آیا عصب کشی برای دندان های آسیب دیده از ضربه مناسب است؟

6 روز پیشآخرین بروزرسانی: ۱۴۰۴-۰۵-۰۲

0 زمان تقریبی مطالعه 4 دقیقه

آیا عصب کشی برای دندان های آسیب دیده از ضربه مناسب است؟

در این مقاله شما خواهید خواند

راهنمای جامع تصمیم‌گیری برای عصب‌کشی پس از آسیب دندانی بر اثر ضربه

درمان ریشه (عصب‌کشی) برای دندان‌هایی که دچار آسیب ناشی از ضربه شده‌اند، تنها در صورتی ضروری است که پالپ دندان دچار نکروز (مرگ بافتی) یا عفونت غیرقابل برگشت شده باشد، و یا نکروز آن بر اساس شدت و نوع آسیب، قطعی و قابل‌پیش‌بینی باشد. هدف اصلی در مدیریت تروماهای دندانی، در صورت امکان، حفظ حیات و عملکرد پالپ است، زیرا پالپ زنده به حفظ رطوبت و استحکام ساختار دندان کمک کرده و از شکنندگی آن در درازمدت جلوگیری می‌کند. بنابراین، در سایر موارد، وضعیت پالپ باید با دقت و با استفاده از ابزارهای تشخیصی مدرن تحت نظر قرار گیرد و تنها در صورت ظهور علائم قطعی مرگ پالپ، درمان ریشه آغاز شود.

قیمت عصب کشی دندان در تهران (جدول هزینه)

۱. مواردی که نیاز به عصب‌کشی فوری (اورژانسی) دارند

در این آسیب‌ها، سد دفاعی پالپ به طور کامل شکسته شده و این بافت حیاتی مستقیماً در معرض باکتری‌ها و آلودگی‌های محیط دهان قرار می‌گیرد. تأخیر در درمان منجر به التهاب شدید، عفونت و در نهایت تحلیل پاتولوژیک ریشه می‌شود.

شکستگی‌های تاج پیچیده (Complicated Crown Fractures): در این شکستگی‌ها، حفره پالپ به محیط دهان باز می‌شود (Pulp Exposure). این امر مسیر مستقیمی برای تهاجم باکتری‌ها به داخل سیستم کانال ریشه فراهم می‌کند. درمان ریشه فوری برای حذف بافت پالپ عفونی یا ملتهب و مسدود کردن مسیر ورود میکروب‌ها، جهت جلوگیری از گسترش عفونت به استخوان اطراف ریشه (بافت پری‌اپیکال) الزامی است.
شکستگی‌های تاج–ریشه پیچیده (Complicated Crown-Root Fractures): این آسیب‌ها ماهیت پیچیده‌تری دارند، زیرا خط شکستگی به زیر لثه و استخوان امتداد می‌یابد و علاوه بر باز شدن پالپ، بازسازی دندان را نیز با چالش مواجه می‌کند. عصب‌کشی فوری اولین قدم برای کنترل عفونت است تا بتوان در مراحل بعدی برای حفظ و بازسازی قطعه باقی‌مانده دندان برنامه‌ریزی کرد.
شکستگی ریشه در یک‌سوم تاجی (Coronal Third Root Fractures): در این نوع شکستگی، قطعه تاجی دندان به شدت لق شده و عروق خونی اصلی وارد شونده به پالپ در محل شکستگی قطع می‌شوند. این امر خون‌رسانی به کل پالپ را مختل کرده و بقای آن را تقریباً غیرممکن می‌سازد. درمان ریشه قطعه اپیکال (نزدیک به نوک ریشه) برای جلوگیری از تحلیل التهابی ریشه ضروری است.

۲. مواردی که عصب‌کشی زودهنگام (پیش‌بینی‌شونده) توصیه می‌شود

در این دسته از آسیب‌ها، هرچند پالپ مستقیماً به محیط دهان باز نشده، اما آسیب وارده به عروق و اعصاب در ناحیه نوک ریشه (اپکس) آنقدر شدید است که قطع خون‌رسانی و نکروز پالپ در آینده بسیار محتمل است. برای پیشگیری از تحلیل التهابی خارجی ریشه که یک عارضه جدی است، درمان ریشه باید بلافاصله یا طی چند هفته اول آغاز گردد.

فرو رفتگی دندان (Intrusion): زمانی که دندان به داخل استخوان فک رانده می‌شود، عروق خونی در ناحیه اپکس دچار لهیدگی و پارگی کامل می‌شوند. این آسیب شدید به منبع تغذیه پالپ، تقریباً همیشه منجر به نکروز می‌شود. شروع زودهنگام عصب‌کشی از بروز عفونت در فضای پالپ مرده و تحلیل ریشه جلوگیری می‌کند.
دررفتگی طرفی همراه با شکستگی تاج (Lateral Luxation with Crown Fracture): جابجایی شدید دندان به طرفین همراه با شکستگی، نشان‌دهنده آسیب گسترده به لیگامان پریودنتال و دسته عروقی-عصبی در اپکس است. ترکیب این دو آسیب، شانس بقای پالپ را به شدت کاهش داده و ریسک نکروز را به بالای ۹۰٪ می‌رساند.
خارج‌شدگی دندان همراه با شکستگی تاج (Extrusion with Crown Fracture): بیرون‌زدگی دندان از حفره نیز باعث کشیدگی و پارگی عروق خونی می‌شود. اگر این آسیب با شکستگی تاج همراه باشد، استرس وارده به پالپ دوچندان شده و پیش‌آگهی بقای آن بسیار ضعیف خواهد بود.
اویولسیون (Avulsion): خروج کامل دندان از حفره، به معنای قطع تمام اتصالات حیاتی آن است. حتی پس از کاشت مجدد دندان (Replantation)، برقراری مجدد خون‌رسانی به پالپ در دندان‌های با ریشه تکامل‌یافته تقریباً غیرممکن است. بنابراین، درمان ریشه برنامه‌ریزی‌شده (معمولاً ۷ تا ۱۰ روز پس از کاشت مجدد) برای جلوگیری از تحلیل ریشه ناشی از التهاب، یک استاندارد درمانی است.

۳. مواردی که باید تحت نظر قرار گیرند (رویکرد صبر و مشاهده)

در آسیب‌های زیر، خون‌رسانی به پالپ ممکن است به طور موقت مختل شده باشد اما پتانسیل ترمیم و بقای آن بالاست. به همین دلیل، هرگونه مداخله تهاجمی مانند عصب‌کشی باید تا زمان مشخص شدن سرنوشت نهایی پالپ به تعویق بیفتد.

شکستگی‌های ساده تاج (Uncomplicated Crown Fractures): تا زمانی که پالپ باز نشده باشد، تنها لایه‌های محافظتی آن (مینا و عاج) آسیب دیده‌اند. ترمیم این شکستگی‌ها با مواد ترمیمی دندانپزشکی معمولاً برای محافظت از پالپ کافی است و نیازی به عصب‌کشی نیست.
انواع دررفتگی (لوکسیون) بدون شکستگی تاج:
- کانکاشن (Concussion) و ساب‌لوکساسیون (Subluxation): در این موارد، آسیب به الیاف نگهدارنده دندان و عروق آن جزئی است. پالپ معمولاً یک دوره “شوک” را تجربه می‌کند که ممکن است به تست‌های حساسیت پاسخ ندهد، اما در اکثر موارد طی چند هفته تا چند ماه به حالت عادی بازمی‌گردد.
- اکستروژن و لترال لوکساسیون (بدون شکستگی): در این جابجایی‌ها، اگر دندان به آرامی به جای خود بازگردانده و با اسپلینت ثابت شود، احتمال برقراری مجدد خون‌رسانی و بقای پالپ وجود دارد، به خصوص در دندان‌های با اپکس باز (ریشه نابالغ).

۴. پروتکل پیگیری دقیق و زمان‌بندی معاینات

برای تمام دندان‌های ضربه‌دیده که بلافاصله عصب‌کشی نمی‌شوند، پیگیری دقیق کلید موفقیت درازمدت و جلوگیری از عوارض خاموش است.

معاینه بالینی و تست حساسیت پالپ (سرما/الکتریکی): این تست‌ها به صورت دوره‌ای (هر ۲ تا ۴ هفته در ابتدا) برای ارزیابی پاسخ‌دهی عصب پالپ انجام می‌شوند. عدم پاسخ مداوم پس از ۳ ماه، همراه با سایر علائم، می‌تواند نشانه‌ای قوی از نکروز باشد. همچنین معاینه بالینی شامل بررسی تغییر رنگ تاج دندان (به خاکستری)، وجود تورم یا فیستول در لثه است.
رادیوگرافی: رادیوگرافی پری‌اپیکال پس از ۶ تا ۸ هفته و سپس به صورت سالانه انجام می‌شود تا تغییرات نامطلوب در استخوان و ساختار ریشه بررسی شود. علائم رادیوگرافیک کلیدی شامل:
- ایجاد ناحیه تیره (رادیولوسنسی) در نوک ریشه، که نشانه عفونت استخوانی است.
- تحلیل ریشه (کوتاه شدن یا ناهموار شدن سطح ریشه).
- کلسیفیکاسیون و بسته شدن فضای کانال ریشه.
شروع درمان ریشه: درمان ریشه باید بلافاصله پس از تشخیص قطعی نکروز پالپ بر اساس ترکیبی از شواهد (عدم پاسخ به تست حساسیت، تغییر رنگ، علائم رادیوگرافیک) آغاز شود تا از پیشرفت تحلیل ریشه و از دست رفتن دندان جلوگیری گردد.

نتیجه‌گیری

تصمیم برای عصب‌کشی پس از ضربه یک رویکرد یکسان برای همه موارد ندارد و باید به صورت کاملاً اختصاصی بر اساس نوع و شدت آسیب، وضعیت بلوغ ریشه، سلامت عمومی بیمار و یافته‌های دقیق بالینی و رادیوگرافیک گرفته شود. در آسیب‌های شدید با پیش‌بینی قطعی نکروز، درمان ریشه فوری یا زودهنگام یک اقدام پیشگیرانه و هوشمندانه است. در مقابل، در آسیب‌های خفیف تا متوسط، استراتژی محافظه‌کارانه “صبر و مشاهده” با پیگیری دقیق، به پالپ فرصت ترمیم داده و از درمان‌های غیرضروری جلوگیری می‌کند. همکاری بیمار برای شرکت در جلسات پیگیری، نقشی حیاتی در موفقیت این رویکرد دارد.