سریع‌تر اقدام کنید و از تبدیل شدن یک درد ساده به مشکل مزمن جلوگیری نمایید.
لیست پزشکان مرتبط:
خدامراد جمشیدیمتخصص جراح استخوان و مفاصل (ارتوپد) | تهران- رضا شهریار کامرانیمتخصص جراح استخوان و مفاصل (ارتوپد) | تهران
- سید رامین حاج زرگر باشیفوق تخصص جراح استخوان و مفاصل (ارتوپد) | تهران
- غلامعلی عکاشهمتخصص جراح استخوان و مفاصل (ارتوپد) | تهران
- خلیل اله ناظممتخصص جراح استخوان و مفاصل (ارتوپد) | تهران
- مهرداد مستحفظمتخصص جراح استخوان و مفاصل (ارتوپد) | تهران
- بهرام بدوحیمتخصص جراح استخوان و مفاصل (ارتوپد) | تهران
- پیمان هاشمیمتخصص جراح استخوان و مفاصل (ارتوپد) | تهران
- فرزام مکرمیمتخصص و فوق تخصص جراحی ستون فقرات و متخصص ارتوپدی | تهران
- محمد رضا حاتمیمتخصص جراح استخوان و مفاصل (ارتوپد) | تهران
