آیا دندان مصنوعی ممکن است شل شود؟
راهنمای جامع شل شدن دندان مصنوعی: چرا اتفاق می‌افتد و چه باید کرد؟
یکی از نگرانی‌های رایج افرادی که از دندان مصنوعی (پروتز دندانی) استفاده می‌کنند، احتمال شل شدن آن در طول زمان است. پاسخ کوتاه به این پرسش، بله است. شل شدن دندان مصنوعی یک پدیده طبیعی و قابل انتظار است که به دلیل تغییرات مداوم در ساختار دهان و فک و همچنین فرسودگی خود پروتز رخ می‌دهد. درک دلایل این اتفاق و شناخت راهکارها می‌تواند به شما کمک کند تا این چالش را به بهترین شکل مدیریت کرده و راحتی و کارایی دندان مصنوعی خود را حفظ کنید.
قیمت دندان مصنوعی در تهران (جدول هزینه)
بخش اول: علل اصلی شل شدن دندان مصنوعی
شل شدن پروتز یک شبه اتفاق نمی‌افتد، بلکه نتیجه‌ی فرآیندهای تدریجی است. مهم‌ترین این عوامل عبارتند از:
۱. تحلیل استخوان فک (Bone Resorption)
این مهم‌ترین و بنیادی‌ترین علت شل شدن پروتز کامل است. ریشه‌ی دندان‌های طبیعی با هر بار جویدن، فشاری ملایم به استخوان فک وارد می‌کند که مانند یک ورزش، آن را سالم و متراکم نگه می‌دارد. پس از کشیدن دندان‌ها، این تحریک حیاتی از بین می‌رود و بدن به طور طبیعی شروع به بازجذب بافت استخوانی می‌کند که دیگر کاربردی ندارد.
- جزئیات فرآیند: این تحلیل در سال اول پس از کشیدن دندان‌ها بسیار سریع‌تر است و سپس با آهنگی کندتر ادامه می‌یابد. با کوچک شدن و تغییر شکل استخوان، لثه‌ای که آن را می‌پوشاند نیز تغییر می‌کند. در نتیجه، بستری که پروتز با دقت برای آن ساخته شده بود، دیگر با آن تطابق کامل ندارد و پروتز شروع به لغزش می‌کند.
۲. سایش و فرسودگی مواد پروتز
دندان مصنوعی، هرچقدر هم که باکیفیت باشد، در برابر فشارهای مداوم جویدن و محیط اسیدی دهان، به مرور زمان دچار فرسودگی می‌شود.
- عوامل تشدیدکننده: استفاده از خمیردندان‌های معمولی (که برای مینای دندان طراحی شده و برای آکریل پروتز بیش از حد ساینده است)، مسواک‌های زبر، جویدن غذاهای بسیار سفت مانند آجیل یا یخ، و دندان‌قروچه (Bruxism) می‌تواند این فرآیند را تسریع کند. این سایش نه تنها دندان‌های پروتز، بلکه سطح داخلی آن را نیز تحت تأثیر قرار داده و از دقت تطابق آن می‌کاهد.
۳. تغییرات در بافت نرم (لثه و مخاط دهان)
شکل و ضخامت لثه‌ها ثابت نیست و تحت تأثیر عوامل مختلفی تغییر می‌کند.
- دلایل تغییر: کاهش یا افزایش وزن قابل توجه، تغییرات هورمونی، برخی بیماری‌های سیستمیک مانند دیابت، و مصرف داروهای خاص می‌توانند باعث نازک شدن یا تغییر در حالت ارتجاعی بافت لثه شوند. این تغییرات منجر به ایجاد ناپیوستگی و فضای خالی بین پروتز و لثه شده و گیر آن را کاهش می‌دهد.
۴. کنترل ضعیف عضلانی
نگه داشتن دندان مصنوعی در جای خود، به‌ویژه پروتز کامل فک پایین، نیازمند هماهنگی دقیق بین عضلات زبان، لب‌ها و گونه‌ها است.
- چالش برای تازه‌کارها: افرادی که به تازگی از دندان مصنوعی استفاده می‌کنند، باید به عضلات خود آموزش دهند تا پروتز را در جای خود تثبیت کنند. حرکات ناخودآگاه زبان هنگام صحبت کردن یا غذا خوردن می‌تواند به راحتی پروتز پایینی را از جای خود بلند کند. با گذشت زمان، این مهارت به صورت ناخودآگاه به دست می‌آید.
بخش دوم: نشانه‌هایی که نباید نادیده بگیرید
علائم شل شدن پروتز ممکن است ابتدا جزئی باشند اما به تدریج آزاردهنده می‌شوند:
- لغزش و حرکت هنگام عملکرد: واضح‌ترین نشانه این است که پروتز هنگام صحبت کردن، خندیدن، سرفه یا جویدن غذا حرکت می‌کند. این امر می‌تواند باعث خجالت و کاهش اعتماد به نفس شود.
- ایجاد زخم و نقاط فشار: وقتی پروتز به درستی در جای خود قرار نمی‌گیرد، فشار به صورت نامتوازن روی لثه توزیع می‌شود. این امر باعث ایجاد نقاط دردناک، قرمزی و حتی زخم‌های فشاری (Pressure Sores) روی لثه می‌شود.
- مشکل در جویدن و کاهش کارایی: جویدن غذاهای سفت و چسبنده مانند استیک، سیب یا نان سفت دشوار می‌شود. ممکن است احساس کنید قدرت گاز زدن خود را از دست داده‌اید.
- ایجاد صداهای اضافی: صدای “کلیک” یا تق‌تق هنگام صحبت کردن یا غذا خوردن، نشانه‌ی برخورد دندان‌های بالا و پایین به دلیل عدم ثبات پروتز است.
- تغییر در گفتار: لغزش پروتز می‌تواند در تلفظ برخی حروف اختلال ایجاد کرده و باعث نوک‌زبانی صحبت کردن یا ایجاد صدای سوت مانند شود.
بخش سوم: روش‌های پیشگیری، مدیریت و اصلاح
خوشبختانه برای هر مرحله از شل شدن پروتز، راهکارهای مؤثری وجود دارد:
۱. مراقبت و نگهداری اصولی و منظم
- نظافت روزانه: پروتز را هر روز خارج کرده و با مسواک نرم مخصوص پروتز و مایع ظرفشویی یا صابون ملایم تمیز کنید. از خمیردندان‌های معمولی بپرهیزید.
- استراحت شبانه لثه: حداقل ۶ تا ۸ ساعت در شبانه‌روز پروتز را از دهان خارج کنید و آن را در یک ظرف آب یا محلول نگهدارنده قرار دهید. این کار به لثه‌های شما اجازه استراحت و بهبودی می‌دهد و از رشد قارچ و باکتری جلوگیری می‌کند.
۲. استفاده هوشمندانه از چسب‌های دندان مصنوعی
چسب‌ها می‌توانند یک راه‌حل موقت عالی برای افزایش گیر و اعتماد به نفس باشند، اما یک شمشیر دولبه هستند.
- کاربرد صحیح: از آن‌ها برای مناسبت‌های خاص یا در دوره‌ای که منتظر نوبت دندان‌پزشکی خود هستید، استفاده کنید.
- هشدار: اتکای دائمی به چسب برای ثابت نگه داشتن یک پروتز لق، اشتباه است. این کار مشکل اصلی (عدم تطابق) را پنهان می‌کند و می‌تواند منجر به تحلیل بیشتر استخوان و مشکلات بهداشتی شود.
۳. مراجعه به دندانپزشک برای راه‌حل‌های حرفه‌ای
این مؤثرترین گام برای حل مشکل است.
- آسترکشی یا ری‌لاین (Reline): رایج‌ترین راهکار است. دندانپزشک یک لایه جدید از مواد آکریلی را به سطح داخلی پروتز اضافه می‌کند تا کاملاً با شکل جدید لثه‌های شما منطبق شود. این کار تطابق و گیر پروتز را به حالت اولیه بازمی‌گرداند.
- تعویض پایه یا ری‌بیس (Rebase): اگر دندان‌های پروتز هنوز سالم هستند اما پایه آن فرسوده یا شکسته است، دندانپزشک می‌تواند کل پایه آکریلی صورتی‌رنگ را با یک پایه جدید جایگزین کند.
- ساخت پروتز جدید: اگر پروتز شما بیش از حد فرسوده شده یا تغییرات فک بسیار زیاد باشد، ممکن است زمان ساخت یک دست دندان مصنوعی جدید فرا رسیده باشد.
۴. پروتز متکی بر ایمپلنت (اوردنچر): راه‌حل نهایی برای ثبات
برای افرادی که از تحلیل شدید استخوان و لقی دائمی پروتز رنج می‌برند، این بهترین گزینه است.
- نحوه عملکرد: دو یا چند ایمپلنت تیتانیومی در استخوان فک کاشته می‌شود. سپس پروتز از طریق اتصالات مخصوصی (مانند دکمه‌های فشاری) روی این ایمپلنت‌ها محکم می‌شود.
- مزایا: این روش ثباتی فوق‌العاده فراهم می‌کند، قدرت جویدن را به شدت افزایش می‌دهد، به حفظ استخوان باقی‌مانده کمک می‌کند و اعتماد به نفس فرد را به طور کامل بازمی‌گرداند.
نتیجه‌گیری
شل شدن دندان مصنوعی بخشی از مسیر استفاده از آن است، اما به معنای تحمل ناراحتی دائمی نیست. با پیگیری منظم مراقبت‌های بهداشتی، انجام معاینات سالانه توسط دندانپزشک و اقدام به موقع برای اصلاح پروتز از طریق روش‌هایی مانند ری‌لاین، می‌توانید برای سال‌های طولانی از یک لبخند زیبا، عملکرد مناسب و راحتی کامل لذت ببرید. به یاد داشته باشید که پروتز شما ابزاری حیاتی برای کیفیت زندگی شماست و سرمایه‌گذاری برای حفظ کارایی آن، امری ضروری است.
لیست پزشکان مرتبط:
رها رادفردکترا دندانپزشک | تهران- مریم اخیانیدکترای دندانپزشک | تهران
- محمدرضا زارعدکترا دندانپزشک | تهران
- بهروز مشهدی رحیمیدکترا دندانپزشک | تهران
- حمید آهنگریدکترا دندانپزشک | تهران
- محمدمهدی حائری اسدیدکترا دندانپزشک | تهران
- مهدی کریمیجراح و دکترای دندانپزشک زیبایی - ایمپلنت - فلوشیپ زیبایی از دانشگاه Genova ایتالیا- فلوشیپ تخصصی ایمپلنت از ICOI آمریکا - فلوشیپ لیزر از دانشگاه Aachen آلمان | تهران
- آزاده خلجیاندکترای دندانپزشک | تهران
- سمیرا فرنیاجراح و متخصص دندانپزشک | تهران
- ایمان رشندکترای دندانپزشک | تهران
