آیا دندان مصنوعی ممکن است باعث حساسیت دندان ها شود؟

3 هفته پیشآخرین بروزرسانی: ۱۴۰۴-۰۵-۰۱

0 زمان تقریبی مطالعه 5 دقیقه

آیا دندان مصنوعی ممکن است باعث حساسیت دندان ها شود؟

در این مقاله شما خواهید خواند

راهنمای جامع حساسیت به دندان مصنوعی: علل، علائم و راهکارها

بله، دندان مصنوعی که برای بسیاری از افراد راه حلی برای بازگرداندن لبخند و توانایی جویدن است، می‌تواند در برخی موارد باعث حساسیت و واکنش‌های آلرژیک شود. درک این موضوع برای کاربران دندان مصنوعی حیاتی است، زیرا بسیاری از علائم ناراحت‌کننده که به “عدم عادت کردن” نسبت داده می‌شود، ممکن است ریشه در یک واکنش آلرژیک یا تحریکی داشته باشد. این حساسیت‌ها می‌توانند از مواد مختلف تشکیل‌دهنده دندان مصنوعی، چسب‌های دندانی، یا حتی روش‌های تمیز کردن آن ناشی شوند.

قیمت دندان مصنوعی در تهران (جدول هزینه)

علل اصلی حساسیت دندان مصنوعی

۱. حساسیت به مواد تشکیل‌دهنده

مواد اکریلیک: این شایع‌ترین علت حساسیت است. آلرژی به پلی متیل متاکریلات (PMMA)، که بدنه اصلی دندان مصنوعی را تشکیل می‌دهد، رخ می‌دهد. در طی فرآیند ساخت، ممکن است پلیمریزاسیون کامل نشود و مونومرهای آزاد مانند 2-هیدروکسی‌اتیل متاکریلات (HEMA) و اتیلن گلایکول دی‌متاکریلات (EGDMA) در پروتز باقی بمانند. این مونومرهای باقی‌مانده مواد شیمیایی بسیار واکنش‌پذیری هستند که می‌توانند به بافت‌های دهان نفوذ کرده و باعث واکنش آلرژیک تماسی شوند. این واکنش اغلب به صورت “سندرم سوزش دهان” بروز می‌کند که با احساس سوزش مداوم در لثه‌ها و زبان همراه است.
مواد رنگ‌زا: برای اینکه دندان مصنوعی ظاهری شبیه به لثه طبیعی داشته باشد، از مواد رنگی مانند نمک‌های کادمیوم یا اکسید آهن استفاده می‌شود. اگرچه این مواد در حالت کلی زیست‌سازگار تلقی می‌شوند، درصد کمی از افراد ممکن است به آن‌ها حساسیت نشان دهند. این واکنش معمولاً به صورت قرمزی و التهاب دقیقاً در نواحی از لثه که با بخش رنگی پروتز در تماس است، دیده می‌شود.
فلزات: دندان‌های مصنوعی پارسیل اغلب دارای یک چارچوب یا گیره‌های فلزی برای اتصال به دندان‌های باقی‌مانده هستند. آلیاژهای مورد استفاده ممکن است حاوی نیکل، کبالت، کروم و پالادیوم باشند. آلرژی به فلز، به‌ویژه نیکل، بسیار شایع است. این یک واکنش ازدیاد حساسیت نوع IV (تاخیری) است، به این معنی که علائم ممکن است ۲۴ تا ۷۲ ساعت پس از تماس ظاهر شوند. افرادی که سابقه حساسیت به جواهرات بدلی (مانند ایجاد راش پوستی در محل گوشواره) دارند، باید این موضوع را حتماً به دندانپزشک خود اطلاع دهند.

۲. مشکلات ناشی از چسب دندان مصنوعی

مسمومیت روی (Zinc): برخی چسب‌ها برای افزایش قدرت چسبندگی حاوی روی هستند. استفاده بیش از حد و طولانی‌مدت (مثلاً مصرف بیش از یک تیوپ کامل در هفته) می‌تواند باعث ورود مقادیر زیادی روی به بدن شود. روی اضافی در دستگاه گوارش با جذب مس تداخل می‌کند و منجر به کمبود مس می‌شود. این کمبود مس است که باعث بروز علائم عصبی جدی (نوروپاتی محیطی) و هماتولوژیک (کم‌خونی) می‌گردد. این یک عارضه تدریجی است و پس از ماه‌ها یا سال‌ها استفاده نادرست خود را نشان می‌دهد.
تحریک لثه: این مشکل اغلب یک واکنش تحریکی است تا یک آلرژی واقعی. زمانی که دندان مصنوعی به خوبی روی لثه منطبق نیست، فرد برای جبران این لقی از مقدار زیادی چسب استفاده می‌کند. چسب اضافی از لبه‌های پروتز بیرون زده و لایه‌ای ضخیم روی لثه ایجاد می‌کند. این لایه می‌تواند باعث التهاب شیمیایی شود و همچنین با به دام انداختن ذرات غذا، محیط را برای رشد باکتری‌ها و قارچ‌ها فراهم کرده و منجر به عفونتی به نام “استوماتیت دندان مصنوعی” (Denture Stomatitis) شود.

علائم حساسیت دندان مصنوعی

علائم موضعی (در دهان)

تحریک، خارش، و سوزش: این حس ناخوشایند معمولاً مداوم است و با برداشتن موقت دندان مصنوعی بهبود چندانی نمی‌یابد.
تورم و قرمزی: التهاب مشخص در بافت‌های نرم دهان که مستقیماً با پروتز در تماس هستند.
ایجاد لکه‌های قرمز یا قهوه‌ای: تغییر رنگ مخاط دهان یا زبان.
آفت‌ها یا زخم‌های دردناک: زخم‌هایی که برخلاف زخم‌های ناشی از فشار، به راحتی بهبود نمی‌یابند و در محل‌های ثابت ظاهر می‌شوند.
احساس درد در دهان: دردی مبهم و منتشر در سراسر فک.
تغییر در حس چشایی: برخی افراد از احساس طعم فلزی یا کاهش حس چشایی شکایت دارند.

علائم سیستمیک (در موارد شدید)

این علائم نادر هستند و نشان‌دهنده یک واکنش آلرژیک شدیدتر (نوع I) می‌باشند:

مشکلات تنفسی: خس‌خس سینه یا تنگی نفس.
کهیر (Urticaria): ایجاد بثورات خارش‌دار روی پوست بدن.
آنژیوادم: تورم شدید صورت، لب‌ها یا گلو که یک وضعیت اورژانسی است.
حالت تهوع و استفراغ: به‌ویژه در واکنش به مواد پاک‌کننده دندان مصنوعی.

علائم مسمومیت با روی

بی‌حسی، گزگز و ضعف (نوروپاتی): احساس “سوزن سوزن شدن” که معمولاً از پاها و دست‌ها شروع شده و به سمت بالای اندام‌ها پیشرفت می‌کند.
از دست دادن حس تعادل و مشکل در راه رفتن (آتاکسی): راه رفتن نامتعادل و زمین خوردن‌های مکرر.
درد یا ضعف غیرمنتظره: دردهای عصبی که توضیحی برای آن‌ها وجود ندارد.
کم‌خونی (Anemia): که می‌تواند باعث خستگی مزمن و رنگ‌پریدگی شود.

راه‌های پیشگیری و درمان

۱. انتخاب مواد مناسب

قبل از شروع ساخت دندان مصنوعی، تمام سوابق آلرژی خود (به فلزات، پلاستیک، لاتکس و غیره) را به دندانپزشک اطلاع دهید.
در صورت وجود حساسیت، می‌توان از مواد جایگزین استفاده کرد:
- پروتزهای انعطاف‌پذیر (Flexible Dentures): ساخته شده از نایلون یا پلی‌آمید (مانند Valplast) که فاقد مونومر اکریلیک هستند.
- پروتزهای بدون رنگ: استفاده از اکریلیک شفاف برای حذف احتمال آلرژی به رنگدانه‌ها.
- جایگزین‌های غیرفلزی: برای چارچوب پروتزهای پارسیل می‌توان از مواد پیشرفته‌ای مانند PEEK (پلی اتر اتر کتون) استفاده کرد که هم رنگ دندان و هم کاملاً زیست‌سازگار است.

۲. استفاده صحیح از چسب

چسب‌های فاقد روی (Zinc-Free) را انتخاب کنید. امروزه این محصولات به راحتی در دسترس هستند.
دستورالعمل را به دقت بخوانید. چسب را به صورت چند نقطه کوچک یا نوارهای نازک اعمال کنید، نه یک لایه کامل. هرگز چسب را به لبه‌های دندان مصنوعی نزنید.
هر شب دندان مصنوعی و لثه‌های خود را کاملاً تمیز کنید تا تمام остатки چسب پاک شود.

۳. مراقبت‌های کلی

بهداشت دقیق دهان: از یک مسواک نرم و پاک‌کننده غیرساینده مخصوص دندان مصنوعی استفاده کنید. مسواک زدن زبان و سقف دهان نیز ضروری است.
خارج کردن دندان مصنوعی در شب: این کار به بافت‌های لثه اجازه استراحت، تنفس و بهبودی می‌دهد و از رشد قارچ‌ها جلوگیری می‌کند.
ماساژ لثه‌ها: روزانه لثه‌های خود را با انگشت تمیز به آرامی ماساژ دهید تا گردش خون در آن‌ها بهبود یابد.

تشخیص و درمان

روش‌های تشخیص

آزمایش پچ (Patch Test): استاندارد طلایی برای تشخیص آلرژی تماسی. در این روش، مقادیر کمی از مواد مشکوک روی پوست (معمولاً پشت) قرار داده شده و واکنش پوست پس از ۴۸ تا ۷۲ ساعت بررسی می‌شود.
بررسی سابقه دقیق بیمار: دندانپزشک در مورد سابقه آلژی‌های دیگر مانند آسم، اگزما یا آلرژی‌های غذایی سوال خواهد کرد.
آزمایش حذف و چالش: ساده‌ترین روش تشخیصی اولیه. از بیمار خواسته می‌شود برای چند روز از دندان مصنوعی (یا چسب) استفاده نکند (حذف). اگر علائم برطرف شد، از او خواسته می‌شود دوباره از آن استفاده کند (چالش). بازگشت علائم قویاً نشان‌دهنده وجود مشکل است.
آزمایش خون: این آزمایش برای تشخیص آلرژی کاربرد ندارد، بلکه به طور خاص برای اندازه‌گیری سطح روی و مس در خون در موارد مشکوک به مسمومیت با روی انجام می‌شود.

گزینه‌های درمانی

حذف آلرژن: این قطعی‌ترین راه درمان است. پروتز باید با استفاده از مواد جایگزین مناسب بازسازی یا تعویض شود.
درمان دارویی: استروئیدهای موضعی برای کاهش التهاب لثه و آنتی‌هیستامین‌های خوراکی برای کنترل خارش یا کهیر تجویز می‌شوند.
مراقبت‌های حمایتی: استفاده از دهانشویه‌های آب‌نمک برای تسکین بافت‌های تحریک‌شده یا ژل‌های بی‌حس‌کننده موضعی (تحت نظر پزشک) برای کنترل درد زخم‌ها می‌تواند مفید باشد.

نکات مهم

آلرژی واقعی در برابر تحریک: به یاد داشته باشید که آلرژی واقعی نادر است (حدود ۱٪). در بسیاری از موارد، علائم ناشی از تحریک مکانیکی به دلیل عدم انطباق پروتز، بهداشت ضعیف یا عفونت قارچی (کاندیدیازیس) است که علائمی بسیار مشابه دارند.
تشخیص افتراقی: دندانپزشک باید بین آلرژی، استوماتیت دندان مصنوعی (که با قرمزی شدید زیر پروتز فوقانی مشخص می‌شود و با داروهای ضد قارچ درمان می‌شود) و زخم‌های تروماتیک (ناشی از نقاط فشار) تمایز قائل شود.
مراجعه فوری: در صورت بروز علائم شدید و سیستمیک مانند تنگی نفس یا تورم سریع صورت و گلو (آنژیوادم)، فوراً به نزدیک‌ترین مرکز اورژانس مراجعه کنید، زیرا این یک وضعیت تهدیدکننده حیات است.

در نهایت، ارتباط باز و صادقانه با دندانپزشک کلید پیشگیری و مدیریت موفقیت‌آمیز حساسیت به دندان مصنوعی است. با تشخیص صحیح و اقدامات مناسب، تقریباً همه افراد می‌توانند با راحتی و اطمینان از دندان مصنوعی خود استفاده کنند.