چگونه روکش دندان برای دندان های شکسته طراحی می شود؟

3 هفته پیشآخرین بروزرسانی: ۱۴۰۴-۰۵-۰۵

0 زمان تقریبی مطالعه 5 دقیقه

چگونه روکش دندان برای دندان های شکسته طراحی می شود؟

در این مقاله شما خواهید خواند

فرآیند طراحی و ساخت روکش برای دندان شکسته

طراحی روکش (کَپ) برای بازسازی یک دندان شکسته، فرآیندی چندمرحله‌ای و بسیار دقیق است که با هدف بازگرداندن عملکرد، استحکام و زیبایی دندان آسیب‌دیده انجام می‌شود. این فرآیند شامل ایجاد یک پایه مستحکم بر روی بقایای دندان (Core Build-up)، بازسازی شکل ایده‌آل دندان با توجه به آناتومی دهان بیمار، و در نهایت ساخت روکش نهایی از مواد پیشرفته است. بسته به فناوری مورد استفاده، این مراحل می‌توانند در یک جلسه (با سیستم CAD/CAM در مطب) یا طی دو جلسه (روش سنتی لابراتواری) تکمیل شوند.

قیمت روکش دندان در تهران (جدول هزینه)

۱. ارزیابی و تقویت ساختار باقیمانده

اولین گام، یک ارزیابی جامع و دقیق است. دندان‌پزشک با استفاده از معاینه بالینی و ابزارهای تشخیصی مانند تصویربرداری رادیوگرافی (پری‌اپیکال برای بررسی ریشه و استخوان، و بایت‌وینگ برای بررسی پوسیدگی‌های بین‌دندانی) وضعیت دندان و بافت‌های اطراف آن را می‌سنجد. اگر تخریب تاج گسترده باشد، ساختار باقی‌مانده توانایی نگهداری روکش را ندارد. در این حالت، دندان‌پزشک با روش Core Build-up (بازسازی هسته)، یک پایه مرکزی مستحکم ایجاد می‌کند. این کار با موادی مانند کامپوزیت رزینی (به دلیل استحکام و قابلیت باند شدن به دندان) یا گلاس‌آینومر (به دلیل آزادسازی فلوراید) انجام می‌شود.

در دندان‌هایی که به دلیل آسیب شدید عصب‌کشی (درمان ریشه) شده‌اند، برای افزایش گیرِ ماده‌ی هسته، از یک پُست (Post) داخل کانال ریشه استفاده می‌شود. برخلاف تصور عمومی، پُست دندان را تقویت نمی‌کند، بلکه تنها به نگهداری بهتر هسته‌ی بازسازی‌شده کمک می‌کند. پُست‌ها انواع مختلفی دارند، از جمله فایبرپست‌ها (Fiber Post) که همرنگ دندان بوده و انعطاف‌پذیری مشابه عاج دارند.

۲. آماده‌سازی و تراش دندان

برای اینکه روکش با ضخامت مناسب ساخته شده و به‌خوبی روی دندان بنشیند، باید فضای کافی ایجاد شود. دندان‌پزشک با استفاده از فرزهای دقیق، حدود ۱ تا ۲ میلی‌متر از تمام سطوح تاج را تراش می‌دهد. این تراش باید یک مسیر ورود (Path of Insertion) بدون گیر ( undercut) ایجاد کند تا روکش به‌راحتی در جای خود قرار گیرد. در سطوح جونده (Occlusal)، میزان تراش بیش‌تر است تا روکش بتواند نیروهای سنگین جویدن را بدون شکستگی تحمل کند.

یکی از مهم‌ترین بخش‌های این مرحله، ایجاد یک خط خاتمه (Margin) واضح و یکنواخت در لبه‌ی تراش است. این خط، مرز بین روکش و دندان خواهد بود و دقت آن در جلوگیری از نشت باکتری و پوسیدگی ثانویه حیاتی است. گوشه‌های تیز در تراش گرد می‌شوند تا از تمرکز استرس و ایجاد ترک در سرامیک روکش جلوگیری گردد.

۳. برداشت قالب یا اسکن دیجیتال

در این مرحله، یک مدل بسیار دقیق از دندان تراش‌خورده، دندان‌های مجاور و فک مقابل تهیه می‌شود.

الف) روش سنتی: با استفاده از تری‌های قالب‌گیری و مواد سیلیکونی دقیق (مانند PVS)، قالبی از دندان‌ها تهیه می‌شود. این فرآیند نیازمند کنترل کامل بزاق و خونریزی لثه است تا هیچ‌گونه حباب یا اعوجاجی در قالب ایجاد نشود. سپس قالب به لابراتوار فرستاده شده و در آنجا با گچ مخصوص دندانپزشکی (Dental Stone) ریخته می‌شود تا یک مدل فیزیکی ساخته شود.
ب) روش دیجیتال: یک اسکنر داخل‌دهانی (Intraoral Scanner) با تاباندن نور و ثبت هزاران تصویر در ثانیه، یک مدل سه‌بعدی مجازی و بسیار دقیق از دندان‌ها ایجاد می‌کند. این روش نه تنها راحت‌تر و سریع‌تر از قالب‌گیری است، بلکه خطاهای ناشی از انقباض یا انبساط مواد قالب‌گیری و گچ را نیز حذف می‌کند. داده‌های دیجیتال بلافاصله برای طراحی آماده هستند.

۴. طراحی روکش (CAD)

در روش دیجیتال (CAD – Computer-Aided Design): تکنسین یا دندان‌پزشک با استفاده از نرم‌افزارهای پیشرفته، روکش را طراحی می‌کند. نرم‌افزار با استفاده از کتابخانه‌های دندانی و هوش مصنوعی، شکل آناتومیک ایده‌آل را بر اساس دندان‌های مجاور و قرینه پیشنهاد می‌دهد (Biogeneric Design). پارامترهای حیاتی مانند نقاط تماس با دندان‌های کناری (برای جلوگیری از گیر غذایی) و دندان مقابل (برای اطمینان از بایت صحیح) و همچنین ضخامت لایه سمان (معمولاً ۳۰ تا ۵۰ میکرومتر) با دقت بالا تنظیم می‌شوند.
در روش سنتی: تکنسین لابراتوار همین فرآیند را به‌صورت دستی روی مدل گچی انجام می‌دهد. او با استفاده از موم (Wax)، تاج دندان را با تمام جزئیات آناتومیک آن بازسازی می‌کند که به این فرآیند Wax-up گفته می‌شود.

مقایسه روش سنتی و دیجیتال

جنبه	روش سنتی لابراتواری	روش دیجیتال CAD/CAM
برداشت قالب	مواد سیلیکونی/آلژینات، نیازمند کنترل فیزیکی	اسکن نوری داخل دهان، سریع و راحت برای بیمار
زمان ساخت	۲–۳ هفته (نیاز به دو ویزیت و روکش موقت)	۱–۲ ساعت (روکش یک‌روزه) یا چند روز
دقت لبه‌ها	وابسته به دقت قالب، انقباض و انبساط گچ	خطای کمتر از ۵۰ میکرومتر، حذف خطاهای مواد
نیاز به روکش موقت	بله، برای محافظت از دندان تراش‌خورده	در روکش یک‌روزه خیر، در موارد لابراتواری بله

۵. ساخت روکش (CAM)

پس از نهایی شدن طرح، فرآیند ساخت آغاز می‌شود.

در روش دیجیتال (CAM – Computer-Aided Manufacturing): طرح نهایی به یک دستگاه Milling (تراش) ارسال می‌شود. این دستگاه، روکش را از یک بلوک سرامیکی پیش‌ساخته (مانند زیرکونیا یا لیتیوم دی‌سیلیکات) با دقت میکرونی تراش می‌دهد. روکش‌های زیرکونیا پس از تراش، در کوره‌ای با دمای حدود ۱۴۵۰ درجه سانتی‌گراد پخته (Sintering) می‌شوند تا به حداکثر چگالی و استحکام برسند. سپس با رنگ‌آمیزی و اعمال لعاب، ظاهر نهایی مشابه دندان طبیعی به آن‌ها داده می‌شود.
در روش سنتی: در مورد روکش‌های فلز-سرامیک (PFM)، ابتدا یک اسکلت فلزی با روش ریخته‌گری (Lost-wax technique) ساخته شده و سپس لایه‌های پودر پرسلن روی آن قرار داده شده و در کوره پخته می‌شود تا رنگ و فرم نهایی حاصل گردد.

۶. امتحان و سمان کردن (چسباندن)

روکش نهایی برای امتحان به کلینیک ارسال می‌شود. دندان‌پزشک آن را روی دندان بیمار قرار داده و موارد زیر را با دقت بررسی می‌کند:

تطابق لبه‌ها (Marginal Fit): عدم وجود هرگونه فاصله یا پله بین روکش و دندان.
تماس‌های بین‌دندانی (Proximal Contacts): تماس مناسب با دندان‌های مجاور برای جلوگیری از گیر غذایی.
اکلوژن (Occlusion): تماس صحیح با دندان‌های فک مقابل در حالت‌های مختلف جویدن. پس از تأیید نهایی، روکش با استفاده از سمان‌های دندانپزشکی به‌طور دائمی روی دندان چسبانده می‌شود. سمان‌های رزینی به دلیل استحکام باند بسیار بالا و زیبایی، انتخاب رایجی هستند. احساس فشار ملایم در حین این مرحله طبیعی است و به زودی برطرف می‌شود.

۷. ملاحظات اختصاصی برای دندان‌های شکسته

ترک‌های زیرلثه‌ای: اگر خط شکستگی به زیر لثه و نزدیک به استخوان فک گسترش یافته باشد، روکش کردن دندان بدون درمان اضافی امکان‌پذیر نیست. در این موارد، ممکن است نیاز به جراحی افزایش طول تاج (Crown Lengthening) باشد تا بافت لثه و استخوان اصلاح شده و نسج سالم کافی برای گیر روکش در دسترس قرار گیرد.
اثر فِروِل (Ferrule Effect): این یکی از مهم‌ترین اصول در دندانپزشکی ترمیمی است. وجود حداقل ۱.۵ تا ۲ میلی‌متر نسج سالم دندان در بالای لثه که روکش مانند یک حلقه (Ferrule) آن را در آغوش می‌گیرد، مقاومت دندان در برابر شکستگی را به شدت افزایش می‌دهد. بدون فرول کافی، دندان حتی با بهترین روکش نیز در معرض شکستگی از ریشه قرار دارد.
انتخاب جنس روکش:
- دندان‌های قدامی (جلویی): سرامیک‌های شفاف‌تر مانند لیتیوم دی‌سیلیکات (ایمکس) به دلیل عبور نور مشابه دندان طبیعی، زیبایی فوق‌العاده‌ای ایجاد می‌کنند.
- دندان‌های خلفی (عقبی): زیرکونیای مونولیتیک (یکپارچه) به دلیل استحکام بسیار بالا (بیش از ۱۰۰۰ مگاپاسکال)، انتخاب ایده‌آلی برای تحمل نیروهای سنگین جویدن است.
- کودکان یا روکش موقت: روکش‌های پیش‌ساخته از جنس استیل ضدزنگ (Stainless Steel Crowns) به دلیل هزینه کم و نصب سریع، کاربرد دارند.

۸. زمان‌بندی و دوام

فناوری دیجیتال به شکل چشمگیری زمان درمان را کاهش داده است. مطالعات نشان داده‌اند که در روش دیجیتال، زمان فعال در مطب (قالب‌گیری و ساخت) حدود ۱۴۰ دقیقه است، در حالی که در روش سنتی این فرآیند (بدون احتساب زمان ارسال به لابراتوار) به بیش از ۲۳۰ دقیقه زمان نیاز دارد. دوام یک روکش به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله کیفیت ساخت، بهداشت دهان و دندان بیمار، و عاداتی مانند دندان‌قروچه (Bruxism). با رعایت بهداشت و معاینات منظم، روکش‌ها می‌توانند ۱۰ تا ۱۵ سال یا حتی بیش‌تر عمر کنند.

جمع‌بندی

طراحی روکش برای دندان شکسته، تلفیقی از هنر و علم دندانپزشکی مدرن است. این فرآیند با تکیه بر ایجاد یک هسته تقویتی، تراش محافظه‌کارانه و بهره‌گیری از فناوری‌های دقیق دیجیتال، امکان بازگرداندن کامل عملکرد و زیبایی دندان را در کوتاه‌ترین زمان ممکن فراهم می‌کند. درک مفاهیمی چون اثر فِروِل و انتخاب صحیح ماده بر اساس نیازهای بیومکانیکی و زیبایی‌شناختی دندان، نقشی حیاتی در موفقیت و بقای بلندمدت این درمان ایفا می‌کند.