چه مراحلی در طی عصب کشی دندان انجام می شود؟
مراحل عصب‌کشی دندان
درمان روت کانال (عصب‌کشی) معمولاً طی یک یا دو جلسه و در چند مرحله انجام می‌شود تا بافت پالپ عفونی یا ملتهب حذف شده، کانال‌های ریشه پاک‌سازی و مهروموم شوند و نهایتاً دندان با روکش یا پرکردگی محافظت گردد. این درمان برای نجات دندانی که در غیر این صورت باید کشیده شود، حیاتی است و می‌تواند درد شدید ناشی از عفونت را تسکین دهد و از گسترش آن به سایر نقاط بدن جلوگیری کند.
قیمت عصب کشی دندان در تهران (جدول هزینه)
تشخیص و برنامه‌ریزی درمان
قبل از شروع هرگونه اقدام درمانی، دندان‌پزشک با دقت وضعیت دندان را ارزیابی می‌کند. این مرحله شامل گرفتن رادیوگرافی (X-Ray) است که به دندان‌پزشک اجازه می‌دهد تا میزان آسیب، عمق عفونت، تعداد و شکل کانال‌های ریشه، و وجود هرگونه آبسه یا کیست در اطراف ریشه را مشاهده کند. علاوه بر رادیوگرافی، معاینه بالینی دقیق شامل تست‌های حساسیت پالپ (مانند تست سرما یا گرما) و تست ضربه (Percussion Test) نیز انجام می‌شود تا دندان‌پزشک به طور دقیق تشخیص دهد که آیا روت کانال لازم است و بهترین برنامه درمانی را برای بیمار تدوین کند. تشخیص صحیح برای موفقیت طولانی‌مدت درمان بسیار حیاتی است.
بی‌حسی موضعی
برای اطمینان از راحتی کامل بیمار و حذف هرگونه درد در طول فرآیند، ناحیه اطراف دندان تحت درمان با بی‌حسی موضعی کاملاً بی‌حس می‌شود. این کار معمولاً با استفاده از یک ژل بی‌حس‌کننده موضعی روی لثه و سپس تزریق آرام داروی بی‌حسی انجام می‌گیرد. دندان‌پزشک اطمینان حاصل می‌کند که ناحیه کاملاً بی‌حس شده است قبل از اینکه کار را شروع کند. در مواردی نادر که پالپ دندان کاملاً مرده و عصب دندان از بین رفته است، ممکن است بیمار دردی احساس نکند، اما با این حال، بی‌حسی اغلب برای راحتی روانی بیمار و جلوگیری از هرگونه حس ناخوشایند در طول درمان اعمال می‌شود.
ایزولاسیون دندان
پس از بی‌حسی، یک ورقه لاستیکی نازک و انعطاف‌پذیر به نام “Dental Dam” (رابر دم) دور دندان مورد نظر قرار می‌گیرد. این ورقه با استفاده از یک گیره کوچک روی دندان ثابت می‌شود و تنها دندان تحت درمان را از بقیه دهان جدا می‌کند. هدف اصلی ایزولاسیون دندان، ایجاد یک محیط خشک و استریل است که از ورود بزاق، باکتری‌ها و سایر آلودگی‌ها به داخل کانال‌های ریشه جلوگیری می‌کند. همچنین، این ورقه لاستیکی از بلع تصادفی ابزارهای کوچک یا محلول‌های ضدعفونی‌کننده توسط بیمار جلوگیری کرده و ایمنی و کارایی درمان را به شدت افزایش می‌دهد.
ایجاد دسترسی به کانال
در این مرحله، دندان‌پزشک با استفاده از مته‌های دندان‌پزشکی مخصوص، یک حفره کوچک و دقیق در تاج دندان ایجاد می‌کند. محل این حفره بسته به نوع دندان متفاوت است؛ معمولاً در دندان‌های آسیاب (عقب) از سطح جونده و در دندان‌های جلویی از سطح پشتی دندان ایجاد می‌شود. هدف از این حفره، ایجاد دسترسی مستقیم و بدون مانع به اتاقک پالپ و تمامی مجاری ریشه است. ایجاد دسترسی مناسب، کلید موفقیت‌آمیز بودن مراحل بعدی درمان، یعنی تمیز کردن و شکل‌دهی کامل کانال‌ها است.
خارج کردن پالپ و بافت مرده
پس از ایجاد دسترسی، دندان‌پزشک با استفاده از فایل‌های ظریف و بسیار انعطاف‌پذیر (که اغلب از جنس نیکل-تیتانیوم یا استیل ضد زنگ هستند) و ابزارهای اختصاصی دیگر، بافت پالپ عفونی یا مرده را به طور کامل از اتاقک پالپ و داخل کانال‌های ریشه حذف می‌کند. این فایل‌ها در اندازه‌های مختلفی وجود دارند و به تدریج برای پاک‌سازی کامل دیواره‌های کانال استفاده می‌شوند. در صورتی که عفونت منجر به تشکیل آبسه شده باشد، مایع چرکی نیز در این مرحله تخلیه می‌گردد که اغلب باعث تسکین فوری درد و فشار در بیمار می‌شود.
تمیز کردن، گشاد کردن و ضدعفونی کانال‌ها
این مرحله یکی از مهم‌ترین بخش‌های عصب‌کشی است. کانال‌های ریشه با استفاده از سری فایل‌های باریک‌تر و سپس فایل‌های با قطر بیشتر، به تدریج گشاد شده و شکل‌دهی می‌شوند تا فضای کافی برای پر کردن فراهم شود. همزمان با شکل‌دهی مکانیکی، کانال‌ها به طور مکرر و با دقت با محلول‌های ضدعفونی‌کننده قوی مانند هیپوکلریت سدیم (آب ژاول دندان‌پزشکی) و EDTA شستشو داده می‌شوند. این محلول‌ها نقش حیاتی در از بین بردن تمامی باکتری‌ها، میکروب‌ها و بافت‌های باقیمانده دارند و همچنین لایه اسمیر (Smear Layer) را که از ذرات ریز دندان و بافت تشکیل شده است، از بین می‌برند. گاهی اوقات از امواج اولتراسونیک نیز برای افزایش اثربخشی ضدعفونی استفاده می‌شود. هدف نهایی این مرحله، ایجاد کانال‌هایی کاملاً تمیز، ضدعفونی شده و آماده برای پر کردن است تا از بازگشت عفونت جلوگیری شود.
پر کردن کانال (Obturation)
پس از اینکه کانال‌ها به طور کامل تمیز، شکل‌دهی و خشک شدند، دندان‌پزشک داخل آن‌ها را با ماده‌ای بیواکتیو و لاستیک‌مانند به نام “گوتاپرکا” پر می‌کند. گوتاپرکا به دلیل زیست‌سازگاری بالا و قابلیت پر کردن سه‌بعدی کانال‌ها، ماده انتخابی برای این مرحله است. همراه با گوتاپرکا، یک “سیلر” چسبنده نیز استفاده می‌شود که فضای بین گوتاپرکا و دیواره‌های کانال را پر کرده و از نشت مجدد عفونت به داخل کانال جلوگیری می‌کند. دندان‌پزشک از تکنیک‌های مختلفی (مانند فشرده‌سازی جانبی سرد یا فشرده‌سازی عمودی گرم) برای اطمینان از پر شدن کامل و مهروموم شدن هرچه بهتر کانال‌ها استفاده می‌کند تا یک مهر و موم محکم و غیرقابل نفوذ ایجاد شود.
قرار دادن پست (در صورت نیاز)
در برخی موارد، به دلیل از دست رفتن قابل توجه ساختار دندانی (مثلاً به دلیل پوسیدگی وسیع یا شکستگی)، دندان‌پزشک ممکن است نیاز به قرار دادن یک “پست” در داخل یکی از کانال‌های ریشه داشته باشد. پست‌ها معمولاً از جنس فلز یا فایبر (فیبرگلاس) ساخته می‌شوند و به عنوان پایه‌ای محکم برای نگهداری پرکردگی یا کور بیلدآپ (Core Buildup) عمل می‌کنند. این پست‌ها به خودی خود دندان را تقویت نمی‌کنند، بلکه به حفظ ماده ترمیمی نهایی کمک می‌کنند و اطمینان می‌دهند که روکش یا پرکردگی دائمی به خوبی روی دندان قرار می‌گیرد و ثبات لازم را دارد.
ترمیم نهایی (روکش یا پرکردگی دائمی)
پس از اتمام مراحل داخلی عصب‌کشی، دندان به دلیل از دست دادن ساختار و همچنین دهیدراسیون (کم‌آبی) ناشی از حذف پالپ، ممکن است ضعیف‌تر و مستعد شکستگی شود. بنابراین، برای بازگرداندن مقاومت، عملکرد و جذابیت ظاهری دندان، پزشک معمولاً یک ترمیم نهایی روی آن قرار می‌دهد. این ترمیم اغلب یک “روکش” (Crown) است که دندان را به طور کامل می‌پوشاند و از آن در برابر نیروهای جویدن محافظت می‌کند. در برخی موارد، اگر تخریب دندان زیاد نباشد، ممکن است یک پرکردگی دائمی بزرگ (مانند کامپوزیت) کافی باشد. گاهی اوقات، دندان‌پزشک ابتدا یک پرکردگی موقت روی دندان قرار می‌دهد و سپس در جلسه بعدی، روکش نهایی را نصب می‌کند. این مرحله برای موفقیت بلندمدت درمان روت کانال بسیار مهم است.
نکات پس از درمان
در نهایت، رعایت نکات پس از درمان مانند استفاده از مسکن و آنتی‌بیوتیک‌های تجویزی (در صورت لزوم)، اجتناب از جویدن غذاهای سفت و چسبنده روی دندان درمان‌شده تا زمان قرارگیری ترمیم نهایی، و مراقبت دقیق بهداشتی دهان (مسواک زدن و نخ دندان کشیدن منظم)، به بهبود سریع‌تر، کاهش هرگونه ناراحتی پس از عمل و حفظ طولانی‌مدت دندان درمان‌شده کمک شایانی می‌کند. همچنین، پیگیری با دندان‌پزشک برای بررسی وضعیت دندان در آینده توصیه می‌شود.