چه نوع مواد پرکننده برای ترمیم دندان استفاده می شود؟

2 هفته پیشآخرین بروزرسانی: ۱۴۰۴-۰۵-۰۶

0 زمان تقریبی مطالعه 11 دقیقه

چه نوع مواد پرکننده برای ترمیم دندان استفاده می شود؟

انواع مواد پرکننده برای ترمیم دندان: راهنمای جامع و تفصیلی

برای ترمیم دندان‌های پوسیده یا آسیب‌دیده، دندانپزشکان از انواع مختلفی از مواد پرکننده استفاده می‌کنند. هر یک از این مواد دارای ویژگی‌های منحصر به فرد، مزایا و معایب خاص خود هستند که انتخاب ماده مناسب را به یک تصمیم‌گیری مهم تبدیل می‌کند. این انتخاب به عوامل متعددی از جمله محل دقیق پوسیدگی، میزان نیروی فشاری که دندان در معرض آن قرار می‌گیرد، و همچنین اولویت‌های زیبایی‌شناختی و بودجه بیمار بستگی دارد. درک کامل این مواد به بیماران کمک می‌کند تا با آگاهی بیشتری در فرآیند درمان خود مشارکت کنند.

قیمت ترمیم دندان در تهران (جدول هزینه)

آمالگام (مواد نقره‌ای)

آمالگام، که اغلب به عنوان “پرکننده نقره‌ای” شناخته می‌شود، یکی از قدیمی‌ترین و پرکاربردترین مواد در تاریخ دندانپزشکی ترمیمی است. این ماده به دلیل دوام فوق‌العاده و هزینه مقرون‌به‌صرفه خود شهرت دارد. آمالگام از طریق ترکیب جیوه مایع با یک پودر آلیاژی خاص تشکیل می‌شود. این پودر آلیاژی معمولاً شامل نقره (حدود 40-60%)، قلع (حدود 27-30%)، و مس (حدود 13-30%) است؛ همچنین ممکن است مقادیر کمی از روی یا ایندیوم نیز در آن یافت شود. جیوه، با تشکیل یک ماتریس فلزی، ذرات فلزی دیگر را به هم متصل کرده و یک ماده سخت و پایدار را ایجاد می‌کند. تقریباً نیمی از وزن نهایی آمالگام را جیوه تشکیل می‌دهد که به عنوان عامل اتصال‌دهنده عمل می‌کند و به آن خاصیت پلاستیکی در زمان قرارگیری و سختی پس از گیرش می‌دهد.

مزایای آمالگام:

استحکام و دوام بالا: آمالگام به دلیل مقاومت بی‌نظیر در برابر سایش و شکستگی، گزینه‌ای ایده‌آل برای دندان‌های خلفی (عقبی) است که تحت نیروهای شدید جویدن قرار دارند. پرکردگی‌های آمالگام می‌توانند بین 15 تا 20 سال و حتی بیشتر دوام بیاورند که آن‌ها را به یکی از طولانی‌ترین گزینه‌های موجود تبدیل می‌کند.
مقاومت بسیار خوب در برابر نیروهای فشاری جویدن: ساختار فلزی آمالگام به آن اجازه می‌دهد تا فشارهای قوی ناشی از جویدن را بدون تغییر شکل یا شکستگی تحمل کند.
قیمت مناسب و مقرون‌به‌صرفه: تولید و نصب آمالگام نسبت به سایر مواد پرکننده پیچیدگی کمتری دارد، که این امر به کاهش هزینه‌های آن منجر می‌شود و آن را به گزینه‌ای اقتصادی برای بسیاری از بیماران تبدیل می‌کند.
سهولت استفاده و نصب: آمالگام به دلیل خاصیت پلاستیکی خود در زمان گیرش، به راحتی در حفره دندان قرار گرفته و شکل می‌گیرد. این ویژگی باعث می‌شود که فرآیند پرکردن سریع‌تر و کمتر حساس به رطوبت باشد.

معایب آمالگام:

رنگ نقره‌ای که همرنگ دندان طبیعی نیست: بزرگترین عیب آمالگام، رنگ تیره و فلزی آن است که با رنگ طبیعی دندان‌ها تفاوت فاحشی دارد. این موضوع باعث می‌شود که استفاده از آن در دندان‌های جلویی یا هر ناحیه‌ای که در معرض دید قرار دارد، از نظر زیبایی‌شناختی نامطلوب باشد.
عدم پیوند شیمیایی با بافت دندان: آمالگام به صورت مکانیکی در حفره دندان قرار می‌گیرد و با مینا یا عاج دندان پیوند شیمیایی برقرار نمی‌کند. این بدان معناست که برای نگهداری آن، نیاز به ایجاد حفره‌ای با شکل خاص ( undercut) در دندان است که ممکن است مستلزم برداشتن بخش بیشتری از بافت سالم دندان باشد.
احتمال تغییر رنگ دندان در طولانی‌مدت: یون‌های فلزی موجود در آمالگام ممکن است به مرور زمان در ساختار دندان نفوذ کرده و منجر به تغییر رنگ خاکستری یا آبی در اطراف پرکردگی شوند.
حساسیت به دما: آمالگام مانند سایر فلزات، در واکنش به تغییرات دما منبسط و منقبض می‌شود. این انبساط و انقباض می‌تواند به مرور زمان منجر به ایجاد ریزترک‌ها در ساختار دندان شده و در نهایت، ممکن است باعث نشت یا حتی شکستگی دندان شود.
نگرانی‌های مربوط به جیوه: اگرچه سازمان‌های بهداشتی معتبر مانند FDA و ADA استفاده از آمالگام را ایمن می‌دانند، اما وجود جیوه در ترکیب آن همواره نگرانی‌هایی را در مورد سلامت و محیط زیست ایجاد کرده است. با این حال، میزان جیوه آزاد شده از پرکردگی‌های آمالگام بسیار ناچیز است و معمولاً برای سلامتی انسان مضر تلقی نمی‌شود.

کامپوزیت (مواد سفید رنگ)

کامپوزیت، که اغلب به عنوان “پرکننده سفید” شناخته می‌شود، یک ماده ترمیمی محبوب است که به دلیل قابلیت تطبیق رنگ با دندان‌های طبیعی، از نظر زیبایی‌شناختی بسیار مورد پسند است. این ماده از یک ماتریس رزینی (معمولاً بیسفنول A-گلیسیدیل متاکریلات یا Bis-GMA) و ذرات پرکننده معدنی (مانند شیشه، کوارتز، یا سیلیکا) تشکیل شده است. ذرات پرکننده به کامپوزیت استحکام و مقاومت در برابر سایش می‌بخشند، در حالی که ماتریس رزینی به آن خاصیت چسبندگی و قابلیت شکل‌پذیری می‌دهد. کامپوزیت از طریق یک فرآیند پیچیده پیوند شیمیایی با ساختار دندان متصل می‌شود. ابتدا سطح دندان با یک اسید ملایم (اچینگ) آماده می‌شود تا منافذ میکروسکوپی ایجاد شود، سپس یک عامل باندینگ (چسب) اعمال شده و در نهایت، کامپوزیت در لایه‌های نازک روی آن قرار گرفته و با نور آبی مخصوص (لایت کیور) سخت می‌شود.

مزایای کامپوزیت:

زیبایی بالا و همرنگ بودن با دندان طبیعی: بزرگترین مزیت کامپوزیت، توانایی آن در تقلید از رنگ و شفافیت دندان‌های طبیعی است. این ویژگی آن را به گزینه‌ای ایده‌آل برای ترمیم دندان‌های جلویی و نواحی قابل مشاهده در دهان تبدیل می‌کند.
پیوند شیمیایی قوی با ساختار دندان: کامپوزیت به مینا و عاج دندان پیوند می‌خورد، که این امر نیاز به برداشتن مقدار زیادی از بافت سالم دندان را برای نگهداری پرکردگی کاهش می‌دهد. این پیوند همچنین به تقویت ساختار دندان کمک می‌کند.
مناسب برای ترمیم دندان‌های جلویی و خلفی کوچک: به دلیل زیبایی و قابلیت پیوند، کامپوزیت نه تنها برای دندان‌های جلویی بلکه برای ترمیم پوسیدگی‌های کوچک تا متوسط در دندان‌های خلفی نیز مناسب است.
نیاز به برداشت کمتر بافت سالم دندان: به دلیل پیوند شیمیایی، دندانپزشک می‌تواند تنها بخش پوسیده دندان را برداشته و ساختار سالم دندان را حفظ کند.
قابلیت ترمیم و بازسازی: در صورت آسیب دیدن جزئی پرکردگی کامپوزیت، می‌توان آن را به راحتی ترمیم کرد، بدون نیاز به برداشتن کل پرکردگی.

معایب کامپوزیت:

دوام کمتر نسبت به آمالگام و طلا (5 تا 7 سال): اگرچه کامپوزیت‌های مدرن از دوام بالایی برخوردارند، اما معمولاً طول عمر کمتری نسبت به آمالگام یا طلا دارند، به خصوص در نواحی تحت فشار شدید.
هزینه بالاتر نسبت به آمالگام: فرآیند قرار دادن کامپوزیت حساس‌تر و زمان‌برتر است و نیاز به مواد و تجهیزات گران‌تری دارد، که این امر به افزایش هزینه آن منجر می‌شود.
حساسیت به رطوبت هنگام نصب: فرآیند پیوند کامپوزیت به دندان بسیار حساس به رطوبت است. هرگونه آلودگی با بزاق یا خون می‌تواند به پیوند ضعیف منجر شود و دوام پرکردگی را کاهش دهد.
زمان‌بر بودن فرآیند: قرار دادن کامپوزیت در لایه‌های نازک و سخت کردن هر لایه با نور، فرآیند را طولانی‌تر از پرکردن با آمالگام می‌کند.
مستعد تغییر رنگ: کامپوزیت‌ها به مرور زمان ممکن است در اثر مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌های رنگی (مانند قهوه، چای، شراب قرمز) یا سیگار کشیدن، دچار تغییر رنگ شوند.

گلاس آینومر (Glass Ionomer)

گلاس آینومر ماده‌ای منحصر به فرد است که از ترکیب پودر شیشه آلومینوسیلیکات و یک پلیمر مایع (مانند اسید پلی‌آکریلیک) ساخته می‌شود. این ماده به دلیل قابلیت آزادسازی فلوراید و پیوند شیمیایی با ساختار دندان شناخته شده است. گلاس آینومر سفید یا رنگی است و به طور خاص برای کاربردهایی که نیاز به مقاومت بالا در برابر فشار نیست، مناسب است.

ویژگی‌های گلاس آینومر:

آزادسازی فلوراید که به پیشگیری از پوسیدگی کمک می‌کند: یکی از مهمترین مزایای گلاس آینومر، توانایی آن در آزادسازی یون‌های فلوراید به مرور زمان است. این فلوراید به تقویت مینای دندان اطراف پرکردگی کمک کرده و مقاومت آن را در برابر پوسیدگی‌های ثانویه افزایش می‌دهد، که این ویژگی آن را برای بیماران با ریسک بالای پوسیدگی بسیار مفید می‌سازد.
پیوند شیمیایی قوی با بافت دندان: گلاس آینومر از طریق یک واکنش اسید-باز با کلسیم موجود در مینا و عاج دندان پیوند شیمیایی برقرار می‌کند. این پیوند به آب‌بندی بهتر حفره و کاهش نشت حاشیه‌ای کمک می‌کند.
سازگاری زیستی بالا: این ماده برای بافت‌های دهان و بدن بسیار سازگار است و واکنش‌های آلرژیک یا حساسیتی نادری را ایجاد می‌کند.
مناسب برای پرکردن موقت و دندان‌های شیری: به دلیل آزادسازی فلوراید و خاصیت سازگاری زیستی، گلاس آینومر اغلب برای پرکردگی‌های موقت، ترمیم دندان‌های شیری در کودکان، و به عنوان لاینر یا بیس (پایه) زیر پرکردگی‌های دیگر استفاده می‌شود.

محدودیت‌های گلاس آینومر:

دوام کمتر (2 تا 5 سال): گلاس آینومر نسبت به آمالگام و کامپوزیت، مقاومت کمتری در برابر سایش و فشار دارد، بنابراین برای ترمیم‌های دائمی در نواحی تحت فشار بالا توصیه نمی‌شود.
مقاومت کمتر در برابر فشار: این ماده برای تحمل نیروهای شدید جویدن مناسب نیست و ممکن است در دندان‌های خلفی دچار شکستگی یا سایش شود.
حساسیت به رطوبت هنگام نصب: اگرچه کمتر از کامپوزیت، اما گلاس آینومر نیز در مراحل اولیه گیرش به رطوبت حساس است و نیاز به محیط نسبتاً خشک برای پیوند مناسب دارد.
ظاهر کدرتر: اگرچه رنگ سفید یا نزدیک به دندان دارد، اما شفافیت و زیبایی آن به اندازه کامپوزیت یا پرسلن نیست.

طلا

پرکردن دندان با طلا، که اغلب به صورت “اینله” یا “آنله” (Inlay/Onlay) ساخته می‌شود، یکی از گران‌ترین و در عین حال بادوام‌ترین روش‌های ترمیم دندان محسوب می‌شود. در این روش، از آلیاژ طلا استفاده می‌شود که معمولاً شامل طلا (با خلوص بالا)، نقره، مس، روی، پالادیوم و پلاتین است. این پرکردگی‌ها به صورت غیرمستقیم در آزمایشگاه دندانپزشکی ساخته می‌شوند و سپس توسط دندانپزشک به دندان چسبانده می‌شوند.

مزایای طلا:

دوام فوق‌العاده بالا (بیش از 25 سال): پرکردگی‌های طلا به دلیل مقاومت بی‌نظیر در برابر سایش و خوردگی، می‌توانند برای دهه‌ها دوام بیاورند و اغلب از خود دندان طبیعی نیز طولانی‌تر عمر می‌کنند.
مقاومت در برابر خوردگی: آلیاژهای طلا در محیط دهان دچار خوردگی نمی‌شوند و پایداری شیمیایی بالایی دارند.
تطبیق بهتر با دندان و جلوگیری از نفوذ باکتری: پرکردگی‌های طلا به دلیل دقت بالای ساخت در آزمایشگاه، تطابق بسیار خوبی با حاشیه‌های دندان دارند که این امر به آب‌بندی عالی و جلوگیری از نفوذ باکتری‌ها و پوسیدگی ثانویه کمک می‌کند.
مقاومت بالا در برابر شکستگی: طلا ماده‌ای انعطاف‌پذیر و در عین حال بسیار مقاوم است که به ندرت دچار شکستگی می‌شود.
سازگاری زیستی: طلا ماده‌ای بسیار زیست‌سازگار است و واکنش‌های آلرژیک به آن بسیار نادر است.
سایش ملایم بر دندان‌های مقابل: برخلاف برخی مواد بسیار سخت، طلا به آرامی بر روی دندان‌های مقابل سایش می‌یابد و باعث آسیب به آن‌ها نمی‌شود.

معایب طلا:

هزینه بسیار بالا: به دلیل قیمت بالای طلا و فرآیند پیچیده ساخت در آزمایشگاه، پرکردگی‌های طلا گران‌ترین گزینه موجود هستند.
نیاز به چندین جلسه درمان: ساخت پرکردگی طلا مستلزم حداقل دو جلسه دندانپزشکی است: یک جلسه برای آماده‌سازی دندان و گرفتن قالب، و جلسه دوم برای چسباندن پرکردگی نهایی.
عدم زیبایی در مناطق قابل مشاهده: رنگ طلایی پرکردگی‌ها باعث می‌شود که از نظر زیبایی‌شناختی در دندان‌های جلویی یا نواحی قابل مشاهده نامطلوب باشند.
احتمال شوک گالوانیک: در موارد نادر، اگر پرکردگی طلا در مجاورت پرکردگی آمالگام قرار گیرد، ممکن است یک جریان الکتریکی خفیف (شوک گالوانیک) ایجاد شود که منجر به حساسیت یا طعم فلزی در دهان شود.

پرسلن و سرامیک

پرکردن‌های پرسلنی و سرامیکی، که اغلب به صورت اینله، آنله یا روکش‌های کامل ساخته می‌شوند، از مواد سرامیکی پیشرفته‌ای مانند دی‌سیلیکات لیتیوم یا زیرکونیا تهیه می‌شوند. این مواد به دلیل زیبایی فوق‌العاده و مقاومت بالا، به عنوان یکی از قوی‌ترین و بادوام‌ترین گزینه‌های موجود برای ترمیم دندان شناخته می‌شوند. آن‌ها می‌توانند تا 20 سال یا بیشتر دوام داشته باشند و ظاهری بسیار طبیعی به دندان می‌بخشند.

مزایای پرسلن:

قوی‌تر از مینای طبیعی دندان: مواد سرامیکی مدرن، به ویژه زیرکونیا، از نظر سختی و مقاومت در برابر سایش، حتی از مینای طبیعی دندان نیز قوی‌تر هستند.
ظاهر طبیعی و زیبا: پرسلن و سرامیک می‌توانند به طور دقیق با رنگ و شفافیت دندان‌های طبیعی مطابقت داده شوند، که این امر آن‌ها را به گزینه‌ای عالی برای ترمیم‌های زیبایی‌شناختی تبدیل می‌کند.
مقاومت بالا در برابر تغییر رنگ: برخلاف کامپوزیت، پرسلن و سرامیک به دلیل سطح بسیار صاف و غیرمتخلخل خود، در برابر لکه‌پذیری ناشی از مواد غذایی و نوشیدنی‌های رنگی بسیار مقاوم هستند.
دوام فوق‌العاده (20+ سال): با مراقبت مناسب، پرکردگی‌های سرامیکی می‌توانند برای مدت زمان طولانی، مشابه پرکردگی‌های طلا، دوام بیاورند.
سازگاری زیستی: این مواد برای بافت‌های دهان بسیار سازگار هستند و واکنش‌های آلرژیک به آن‌ها بسیار نادر است.

معایب پرسلن:

هزینه بالا: فرآیند ساخت پرکردگی‌های پرسلنی و سرامیکی پیچیده و زمان‌بر است و نیاز به تکنولوژی پیشرفته (مانند CAD/CAM) و مهارت بالای دندانپزشک و تکنسین آزمایشگاه دارد که این امر به افزایش هزینه آن‌ها منجر می‌شود.
نیاز به تجهیزات خاص برای ساخت: این ترمیم‌ها معمولاً در آزمایشگاه دندانپزشکی ساخته می‌شوند، اگرچه برخی دندانپزشکان از فناوری CAD/CAM برای ساخت آن‌ها در مطب در یک جلسه استفاده می‌کنند.
ممکن است نیاز به چندین جلسه داشته باشد: مانند پرکردگی‌های طلا، ترمیم‌های سرامیکی نیز اغلب به حداقل دو جلسه نیاز دارند، مگر اینکه از فناوری CAD/CAM در مطب استفاده شود.
شکنندگی اولیه: اگرچه پس از چسباندن بسیار قوی هستند، اما در مرحله ساخت و قبل از چسباندن، ممکن است شکننده‌تر از فلزات باشند.
احتمال سایش دندان‌های مقابل: در برخی موارد، اگر سطح پرسلن به خوبی پولیش نشده باشد، سختی بالای آن می‌تواند منجر به سایش دندان‌های مقابل شود.

رزین مودیفای گلاس آینومر (RMGI)

رزین مودیفای گلاس آینومر (RMGI) یک ماده هیبریدی است که خواص مفید گلاس آینومر و کامپوزیت رزینی را با هم ترکیب می‌کند. این ماده از پودر شیشه و پلیمر مایع گلاس آینومر به همراه افزودنی‌های رزینی تشکیل شده است و با استفاده از نور آبی (لایت کیور) سخت می‌شود، که این ویژگی به آن سرعت گیرش و استحکام بیشتری می‌بخشد.

مزایای RMGI:

آزادسازی فلوراید: مانند گلاس آینومر سنتی، RMGI نیز فلوراید را آزاد می‌کند که به پیشگیری از پوسیدگی‌های ثانویه در اطراف ترمیم کمک می‌کند.
پیوند شیمیایی و مکانیکی: این ماده هم به صورت شیمیایی با دندان پیوند می‌خورد و هم از طریق میکرومکانیکی (مانند کامپوزیت) به آن متصل می‌شود، که این امر به استحکام و آب‌بندی بهتر کمک می‌کند.
سرعت گیرش بالا: به دلیل وجود رزین و قابلیت لایت کیور، RMGI سریع‌تر از گلاس آینومر سنتی سخت می‌شود که فرآیند کار را تسریع می‌کند.
مقاومت بیشتر در برابر سایش و فشار: افزودن رزین به ترکیب، مقاومت RMGI را در برابر سایش و نیروهای فشاری افزایش می‌دهد و آن را برای کاربردهای وسیع‌تری نسبت به گلاس آینومر سنتی مناسب می‌سازد.
حساسیت کمتر به رطوبت: RMGI نسبت به کامپوزیت در برابر آلودگی رطوبت در حین قرارگیری کمتر حساس است.

کاربردهای RMGI:

ترمیم‌های دندان‌های شیری: به دلیل آزادسازی فلوراید و سهولت استفاده، گزینه‌ای عالی برای کودکان است.
ترمیم‌های کلاس V (نزدیک لثه): در نواحی نزدیک به لثه که کنترل رطوبت دشوار است، RMGI عملکرد خوبی دارد.
لاینر و بیس: به عنوان لایه محافظ زیر پرکردگی‌های دیگر (مانند کامپوزیت) استفاده می‌شود.
کور بیلدآپ (Core Build-up): برای بازسازی ساختار دندان قبل از قرار دادن روکش.
پرکردگی‌های موقت: به دلیل خواص درمانی و سهولت استفاده.

انتخاب ماده مناسب

انتخاب ماده مناسب برای ترمیم دندان یک تصمیم مشترک بین بیمار و دندانپزشک است که باید بر اساس ارزیابی دقیق شرایط بالینی و ترجیحات بیمار صورت گیرد. عوامل کلیدی که در این انتخاب نقش دارند عبارتند از:

موقعیت دندان: برای دندان‌های خلفی (عقبی) که تحت فشار شدید جویدن قرار دارند، موادی با استحکام بالا مانند آمالگام، طلا، یا پرسلن/سرامیک توصیه می‌شوند. در مقابل، برای دندان‌های جلویی که زیبایی در اولویت است، کامپوزیت یا پرسلن/سرامیک گزینه‌های بهتری هستند.
اولویت زیبایی: اگر ظاهر طبیعی دندان برای بیمار بسیار مهم است، کامپوزیت و پرسلن/سرامیک بهترین انتخاب‌ها هستند، زیرا می‌توانند به طور دقیق با رنگ دندان‌های اطراف مطابقت داده شوند.
اندازه و عمق حفره: برای حفره‌های کوچک، کامپوزیت یا گلاس آینومر ممکن است کافی باشند. اما برای حفره‌های بزرگتر و عمیق‌تر که نیاز به حمایت ساختاری بیشتری دارند، مواد قوی‌تر مانند آمالگام، طلا، یا ترمیم‌های سرامیکی (اینله/آنله) توصیه می‌شوند.
بودجه بیمار: آمالگام ارزان‌ترین گزینه است، در حالی که طلا و پرسلن/سرامیک گران‌ترین گزینه‌ها محسوب می‌شوند. کامپوزیت در میانه این طیف قرار دارد.
عادات دهانی بیمار: بیمارانی که عادت به دندان‌قروچه (براکسیسم) یا فشردن دندان‌ها دارند، ممکن است به مواد مقاوم‌تری مانند طلا یا سرامیک نیاز داشته باشند تا از شکستگی پرکردگی جلوگیری شود.
بهداشت دهان و دندان: سطح بهداشت دهان بیمار و ریسک پوسیدگی‌های آینده نیز در انتخاب ماده مؤثر است. مواد آزادکننده فلوراید مانند گلاس آینومر می‌توانند برای بیماران با ریسک بالای پوسیدگی مفید باشند.
تعداد جلسات مورد نیاز: برخی از مواد (مانند آمالگام و کامپوزیت) معمولاً در یک جلسه تکمیل می‌شوند، در حالی که برخی دیگر (مانند طلا و پرسلن/سرامیک) نیاز به چندین جلسه دارند.

مشورت با دندانپزشک برای انتخاب مناسب‌ترین ماده بر اساس شرایط خاص هر بیمار، از جمله وضعیت سلامت دهان، نیازهای عملکردی، اولویت‌های زیبایی‌شناختی و محدودیت‌های بودجه، ضروری است. دندانپزشک می‌تواند با ارائه اطلاعات جامع و بررسی دقیق، بهترین گزینه درمانی را پیشنهاد دهد.