آیا ممکن است ارتودنسی باعث بروز حساسیت دندانی شود؟
راهنمای جامع حساسیت دندانی در دوران ارتودنسی
بله، ارتودنسی می‌تواند باعث بروز حساسیت دندانی شود. این مسئله یکی از عوارض جانبی کاملاً طبیعی و شایع در مسیر درمان است. گرچه این حساسیت می‌تواند نگران‌کننده باشد، اما خوشبختانه در بیشتر موارد موقتی بوده و با راهکارهای مؤثر و ساده‌ای قابل مدیریت است. درک دلایل این پدیده و شناخت روش‌های مقابله با آن، به شما کمک می‌کند تا این دوره را با آرامش و راحتی بیشتری سپری کنید.
قیمت کامپوزیت دندان در تهران (جدول هزینه)
چرا ارتودنسی باعث حساسیت دندان می‌شود؟
حساسیت دندان در طول درمان ارتودنسی یک پدیده چندعاملی است. در ادامه، دلایل اصلی آن را با جزئیات بیشتری بررسی می‌کنیم:
- فشار و حرکت دندان‌ها (فرآیند بیولوژیک): این اصلی‌ترین و فوری‌ترین دلیل حساسیت است. هنگامی که متخصص ارتودنسی سیم‌ها را تنظیم می‌کند، نیروی کنترل‌شده‌ای به دندان‌ها وارد می‌شود. این فشار باعث تحریک بافتی به نام “لیگامان پریودنتال” می‌شود که دندان را در استخوان فک نگه می‌دارد. این تحریک، یک پاسخ التهابی خفیف و موقتی ایجاد می‌کند که سلول‌هایی را برای تحلیل و بازسازی استخوان فعال می‌سازد و به دندان اجازه حرکت می‌دهد. همین فرآیند التهابی است که پایانه‌های عصبی اطراف ریشه را تحریک کرده و باعث احساس درد، فشار و حساسیت به لمس یا جویدن می‌شود. این حس معمولاً چند ساعت پس از تنظیم آغاز شده و طی ۲۴ تا ۷۲ ساعت به اوج خود می‌رسد.
- نازک شدن یا آسیب به مینای دندان: مینای دندان، خارجی‌ترین و سخت‌ترین لایه محافظ آن است. گاهی اوقات، ممکن است براکت‌ها (به‌ویژه انواع سرامیکی که سخت‌تر هستند) با دندان‌های فک مقابل ساییدگی ایجاد کنند. علاوه بر این، فرایند چسباندن و برداشتن براکت‌ها و همچنین اسیدهای حاصل از پلاک باکتریایی در صورت عدم رعایت بهداشت، می‌تواند باعث “دمینرالیزاسیون” یا تضعیف مواد معدنی مینا شده و آن را نفوذپذیرتر و حساس‌تر کند.
- تحلیل لثه و نمایان شدن ریشه: اعمال فشار بیش از حد یا حرکت سریع دندان‌ها در برخی افراد مستعد، می‌تواند منجر به عقب‌نشینی تدریجی لثه شود. با کنار رفتن لثه، بخشی از ریشه دندان که با لایه‌ای نرم‌تر به نام “سمنتوم” پوشیده شده، در معرض محیط دهان قرار می‌گیرد. ریشه دندان پر از هزاران لوله میکروسکوپی (توبول‌های عاجی) است که مستقیماً به عصب دندان راه دارند. قرار گرفتن این ناحیه در معرض محرک‌ها، علت اصلی حساسیت‌های شدید و ناگهانی به سرما و گرما است.
- چالش‌های بهداشت دهان: وجود براکت‌ها، سیم‌ها و کش‌ها، تمیز کردن دندان‌ها را به یک چالش تبدیل می‌کند. ذرات غذا به راحتی در اطراف دستگاه‌ها گیر کرده و محیطی ایده‌آл برای رشد باکتری‌ها و تشکیل پلاک فراهم می‌کنند. اگر پلاک به طور مؤثر پاک نشود، باکتری‌ها اسید تولید می‌کنند که هم به مینای دندان آسیب می‌زند (ایجاد لکه‌های سفید یا پوسیدگی‌های اولیه) و هم لثه‌ها را ملتهب می‌کند (ژنژیویت) که هر دو می‌توانند به افزایش حساسیت منجر شوند.
انواع حساسیت در ارتودنسی
حساسیت در این دوره به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود که شناخت آن‌ها به انتخاب راهکار مناسب کمک می‌کند:
۱. حساسیت بافت سخت (حساسیت عاجی): این نوع که بسیار شایع است، همانطور که گفته شد به دلیل باز شدن توبول‌های عاجی در ریشه یا مینای ضعیف‌شده رخ می‌دهد. هرگونه محرک خارجی مانند نوشیدنی سرد، چای داغ، بستنی، میوه‌های ترش یا حتی تنفس هوای سرد، می‌تواند مایع درون این لوله‌ها را جابجا کرده و سیگنال درد را مستقیماً به عصب دندان ارسال کند.
۲. حساسیت بافت نرم (واکنش‌های آلرژیک): این نوع حساسیت کمتر شایع است اما باید به آن توجه داشت. برخی افراد ممکن است به فلزات به‌کاررفته در براکت‌ها، به‌ویژه نیکل، حساسیت داشته باشند. علائم آن شامل قرمزی، تورم، خارش یا زخم‌های غیرعادی روی لثه‌ها، گونه‌ها یا زبان است. همچنین، برخی کش‌های ارتودنسی (الاستیک‌ها) حاوی لاتکس هستند که می‌تواند در افراد حساس، واکنش آلرژیک ایجاد کند. در صورت مشاهده چنین علائمی، حتماً به متخصص خود اطلاع دهید تا از مواد جایگزین مانند براکت‌های فاقد نیکل یا الاستیک‌های بدون لاتکس استفاده شود.
این حساسیت چقدر طول می‌کشد؟
خبر خوب این است که حساسیت ناشی از فشار ارتودنسی کاملاً موقتی است. حساسیت اولیه پس از گذاشتن دستگاه برای اولین بار ممکن است کمی طولانی‌تر (حدود یک هفته) باشد، اما پس از هر جلسه تنظیم ماهانه، این ناراحتی معمولاً فقط ۲ تا ۴ روز ادامه دارد. بدن شما به تدریج به این فشار عادت می‌کند. با این حال، اگر درد و حساسیت بسیار شدید، مداوم و غیرقابل تحمل است یا بیش از یک هفته بدون بهبودی ادامه یافت، حتماً با متخصص ارتودنسی خود تماس بگیرید تا مطمئن شوید مشکل دیگری (مانند پوسیدگی یا مشکل لثه) وجود ندارد.
چگونه حساسیت دندان را کاهش دهیم؟
شما می‌توانید با راهکارهای ساده و مؤثر زیر، این دوران را با راحتی بیشتری سپری کنید:
- استفاده هوشمندانه از خمیر دندان ضد حساسیت: این خمیر دندان‌ها سلاح اول شما هستند. ترکیباتی مانند نیترات پتاسیم عصب دندان را آرام کرده و از ارسال پیام درد جلوگیری می‌کنند. ترکیبات دیگری مانند فلوراید قلع یا کلرید استرانسیم با ایجاد یک لایه محافظ، توبول‌های عاجی را مسدود می‌کنند. برای کسب بهترین نتیجه، روزی دو بار از آن استفاده کنید و پس از مسواک زدن، کف آن را برای یک دقیقه در دهان خود نگه دارید و سپس خارج کنید.
- ارتقای بهداشت دهان به سطح حرفه‌ای:
- از مسواک نرم یا برقی با سر مخصوص ارتودنسی استفاده کنید.
- واترجت یا آب‌فشان دهان (Water Flosser): این دستگاه با پاشیدن آب پرفشار، به طور مؤثری ذرات غذا و پلاک را از نواحی غیرقابل دسترس اطراف براکت‌ها پاک می‌کند.
- مسواک بین‌دندانی (Interdental Brush): این مسواک‌های کوچک برای تمیز کردن فاصله بین براکت‌ها و زیر سیم عالی هستند.
- پس از هر وعده غذایی، حداقل دهان خود را با آب شستشو دهید.
- استفاده از داروهای مسکن: مصرف یک مسکن بدون نسخه مانند استامینوفن یا ایبوپروفن، یک ساعت قبل از جلسه تنظیم می‌تواند به پیشگیری از شروع درد کمک کند. در روزهای پس از تنظیم نیز می‌توانید طبق دستورالعمل از آن‌ها استفاده کنید.
- رژیم غذایی هوشمندانه: در روزهای پس از تنظیم، از غذاهای نرم که نیاز به جویدن ندارند استفاده کنید؛ مانند سوپ، پوره سیب‌زمینی، ماست، اسموتی و تخم‌مرغ. از غذاها و نوشیدنی‌هایی که محرک حساسیت هستند (بسیار سرد، داغ، شیرین یا اسیدی مانند نوشابه و مرکبات) جداً پرهیز کنید.
- درمان‌های تخصصی و راهکارهای کمکی:
- موم ارتودنسی (Orthodontic Wax): اگر لبه تیز یک براکت یا سیم باعث آزار گونه یا لب شما شده، یک تکه کوچک از موم ارتودنسی را روی آن قرار دهید تا از تحریک بیشتر جلوگیری کند.
- وارنیش فلوراید: در جلسات چکاپ، از متخصص خود بخواهید از وارنیش فلوراید غلیظ روی دندان‌هایتان استفاده کند. این ماده مینا را تقویت کرده و به مسدود کردن توبول‌های عاجی کمک می‌کند.
- سیلانت‌های رزینی: در موارد شدیدتر، دندانپزشک می‌تواند با مواد رزینی همرنگ دندان، نواحی حساس ریشه را بپوشاند.
نتیجه‌گیری
حساسیت دندانی یک بخش طبیعی و قابل مدیریت از مسیر رسیدن به لبخندی زیبا و سالم با ارتودنسی است. این یک نشانه است که درمان در حال پیشرفت و دندان‌های شما در حال حرکت به سمت جایگاه صحیح خود هستند. با برقراری ارتباط مؤثر با متخصص ارتودنسی، رعایت دقیق بهداشت، استفاده از محصولات مناسب و کمی صبر، می‌توانید این چالش موقتی را به حداقل برسانید و از نتیجه نهایی درمان خود لذت ببرید.
لیست پزشکان مرتبط:
رها رادفردکترا دندانپزشک | تهران- مریم اخیانیدکترای دندانپزشک | تهران
- محمدرضا زارعدکترا دندانپزشک | تهران
- بهروز مشهدی رحیمیدکترا دندانپزشک | تهران
- حمید آهنگریدکترا دندانپزشک | تهران
- محمدمهدی حائری اسدیدکترا دندانپزشک | تهران
- مهدی کریمیجراح و دکترای دندانپزشک زیبایی - ایمپلنت - فلوشیپ زیبایی از دانشگاه Genova ایتالیا- فلوشیپ تخصصی ایمپلنت از ICOI آمریکا - فلوشیپ لیزر از دانشگاه Aachen آلمان | تهران
- آزاده خلجیاندکترای دندانپزشک | تهران
- سمیرا فرنیاجراح و متخصص دندانپزشک | تهران
- ایمان رشندکترای دندانپزشک | تهران
