چه نوع موادی برای ساخت روکش دندان استفاده می شود؟
مواد مورد استفاده برای ساخت روکش دندان: راهنمای جامع و گسترده
روکش‌های دندانی، که گاهی اوقات “کلاهک” نیز نامیده می‌شوند، ترمیم‌های پروتزی هستند که به طور کامل سطح قابل مشاهده دندان را پوشش می‌دهند. این روکش‌ها نه تنها به بازگرداندن شکل، اندازه، استحکام و ظاهر دندان کمک می‌کنند، بلکه از دندان‌های ضعیف شده در برابر شکستگی محافظت کرده یا دندان‌های ترک خورده را در کنار هم نگه می‌دارند. انتخاب نوع ماده برای ساخت روکش دندان یک تصمیم حیاتی است که به عوامل متعددی مانند موقعیت دندان در دهان، نیازهای زیبایی‌شناختی بیمار، میزان نیروی جویدن که دندان باید تحمل کند، و البته بودجه در دسترس بستگی دارد. پیشرفت‌های اخیر در علم مواد دندانپزشکی، طیف وسیعی از گزینه‌ها را در اختیار دندانپزشکان و بیماران قرار داده است.
قیمت روکش دندان در تهران (جدول هزینه)
دسته‌بندی کلی مواد روکش دندان
مواد ساخت روکش دندان به طور کلی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: مواد فلزی و مواد غیرفلزی. هر یک از این دسته‌ها شامل زیرمجموعه‌هایی با ویژگی‌ها و کاربردهای منحصر به فرد خود هستند که در ادامه به تفصیل بررسی خواهند شد.
روکش‌های فلزی
روکش‌های فلزی به دلیل دوام و استحکام فوق‌العاده‌شان شناخته شده‌اند. این روکش‌ها به خصوص برای دندان‌های خلفی (عقبی) که تحت فشار شدید جویدن قرار دارند، ایده‌آل هستند.
آلیاژهای طلا
روکش‌های طلا دارای سابقه طولانی و موفقی در دندانپزشکی هستند که به قرن‌ها پیش بازمی‌گردد. این روکش‌ها نه تنها به دلیل دوام بی‌نظیرشان، بلکه به خاطر سازگاری عالی با بافت‌های دهان و حداقل سایش بر روی دندان‌های مقابل، مورد تحسین قرار گرفته‌اند. یک روکش دندان طلای مورد تأیید NHS (خدمات بهداشت ملی بریتانیا) معمولاً حاوی حدود 60 درصد طلا و 4 درصد پالادیوم به همراه فلزات دیگر مانند مس و نقره است. طلا به دلیل انعطاف‌پذیری بالا و قابلیت ریخته‌گری آسان، امکان ساخت روکش‌هایی با دقت بالا و تطابق عالی را فراهم می‌کند که به کاهش نفوذ باکتری‌ها و پوسیدگی ثانویه کمک می‌کند. پالادیوم به عنوان یک فلز گروه پلاتین، به آلیاژ سختی و استحکام می‌بخشد و مقاومت آن را در برابر تغییر شکل و شکستگی افزایش می‌دهد. مس و نقره نیز برای بهبود خواص مکانیکی و ریخته‌گری به آلیاژ اضافه می‌شوند. اگرچه رنگ طلایی آن‌ها ممکن است برای دندان‌های جلویی مطلوب نباشد، اما برای دندان‌های آسیاب که کمتر در معرض دید هستند، گزینه‌ای عالی محسوب می‌شوند.
آلیاژهای فلز پایه
این روکش‌ها از آلیاژهای فلز پایه مانند آلیاژهای نیکل-کروم و کبالت-کروم ساخته می‌شوند. این مواد به دلیل سختی و مقاومت بسیار بالا در برابر سایش و خوردگی شناخته شده‌اند. آن‌ها می‌توانند فشارهای شدید ناشی از جویدن و گاز گرفتن را به خوبی تحمل کنند و به همین دلیل برای روکش‌های دندانی در نواحی با فشار بالا، مانند دندان‌های آسیاب بزرگ، بسیار مناسب هستند. مزیت اصلی این آلیاژها، هزینه کمتر آن‌ها نسبت به آلیاژهای طلا و فلزات گرانبها است. با این حال، برخی افراد ممکن است به نیکل حساسیت داشته باشند که می‌تواند منجر به واکنش‌های آلرژیک شود. همچنین، رنگ نقره‌ای یا خاکستری این روکش‌ها آن‌ها را از نظر زیبایی برای دندان‌های جلویی نامناسب می‌سازد.
مواد فلزی متداول
فلزات رایج مورد استفاده در روکش‌های دندانی، هر یک نقش خاصی در بهبود خواص آلیاژ ایفا می‌کنند:
- طلا: به دلیل زیست‌سازگاری عالی، مقاومت در برابر خوردگی و قابلیت ریخته‌گری دقیق، ماده‌ای ایده‌آل برای روکش‌های دندانی است.
- نقره: معمولاً به عنوان یک جزء در آلیاژهای طلا یا فلز پایه برای بهبود خواص مکانیکی و کاهش نقطه ذوب استفاده می‌شود.
- پلاتین: یکی از گرانبهاترین فلزات، که به آلیاژهای طلا سختی و مقاومت در برابر تغییر شکل می‌بخشد.
- پالادیوم: فلزی از گروه پلاتین که به آلیاژ استحکام و سختی می‌افزاید و هزینه را نسبت به پلاتین کاهش می‌دهد.
- نیکل: در آلیاژهای فلز پایه برای افزایش سختی و مقاومت در برابر خوردگی استفاده می‌شود، اما پتانسیل ایجاد حساسیت در برخی افراد را دارد.
- کروم: به آلیاژهای فلز پایه مقاومت در برابر خوردگی و سختی می‌بخشد.
- کبالت: در آلیاژهای کبالت-کروم برای افزایش استحکام و مقاومت در برابر سایش استفاده می‌شود.
روکش‌های سرامیکی
روکش‌های سرامیکی به دلیل قابلیت تقلید ظاهر دندان‌های طبیعی، از نظر زیبایی‌شناختی بسیار محبوب هستند و برای دندان‌های جلویی ایده‌آل می‌باشند.
زیرکونیا
زیرکونیا یک ماده سرامیکی سفید و بسیار قوی است که از اکسید زیرکونیوم، یک فلز شبیه تیتانیوم، به دست می‌آید. این روکش‌ها به دلیل استحکام استثنایی و ظاهر بسیار شبیه به دندان طبیعی، به سرعت در دندانپزشکی مدرن محبوبیت یافته‌اند. مقاومت آن‌ها در برابر فشار می‌تواند تا 1200 مگاپاسکال برسد که آن‌ها را به یکی از قوی‌ترین مواد غیرفلزی برای روکش تبدیل می‌کند. زیرکونیا دارای زیست‌سازگاری فوق‌العاده‌ای با بافت‌های بیولوژیکی در دهان است، به این معنی که با لثه و سایر بافت‌ها به خوبی سازگار است و واکنش‌های آلرژیک یا التهابی ایجاد نمی‌کند. همچنین، این ماده با مواد شیمیایی و باکتری‌ها واکنش نمی‌دهد که به حفظ بهداشت دهان کمک می‌کند. روکش‌های زیرکونیا می‌توانند به صورت مونولیتیک (یکپارچه و بدون لایه‌بندی) ساخته شوند که حداکثر استحکام را ارائه می‌دهند، یا به صورت لایه‌بندی شده با پرسلن برای بهبود زیبایی‌شناسی، به خصوص در دندان‌های قدامی.
لیتیوم دی‌سیلیکات
لیتیوم دی‌سیلیکات، که اغلب با نام تجاری E.max شناخته می‌شود، نوعی سرامیک شیشه‌ای قابل فشار است که برای ساخت روکش‌ها، ونیرها، اینله‌ها و آنله‌ها استفاده می‌شود. این ماده از اوایل دهه 1990 مورد استفاده قرار گرفته و به عنوان اولین روکش دندانی واحد با ظاهر طبیعی و هم‌رنگ دندان در تاریخ دندانپزشکی شناخته می‌شود. زیبایی‌شناسی فوق‌العاده، شفافیت بالا و قابلیت تطابق با رنگ طبیعی دندان، از ویژگی‌های بارز این ماده است. مطالعات نشان داده‌اند که لیتیوم دی‌سیلیکات پرسی (که از طریق فرآیند پرس کردن ساخته می‌شود) حدود 500 مگاپاسکال و نوع فرزی آن (که با استفاده از فناوری CAD/CAM ساخته می‌شود) 400 مگاپاسکال مقاومت دارد. اگرچه استحکام آن کمی کمتر از زیرکونیا است، اما شفافیت و زیبایی آن برای دندان‌های قدامی که زیبایی در اولویت است، آن را به گزینه‌ای برتر تبدیل می‌کند.
سرامیک تمام‌سرامیک
روکش‌های تمام‌سرامیک یا تمام‌پرسلنی کاملاً از مواد سرامیکی ساخته می‌شوند و فاقد هرگونه پایه فلزی هستند. این روکش‌ها بهترین کیفیت زیبایی را در میان تمام انواع روکش‌ها ارائه می‌دهند. با شفافیتی مشابه مینای طبیعی دندان، آن‌ها نور را به روشی مشابه دندان‌های طبیعی منعکس می‌کنند و طبیعی‌ترین ظاهر ممکن را به ارمغان می‌آورند. این ویژگی آن‌ها را برای دندان‌های جلویی که بیشترین تأثیر را بر لبخند دارند، ایده‌آل می‌سازد. با این حال، یکی از محدودیت‌های اصلی روکش‌های تمام‌سرامیک، شکنندگی نسبی آن‌ها در مقایسه با روکش‌های فلزی یا زیرکونیا است. این ویژگی باعث می‌شود که آن‌ها برای دندان‌های آسیاب که تحت فشار شدید جویدن قرار دارند، کمتر مناسب باشند. پیشرفت‌ها در تکنولوژی سرامیک، مانند استفاده از سرامیک‌های تقویت شده، به بهبود استحکام آن‌ها کمک کرده است، اما همچنان در مقایسه با فلزات، آسیب‌پذیرتر هستند.
روکش‌های ترکیبی
این دسته از روکش‌ها، مزایای مواد مختلف را با هم ترکیب می‌کنند تا هم استحکام و هم زیبایی را ارائه دهند.
پرسلن متصل به فلز (PFM)
روکش‌های PFM، که به آن‌ها روکش‌های متال-سرامیک نیز گفته می‌شود، ترکیبی از قدرت فلز و ظاهر طبیعی پرسلن هستند. این روکش‌ها دارای یک هسته فلزی داخلی هستند که پشتیبانی ساختاری قوی را فراهم می‌کند و مقاومت بالایی در برابر فشارهای جویدن دارد. روی این هسته فلزی، یک لایه بیرونی از پرسلن دندانی قرار می‌گیرد که با دقت رنگ‌آمیزی می‌شود تا شبیه دندان‌های طبیعی به نظر برسد. این ترکیب، روکش‌های PFM را به گزینه‌ای متعادل از نظر استحکام و زیبایی تبدیل می‌کند و آن‌ها را برای استفاده در هر دو دندان قدامی و خلفی مناسب می‌سازد.
آلیاژهای مختلفی در ساخت هسته فلزی روکش‌های PFM استفاده می‌شوند که بر اساس میزان فلزات گرانبها طبقه‌بندی می‌شوند:
- آلیاژهای فلز گرانبها: حاوی بیش از 60 درصد فلزات گرانبها مانند طلا، پلاتین و پالادیوم، با حداقل 40 درصد طلا. این آلیاژها زیست‌سازگاری عالی و مقاومت بالایی در برابر خوردگی دارند.
- آلیاژهای نیمه‌گرانبها: حاوی حداقل 25 درصد فلزات گرانبها. این‌ها تعادلی بین هزینه و خواص ارائه می‌دهند.
- آلیاژهای غیرگرانبها: حاوی کمتر از 25 درصد فلزات گرانبها، معمولاً شامل نیکل، کروم و کبالت. این آلیاژها مقرون به صرفه‌تر هستند اما ممکن است در برخی افراد واکنش‌های آلرژیک ایجاد کنند.
یکی از معایب احتمالی روکش‌های PFM، امکان مشاهده یک خط خاکستری تیره در لبه لثه است، به خصوص اگر لثه با گذشت زمان تحلیل رود. این خط به دلیل وجود پایه فلزی زیر پرسلن ایجاد می‌شود و می‌تواند بر زیبایی لبخند تأثیر بگذارد.
روکش‌های کامپوزیت رزین
روکش‌های کامپوزیت رزین کاملاً از رزین کامپوزیت ساخته می‌شوند که ترکیبی از رزین اکریلیک و ذرات شیشه است. این مواد به دلیل قابلیت تنظیم رنگ بالا، می‌توانند به راحتی با سایه طبیعی دندان‌های بیمار مطابقت داده شوند و ظاهری طبیعی ایجاد کنند. مزیت اصلی آن‌ها، هزینه کمتر و امکان ساخت و ترمیم آن‌ها در یک جلسه درمانی (chairside) است. با این حال، روکش‌های کامپوزیت رزین معمولاً به عنوان ترمیم موقت استفاده می‌شوند تا روکش دائمی با مواد با دوام‌تر ساخته شود. دلیل این امر، مقاومت کمتر آن‌ها در برابر سایش و شکستگی، و همچنین تمایل آن‌ها به تغییر رنگ و لکه‌دار شدن در طول زمان است. آن‌ها به اندازه روکش‌های فلزی یا سرامیکی قوی نیستند و برای استفاده طولانی‌مدت در نواحی با فشار جویدن بالا توصیه نمی‌شوند.
انتخاب ماده مناسب
انتخاب بهترین نوع روکش برای هر بیمار به عوامل مختلف و منحصر به فردی بستگی دارد که دندانپزشک با در نظر گرفتن آن‌ها، بهترین گزینه را پیشنهاد می‌دهد:
- موقعیت دندان (جلو یا عقب): برای دندان‌های جلویی (قدامی) که زیبایی در اولویت است، روکش‌های تمام‌سرامیک، لیتیوم دی‌سیلیکات و زیرکونیا به دلیل ظاهر طبیعی و شفافیت بالا ترجیح داده می‌شوند. برای دندان‌های عقبی (خلفی) که تحت فشار شدید جویدن هستند، روکش‌های فلزی (مانند آلیاژهای طلا یا فلز پایه) یا زیرکونیا به دلیل استحکام و دوام بالا، گزینه‌های مناسب‌تری هستند. روکش‌های PFM نیز می‌توانند تعادلی بین زیبایی و استحکام برای هر دو ناحیه فراهم کنند.
- وضعیت ریشه و لثه: سلامت لثه و وضعیت ریشه دندان نیز در انتخاب ماده مؤثر است. مواد زیست‌سازگار مانند طلا و زیرکونیا، واکنش‌های کمتری را در بافت‌های اطراف ایجاد می‌کنند. در مواردی که لثه حساس است یا خطر تحلیل لثه وجود دارد، انتخاب ماده‌ای که کمترین تأثیر را بر بافت‌های نرم داشته باشد، اهمیت پیدا می‌کند.
- سلیقه زیبایی بیمار: انتظارات زیبایی‌شناختی بیمار نقش مهمی در تصمیم‌گیری دارد. برخی بیماران ممکن است تمایل به داشتن روکش‌هایی با ظاهر کاملاً طبیعی داشته باشند، در حالی که برخی دیگر ممکن است دوام و استحکام را بر زیبایی ظاهری ترجیح دهند. دندانپزشک باید با بیمار مشورت کند تا بهترین گزینه را که با انتظارات زیبایی او همخوانی دارد، انتخاب کند.
- بودجه: هزینه مواد مختلف روکش دندان می‌تواند به طور قابل توجهی متفاوت باشد. روکش‌های فلزات گرانبها و تمام‌سرامیک‌های پیشرفته معمولاً گران‌تر هستند، در حالی که روکش‌های فلز پایه و کامپوزیت رزین مقرون به صرفه‌تر می‌باشند. بودجه بیمار یک عامل عملی است که باید در فرآیند تصمیم‌گیری لحاظ شود.
با پیشرفت مداوم تکنولوژی دندانپزشکی، مواد و روش‌های ساخت روکش‌ها نیز به طور پیوسته بهبود یافته‌اند. این پیشرفت‌ها گزینه‌های متنوع‌تر و با کیفیت‌تری را برای بیماران فراهم کرده‌اند، به طوری که امروزه می‌توان راه حل‌های سفارشی‌سازی شده‌ای را برای هر نیاز و شرایط خاص دهانی ارائه داد. انتخاب صحیح ماده روکش دندان، تضمین‌کننده دوام، عملکرد و زیبایی لبخند شما برای سال‌های طولانی خواهد بود.
لیست پزشکان مرتبط:
رها رادفردکترا دندانپزشک | تهران- مریم اخیانیدکترای دندانپزشک | تهران
- محمدرضا زارعدکترا دندانپزشک | تهران
- بهروز مشهدی رحیمیدکترا دندانپزشک | تهران
- حمید آهنگریدکترا دندانپزشک | تهران
- محمدمهدی حائری اسدیدکترا دندانپزشک | تهران
- مهدی کریمیجراح و دکترای دندانپزشک زیبایی - ایمپلنت - فلوشیپ زیبایی از دانشگاه Genova ایتالیا- فلوشیپ تخصصی ایمپلنت از ICOI آمریکا - فلوشیپ لیزر از دانشگاه Aachen آلمان | تهران
- آزاده خلجیاندکترای دندانپزشک | تهران
- سمیرا فرنیاجراح و متخصص دندانپزشک | تهران
- ایمان رشندکترای دندانپزشک | تهران
