آیا دندان مصنوعی برای افرادی که مشکلات فکی دارند مؤثر است؟

2 هفته پیشآخرین بروزرسانی: ۱۴۰۴-۰۵-۰۱

0 زمان تقریبی مطالعه 4 دقیقه

آیا دندان مصنوعی برای افرادی که مشکلات فکی دارند مؤثر است؟

در این مقاله شما خواهید خواند

تأثیر دندان مصنوعی بر اختلالات مفصل فکی (TMD)

استفاده از پروتزهای دندانی (دندان‌های مصنوعی)، به‌ویژه در بیماران کاملاً بی‌دندان که از اختلالات مفصل گیجگاهی-فکی (TMD/TMJ) رنج می‌برند، می‌تواند نقش حیاتی در کاهش علائم، بهبود عملکرد فک و ارتقای کیفیت زندگی داشته باشد. از دست دادن دندان‌ها تعادل ظریف سیستم جونده را بر هم می‌زند و منجر به تحلیل استخوان، کاهش ارتفاع عمودی صورت و اعمال فشار نامناسب بر مفاصل فکی می‌شود. مطالعات علمی متعدد نشان می‌دهند که راه‌حل‌های مختلف پروتزی، از دندان مصنوعی کامل گرفته تا اوردنچرهای پیشرفته متکی بر ایمپلنت، تأثیرات درمانی مثبتی در این زمینه دارند.

قیمت دندان مصنوعی در تهران (جدول هزینه)

۱. تأثیر دندان مصنوعی کامل در بیماران کاملاً بی‌دندان

استفاده از دندان مصنوعی کامل در بیمارانی که تمام دندان‌های خود را از دست داده‌اند، یک مداخله درمانی خط اول است که به شکل قابل توجهی شدت علائم TMD را کاهش می‌دهد. این پروتزها با بازسازی ساختارهای از دست رفته، عملکرد سیستم جونده را به حالت طبیعی نزدیک‌تر می‌کنند.

یافته‌های کلیدی: در یک مطالعه پیش‌رو بر روی ۱۱۰ بیمار، از شاخص Craniomandibular (CMI) برای ارزیابی شدت TMD استفاده شد. این شاخص مواردی چون درد عضلات جونده، صداهای مفصلی (کلیک و کریپتوس) و محدودیت در دامنه حرکتی فک را می‌سنجد. میانگین این شاخص از ۱٫۵۰ قبل از درمان به ۰٫۴۵ سه ماه پس از تحویل دندان مصنوعی کاهش یافت. این کاهش چشمگیر (p=0.0001) نشان‌دهنده اثربخشی بالای این درمان است.
مکانیسم اثر: دندان مصنوعی کامل با بازگرداندن ارتفاع عمودی اکلوزال (VDO)، فاصله صحیح بین فک بالا و پایین را احیا می‌کند. این امر از فعالیت بیش از حد عضلات و فشار مضاعف بر مفصل جلوگیری می‌کند. همچنین، با ایجاد تماس‌های دندانی متعادل در دو طرف قوس فکی، به پایداری فک پایین کمک کرده و نیروهای وارده بر مفصل را به شکل متوازنی توزیع می‌کند.

۲. نوسازی دندان‌های مصنوعی فرسوده

دندان‌های مصنوعی با گذشت زمان و به دلیل تحلیل تدریجی استخوان فک، دچار فرسودگی و لقی می‌شوند. جایگزین کردن این پروتزهای نامناسب با پروتزهای جدید، تأثیرات درمانی قابل توجهی فراتر از بهبود ظاهری دارد.

مشکلات پروتزهای فرسوده: یک پروتز فرسوده ارتفاع عمودی خود را از دست داده و دیگر به درستی روی فک قرار نمی‌گیرد. این وضعیت باعث می‌شود فک پایین برای رسیدن به تماس دندانی، بیش از حد بسته شود و کندیل مفصلی را در موقعیت نامناسبی قرار دهد که منجر به درد، التهاب و آسیب به دیسک مفصلی می‌شود.
بهبودهای بالینی و ساختاری: جایگزینی پروتز قدیمی با یک پروتز جدید و کاملاً فیت، نه تنها به کاهش درد و صداهای مفصلی کمک می‌کند، بلکه با قرار دادن کندیل در موقعیت صحیح، به اصلاح وضعیت دیسک مفصلی و کاهش التهاب و مایع اضافی (افیوژن) در فضای مفصل منجر می‌شود.
محدودیت: باید توجه داشت که این درمان نمی‌تواند تغییرات ساختاری دائمی یا دفرمیتی ایجاد شده در شکل دیسک را به حالت اول بازگرداند، اما با کاهش فشار مکانیکی، عملکرد آن را به شکل چشمگیری بهبود می‌بخشد.

۳. اوردنچرهای متکی بر ایمپلنت (Implant-Supported Overdentures)

برای بیمارانی که به دنبال ثبات و کارایی بیشتری هستند، اوردنچرهایی که توسط ایمپلنت‌های دندانی پشتیبانی می‌شوند، یک گزینه برتر محسوب می‌شوند. این پروتزها به جای تکیه صرف بر لثه‌ها، به ایمپلنت‌های کاشته شده در استخوان فک متصل می‌شوند.

مزیت اصلی (ثبات): تفاوت کلیدی اوردنچر با پروتز معمولی، ثبات فوق‌العاده آن است. دندان مصنوعی معمولی حین جویدن و صحبت کردن حرکت می‌کند و عضلات برای کنترل این حرکات، دچار خستگی و تنش می‌شوند. اوردنچر با اتصال محکم به ایمپلنت‌ها، این حرکات را حذف کرده و به فک اجازه می‌دهد با کمترین تلاش عضلانی، عملکردی طبیعی داشته باشد.
مزایای بلندمدت (پس از سه سال استفاده):
- کاهش چشمگیر درد و صداهای مفصل فکی: به دلیل حذف فشارهای نامتعادل.
- بهبود دامنه حرکتی فک: چون عضلات از تنش رها می‌شوند.
- کاهش حساسیت و درد عضلات جونده: به دلیل کاهش فعالیت جبرانی عضلات.
- حفظ استخوان فک: ایمپلنت‌ها با تحریک استخوان، از تحلیل رفتن آن جلوگیری می‌کنند که خود به حفظ سلامت طولانی‌مدت مفصل کمک می‌کند.

۴. پروتزهای پارسیل با طراحی اکلوزال مخصوص

در بیمارانی که تنها بخشی از دندان‌های خود، به‌ویژه در نواحی انتهایی فک (Posterior Edentulous Area)، را از دست داده‌اند، طراحی پروتز نقشی حیاتی دارد. از دست دادن دندان‌های خلفی، تکیه‌گاه اصلی فک را از بین برده و فشار جویدن را به دندان‌های قدامی و مفصل منتقل می‌کند.

طراحی هدفمند اکلوزال: در این موارد، می‌توان یک پروتز پارسیل با طرح اکلوزال محدودکننده طراحی کرد. برای مثال، در طرح “هدایت با دندان نیش” (Canine Guidance)، هنگام حرکات طرفی فک، تنها دندان‌های نیش با هم در تماس باقی می‌مانند و دندان‌های خلفی از تماس خارج می‌شوند. این طراحی از اعمال نیروهای افقی مخرب بر دندان‌های آسیاب و مفصل جلوگیری می‌کند.
نتایج درمانی: مطالعات نشان داده‌اند که این رویکرد پس از تنها ۹ هفته، منجر به کاهش معنادار درد و اصلاح الگوی حرکتی فک می‌شود، زیرا عضلات را برای عملکرد در یک مسیر حرکتی سالم‌تر و کم‌آسیب‌تر بازآموزی می‌کند.

۵. اهمیت تنظیم دقیق (Refitting) و نگهداری

موفقیت هر نوع درمان پروتزی به فیت بودن و تنظیم دقیق آن بستگی دارد. یک دندان مصنوعی نامتناسب یا لق، خود می‌تواند عامل ایجاد یا تشدید علائم TMD باشد.

نقش ارتفاع عمودی (VDO): اگر ارتفاع پروتز بیش از حد بلند باشد، عضلات در حالت کشش دائمی قرار می‌گیرند و دچار خستگی و اسپاسم می‌شوند. اگر بیش از حد کوتاه باشد، کندیل مفصلی به سمت بالا و عقب جابجا شده و به بافت‌های حساس پشت مفصل فشار وارد می‌کند.
نقش روابط محوری (Centric Relation): تنظیم پروتز باید به گونه‌ای باشد که فک در پایدارترین موقعیت اسکلتی-عضلانی خود قرار گیرد. هرگونه تداخل در این رابطه، منجر به اعمال نیروهای نامناسب و ایجاد میکروتروما در مفصل می‌شود.
لزوم مراجعات منظم: استخوان و لثه‌های فک به مرور زمان تحلیل می‌روند. بنابراین، بیماران باید برای بررسی تناسب پروتز و انجام تنظیمات یا ریلاین (آستر دادن) به طور منظم به دندانپزشک مراجعه کنند تا کارایی و سلامت پروتز و مفصل در بلندمدت تضمین شود.