آیا دندان مصنوعی نیاز به جرم گیری دارد؟

1 هفته پیشآخرین بروزرسانی: ۱۴۰۴-۰۵-۱۲

0 زمان تقریبی مطالعه 5 دقیقه

در این مقاله شما خواهید خواند

راهنمای کامل جرمگیری و نگهداری دندان مصنوعی

همان‌طور که دندان‌های طبیعی به مراقبت روزانه و جرمگیری دوره‌ای نیاز دارند، دندان مصنوعی نیز از این قاعده مستثنا نیست. باکتری‌ها و بقایای غذا می‌توانند روی سطوح پروتز تجمع کرده و به مرور زمان به جرم سخت و رسوبات تبدیل شوند. در این مقاله به بررسی دلایل تشکیل جرم، راه‌های پیشگیری و روش‌های درمانی آن می‌پردازیم.

عدم رعایت بهداشت مناسب می‌تواند به مشکلات جدی‌تری مانند التهاب لثه (Gingivitis)، التهاب مخاط دهان (Stomatitis)، و عفونت‌های قارچی (مانند کاندیدیازیس دهانی) منجر شود. بنابراین، آشنایی با روش‌های صحیح تمیز کردن دندان مصنوعی برای حفظ سلامت دهان، افزایش طول عمر پروتز، و جلوگیری از مشکلات احتمالی حیاتی است. نگهداری صحیح از دندان مصنوعی نه تنها از نظر بهداشتی اهمیت دارد، بلکه باعث حفظ ظاهر طبیعی و لبخند زیبا می‌شود و اعتمادبه‌نفس فرد را نیز افزایش می‌دهد.

قیمت دندان مصنوعی در تهران (جدول هزینه)

علت تشکیل جرم روی دندان مصنوعی و راه‌های پیشگیری

پلاک باکتریایی پس از هر وعدهٔ غذایی روی سطوح آکریلیک یا فلزی پروتز می‌نشیند. این لایهٔ چسبنده از ترکیبات پروتئینی بزاق و باکتری‌های دهان تشکیل می‌شود. سپس، مواد معدنی موجود در بزاق، به ویژه یون‌های کلسیم و فسفات، طی ۲۴ تا ۷۲ ساعت به این پلاک نفوذ کرده و آن را سخت می‌کنند و در نهایت، به جرم دندانی (کالکولوس) تبدیل می‌شود. این لایهٔ سخت و تیره نهتنها ظاهر پروتز را نامناسب می‌کند، بلکه محیطی ایده‌آل برای رشد باکتری‌های مضر و ایجاد التهاب لثه و استوماتیت پروتزی فراهم می‌آورد. برخی افراد به دلیل ترکیب بزاق و pH دهان خود، بیشتر مستعد تشکیل جرم هستند، اما رعایت بهداشت روزانه می‌تواند این مشکل را به حداقل برساند.

مقایسهٔ جرمگیری دندان طبیعی و دندان مصنوعی

با وجود شباهت در هدف نهایی، روش‌ها و ابزارهای جرمگیری دندان طبیعی و دندان مصنوعی کاملاً متفاوت است. این تفاوت‌ها عمدتاً به دلیل اختلاف در جنس مادهٔ اصلی این دو است. دندان طبیعی از مینای سخت تشکیل شده، در حالی که دندان مصنوعی از رزین آکریلیک یا فلز ساخته می‌شود که نسبت به مینای دندان آسیب‌پذیرتر است. به همین دلیل، نمی‌توان از ابزارهای خشن یا مواد ساینده برای تمیز کردن پروتز استفاده کرد. در جدول زیر، این تفاوت‌ها به‌صورت دقیق مقایسه شده‌اند.

ویژگی	جرمگیری دندان طبیعی	جرمگیری دندان مصنوعی
بافت درگیر	مینای دندان، ریشه و لثه	رزین آکریلیک یا فلز پروتز
ابزار متداول	اسکیلر دستی/اولتراسونیک + پولیش	وان اولتراسونیک یا حمام شیمیایی ملایم (اسیدهای ضعیف)، برس نرم و خمیر غیرساینده
ریسک‌های خاص	حساسیت ریشه	خراش رزین، تغییر شکل در آب داغ
دفعات توصیه شده	هر ۶ تا ۱۲ ماه طبق وضعیت لثه	سالانه یا هر زمان رسوبِ قابل‌برس باقی بماند

برنامهٔ بهداشت خانگی برای پیشگیری از جرم و پلاک دندان مصنوعی

رعایت یک برنامهٔ بهداشت خانگی منظم و دقیق، بهترین راه برای پیشگیری از تشکیل جرم است و از مراجعهٔ زودهنگام به دندانپزشک جلوگیری می‌کند. این برنامه شامل مراحل زیر است:

۱. شستشوی روزانه: پس از هر وعدهٔ غذایی، پروتز را از دهان خارج کرده و زیر آب ولرم بشویید تا ذرات بزرگ غذا و پلاک‌های تازه تشکیل شده پاک شوند. استفاده از آب ولرم به جای آب داغ ضروری است، زیرا آب داغ می‌تواند باعث تاب برداشتن و تغییر شکل پروتز شود. ۲. تمیزکاری عمیق: روزانه یک بار، به‌ویژه قبل از خواب، با یک برس نرم و یک تمیزکنندهٔ غیرساینده یا صابون مایع ملایم، تمام سطوح پروتز را به دقت مسواک بزنید. حتماً از مسواک‌های مخصوص دندان مصنوعی که برس‌های سخت‌تر و طراحی مناسب‌تری دارند استفاده کنید. از خمیردندان‌های معمولی، سفیدکننده یا دانهدار استفاده نکنید، زیرا این مواد ساینده می‌توانند باعث ایجاد خش‌های میکروسکوپی روی سطح پروتز شوند که محل مناسبی برای تجمع باکتری‌ها و جرم خواهد بود. ۳. خیساندن شبانه: شب‌ها پروتز را در محلول تمیزکنندهٔ دارای تأییدیه (مانند قرص‌های Efferdent یا Corga) یا آب خنک بگذارید. خیساندن به صورت شبانه به هیدراته ماندن رزین آکریلیک و حفظ شکل پروتز کمک می‌کند، در حالی که محلول‌های مخصوص دندان مصنوعی با خاصیت آنتی‌باکتریال خود، باکتری‌ها را از بین می‌برند و بوی بد را کاهش می‌دهند. برای پروتزهایی که بخش فلزی دارند، استفاده از محلول‌های حاوی سرکهٔ رقیق‌شده توصیه می‌شود. ۴. تمیز کردن لثه و مخاط دهان: قبل از قرار دادن دندان مصنوعی، لثه، زبان و کام خود را با یک مسواک نرم یا گاز استریل مرطوب پاک کنید. این کار به از بین بردن باکتری‌ها، کاهش خطر عفونت و تحریک گردش خون در بافت‌های دهان کمک می‌کند که برای سلامت لثه حیاتی است.

تشخیص نیاز به جرمگیری حرفه‌ای دندان مصنوعی

اگر با وجود رعایت بهداشت خانگی، علائم زیر را مشاهده کردید، این نشانه‌ها حاکی از تشکیل جرم سخت و نیاز به مراجعه به دندانپزشک برای جرمگیری حرفه‌ای است:

رسوبات سخت یا لکه‌های مقاوم: وجود لکه‌های قهوه‌ای، زرد یا سبز که با مسواک زدن معمولی پاک نمی‌شوند، اغلب نشان‌دهندهٔ رسوبات سنگی و سخت شده است که توسط عوامل بیرونی مانند قهوه، چای، یا دخانیات ایجاد شده‌اند.
احساس زبری و گیر کردن غذا: با گذشت زمان و تشکیل پلاک و جرم، سطح پروتز ممکن است زبر و متخلخل شود که باعث گیر کردن بیشتر غذا و رشد باکتری‌ها می‌شود.
بوی بد دهان یا التهاب لثه در زیر پروتز: این علائم معمولاً نتیجهٔ تجمع طولانی‌مدت باکتری‌ها در لایه‌های جرم و ایجاد عفونت‌های قارچی یا التهاب در بافت‌های نرم زیر دندان مصنوعی است.
لق شدن پروتز: در برخی موارد، تجمع جرم بین پروتز و مخاط دهان می‌تواند باعث تغییر در تناسب آن شود و پروتز را از جای خود خارج کند.

در این شرایط، دندانپزشک پروتز را از دهان خارج کرده و با استفاده از روش‌های تخصصی مانند دستگاه‌های اولتراسونیک یا محلول‌های اسیدی کنترل‌شده، جرم را از بین می‌برد و سپس سطح پروتز را پولیش می‌دهد تا صاف و صیقلی شود و از تشکیل مجدد جرم جلوگیری کند.

خطاهای رایج در نگهداری پروتز و راهکارهای اجتناب از آن‌ها

برای حفظ سلامت و طول عمر پروتز، باید از برخی اشتباهات رایج پرهیز کرد:

استفاده از آب داغ یا جوش: پروتزهای آکریلیک ماهیت ترموپلاستیک دارند و قرار دادن آن‌ها در آب داغ باعث نرم شدن و تاب برداشتن آن‌ها می‌شود که تناسب پروتز را به کلی از بین می‌برد.
استفادهٔ طولانی از سفیدکننده: استفادهٔ بیش از ۱۰ دقیقه از محلول‌های سفیدکننده (مانند وایتکس) می‌تواند به رزین پروتز آسیب برساند، رنگ صورتی آن را تغییر دهد و حتی بخش‌های فلزی را دچار خوردگی کند.
خوابیدن با پروتز بدون تمیز کردن: خوابیدن با پروتز علاوه بر افزایش ریسک استوماتیت و عفونت، باعث فشار مداوم به لثه و استخوان فک می‌شود و به مرور زمان تحلیل استخوان فک را تسریع می‌کند. توصیه می‌شود حداقل ۸ ساعت در روز به لثه فرصت استراحت داده شود.
تکیه بر چسب پروتز برای جبران لقی: چسب دندان مصنوعی یک راه‌حل موقت است و نباید برای جبران لقی استفاده شود. لقی پروتز نشانهٔ تغییر در بافت‌های دهان یا فرسایش پروتز است و نیاز به ارزیابی توسط دندانپزشک و احتمالاً تنظیم، ریلینگ یا تعویض دارد.

نکات نهایی برای حفظ سلامت و تمیزی دندان مصنوعی

جرمگیری برای دندان مصنوعی یک ضرورت دوره‌ای است که سلامت دهان و دوام پروتز را تضمین می‌کند. با رعایت بهداشت روزانه، می‌توانید تشکیل جرم را به حداقل برسانید؛ اما در صورت تشکیل رسوبات سخت، تنها جرمگیری حرفه‌ای زیر نظر دندانپزشک می‌تواند عمر پروتز و سلامت بافت دهان شما را حفظ کند. برای داشتن دهانی سالم و لبخندی زیبا، به برنامهٔ بهداشت دهان و دندان خود پایبند باشید و به صورت منظم به دندانپزشک مراجعه کنید تا از سلامت دهان و تناسب پروتز خود مطمئن شوید.