آیا ترمیم دندان در درمان دندان های ترک خورده مؤثر است؟
اثربخشی ترمیم دندان در درمان دندان‌های ترک‌خورده
ترک خوردن دندان، که اغلب تحت عنوان “سندروم دندان ترک‌خورده” (Cracked Tooth Syndrome) شناخته می‌شود، یکی از چالش‌برانگیزترین وضعیت‌ها در دندانپزشکی است. این مشکل می‌تواند منجر به علائم متغیری از جمله درد موضعی تیز و ناگهانی هنگام جویدن، حساسیت شدید به فشار و تغییرات دمایی (سرما و گرما)، و دردی که با برداشتن فشار جویدن تشدید می‌شود، گردد. در موارد پیشرفته و در صورت عدم درمان، ترک می‌تواند به پالپ دندان (عصب) گسترش یافته و منجر به التهاب غیرقابل‌برگشت، نیاز به درمان ریشه (عصب‌کشی) یا حتی شکستگی کامل و کشیدن دندان شود. هدف اصلی از ترمیم‌های دندانی در این موارد، نه تنها بازیابی عملکرد و زیبایی دندان، بلکه مهم‌تر از آن، حفظ ساختار باقیمانده عاج و مینا، جلوگیری از گسترش ترک و محافظت از پالپ دندان در برابر تحریکات باکتریایی و مکانیکی است.
قیمت ترمیم دندان در تهران (جدول هزینه)
انواع روش‌های ترمیمی: از محافظه‌کارانه تا پوشش کامل
ترمیم‌های دندانی برای دندان‌های ترک‌خورده بر اساس عمق، طول و محل ترک، و همچنین وضعیت پالپ دندان، عمدتاً در سه دسته اصلی ارائه می‌شوند که هر یک مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند:
- ترمیم مستقیم (کامپوزیت چسبی)
- آنلی (Onlay)
- روکش کامل (Full-Coverage Crown)
۱. ترمیم مستقیم (کامپوزیت چسبی): راهکاری سریع و محافظه‌کارانه
مطالعات متعدد نشان داده‌اند که استفاده از رزین کامپوزیت چسبی (Bonded Composite Resin) می‌تواند به‌عنوان یک درمان مؤثر و یک‌مرحله‌ای برای دندان‌های ترک‌خورده با پالپ زنده یا التهاب قابل‌برگشت (Reversible Pulpitis) عمل کند. این روش به‌ویژه برای ترک‌های سطحی که هنوز به ساختارهای عمیق دندان نرسیده‌اند، مناسب است.
- جزئیات بالینی: در این روش، دندانپزشک ممکن است خط ترک را به‌طور محافظه‌کارانه با فرز باز کرده و سپس با استفاده از مواد باندینگ و کامپوزیت، دو طرف ترک را به یکدیگر متصل کند. این کار باعث کاهش حرکت دیواره‌های دندان هنگام جویدن و جلوگیری از نفوذ مایعات و باکتری‌ها به عمق ترک می‌شود.
- شواهد علمی:
- در یک مطالعة بالینی هفت‌ساله روی ۴۰ دندان ترک‌خورده که با کامپوزیت مستقیم درمان شدند، نرخ بقای پالپ ۹۳٪ گزارش شد. نکته قابل توجه این بود که نرخ شکست سالانه‌ی ترمیم در گروهی که پوشش کاسپ (Cuspal Coverage) نداشتند ۶٪ بود، در حالی که در گروهی که کاسپ‌ها با کامپوزیت پوشانده شده بودند، هیچ شکستی رخ نداد. این نشان می‌دهد که پوشش کاسپ‌ها نقش کلیدی در افزایش پایداری ترمیم دارد.
- نتایج یک مرور جامع (Systematic Review) نشان داد که دندان‌های ترک‌خورده با پالپ سالم یا التهاب قابل‌برگشت، پس از ترمیم مستقیم یا غیرمستقیم کامپوزیتی، نرخ بقای پالپ و دندان بالای ۸۲–۸۸٪ در یک سال و تا ۸۴٪ در پنج سال دارند. این آمار، کامپوزیت را به گزینه‌ای قابل اعتماد برای موارد اولیه تبدیل می‌کند.
۲. آنلی (Onlay): استحکام‌بخشی ساختاری
آنلی‌های سرامیکی یا کامپوزیتی که در لابراتوار ساخته می‌شوند، غالباً زمانی به‌کار می‌روند که ترک وسیع‌تر بوده، یک یا چند کاسپ دندان درگیر شده باشند یا نیاز به افزایش استحکام ساختاری دندان وجود داشته باشد. آنلی‌ها با پوشاندن سطح جونده و کاسپ‌های آسیب‌دیده، نیروهای جویدن را بهتر توزیع می‌کنند.
- جزئیات بالینی: این درمان معمولاً در دو جلسه انجام می‌شود. در جلسه اول، دندان آماده‌سازی و قالب‌گیری می‌شود و در جلسه دوم، آنلی ساخته‌شده در لابراتوار روی دندان چسبانده (سِمان) می‌شود.
- شواهد علمی:
- در یک مطالعه‌ی طولی روی ۸۶ دندان ترک‌خورده که با آنلی یا روکش کامل درمان شدند، نرخ بقای دندان ۹۸.۶٪ در یک سال و ۹۴.۹٪ در پنج سال بود. با این حال، این نرخ بقا پس از یازده سال به ۵۵.۹٪ کاهش یافت. این مطالعه همچنین نشان داد که استفاده از آنلی در دندان‌هایی که قبلاً درمان ریشه شده و دارای پُست (Post) بودند، با کاهش بقای دندان ارتباط مستقیم داشت که نشان‌دهنده ضعف ساختاری بیشتر در این دندان‌هاست.
۳. روکش کامل (Full-Coverage Crown): محافظت همه‌جانبه
روکش‌های کامل، با پوشش ۳۶۰ درجه‌ای تمام تاج دندان، حداکثر محافظت بیومکانیکی را فراهم می‌کنند. این روش با کاهش توزیع نامتعادل تنش‌های جویدن و جلوگیری از خم شدن کاسپ‌ها، از گسترش ترک به سمت ریشه جلوگیری می‌کند و به‌عنوان استاندارد طلایی برای ترک‌های عمیق و دندان‌های درمان ریشه شده شناخته می‌شود.
- جزئیات بالینی: روکش کامل به‌ویژه زمانی ضروری است که ترک از یک یا هر دو لبه‌ی مارجینال عبور کرده باشد یا علائم بیمار حتی پس از ترمیم‌های محافظه‌کارانه‌تر ادامه یابد.
- شواهد علمی:
- خلاصه‌ی چندین مطالعه‌ی آینده‌نگر و گذشته‌نگر نشان می‌دهد که پس از درمان ریشه (اندو) و جایگذاری روکش کامل، نرخ بقای دندان‌های ترک‌خورده بین ۸۲–۹۶٪ و نرخ موفقیت تا ۹۱٪ در دوره‌های پیگیری ۱–۴ سال است.
- یک مرور منظم از مطالعات گزارش می‌کند که روکش‌ها در مقایسه با ترمیم‌های مستقیم یا آنلی، بقای بیشتری برای این دندان‌ها فراهم می‌آورند و به‌ویژه در ترک‌های عمیق یا با گسترش به ناحیه ریشه، عملکرد بهتری دارند.
نتایج مطالعات بزرگ و مقایسه‌ای
تحقیقات گسترده‌ای به مقایسه نتایج روش‌های مختلف پرداخته‌اند که به درک بهتر ما از انتخاب درمان کمک می‌کند:
- وضعیت پالپ و نرخ بقا:
- دندان‌های با پالپ سالم (بدون درمان ریشه): نرخ بقای دندان ۹۲.۸٪ تا ۹۷.۸٪ در پیگیری ۱–۶ سال. این آمار بالا نشان می‌دهد که تشخیص زودهنگام و ترمیم مناسب می‌تواند از نیاز به درمان ریشه جلوگیری کند.
- دندان‌های پس از درمان ریشه (RCT): نرخ بقای ۸۳.۰٪ تا ۹۱.۱٪ در پیگیری ۱–۴ سال. اگرچه این نرخ کمی پایین‌تر است، اما نشان می‌دهد که حتی دندان‌های با عصب از دست رفته نیز با روکش مناسب شانس بقای بالایی دارند.
- مطالعات کیفیت زندگی و عملکرد:
- مطالعة بینابینی Lu و همکاران (۲۰۲۱): این مطالعه روی ۸۷ دندان ترک‌خورده نشان داد که دندان‌های روکش‌شده نسبت به دندان‌های ترمیم‌شده با کامپوزیت مستقیم، بهبود معناداری در قدرت گاز گرفتن، کارایی جویدن و کیفیت زندگی مرتبط با سلامت دهان (OHRQoL) نشان دادند. بیماران گروه روکش، راحتی بیشتری در جویدن غذاهای سفت گزارش کردند.
- مطالعة Chen و همکاران (۲۰۲۱): این مطالعه موفقیت ۹۳.۶٪ با روکش را در مقابل موفقیت کلی ۷۵.۸٪ در یک دوره پیگیری دوساله گزارش کرد. این تفاوت نشان می‌دهد که سایر روش‌های درمانی مورد استفاده در مطالعه (مانند ترمیم مستقیم) نرخ موفقیت پایین‌تری داشته‌اند.
نتیجه‌گیری: یک رویکرد تصمیم‌گیری بالینی
ترمیم دندان‌های ترک‌خورده با روش‌های ترمیم مستقیم، آنلی یا روکش کامل به‌طور کلی مؤثر است و می‌تواند بقای دندان و پالپ را به‌طور قابل‌توجهی افزایش دهد. انتخاب روش درمانی بهینه یک تصمیم بالینی پیچیده است که باید بر اساس ارزیابی دقیق چندین عامل صورت گیرد.
- برای ترک‌های سطحی تا متوسط و بدون علامت یا با علائم خفیف: ترمیم مستقیم با کامپوزیت چسبی، به‌ویژه با پوشش کاسپ‌ها، یک گزینه عالی و محافظه‌کارانه با نرخ بقای بالای ۸۴–۹۳٪ در دوره‌های چندساله است.
- در ترک‌های وسیع‌تر، عمیق‌تر یا دندان‌های پس از درمان ریشه: روکش کامل گزینه‌ی برتر با نرخ بقای ۸۲–۹۶٪ و موفقیت تا ۹۱٪ محسوب می‌شود، زیرا بهترین محافظت را در برابر نیروهای مخرب جویدن ارائه می‌دهد.
- ملاحظات نهایی: انتخاب روش مناسب باید بر اساس عمق و گسترش ترک، وضعیت پالپ (زنده یا غیرزنده)، علائم بیمار، و نیازهای عملکردی و زیبایی‌شناختی او صورت گیرد. همچنین، آموزش به بیمار در مورد پرهیز از جویدن غذاهای بسیار سخت و استفاده از محافظ شبانه (Night Guard) در صورت وجود دندان‌قروچه (Bruxism) برای افزایش طول عمر ترمیم ضروری است.
لیست پزشکان مرتبط:
رها رادفردکترا دندانپزشک | تهران- مریم اخیانیدکترای دندانپزشک | تهران
- محمدرضا زارعدکترا دندانپزشک | تهران
- بهروز مشهدی رحیمیدکترا دندانپزشک | تهران
- حمید آهنگریدکترا دندانپزشک | تهران
- محمدمهدی حائری اسدیدکترا دندانپزشک | تهران
- مهدی کریمیجراح و دکترای دندانپزشک زیبایی - ایمپلنت - فلوشیپ زیبایی از دانشگاه Genova ایتالیا- فلوشیپ تخصصی ایمپلنت از ICOI آمریکا - فلوشیپ لیزر از دانشگاه Aachen آلمان | تهران
- آزاده خلجیاندکترای دندانپزشک | تهران
- سمیرا فرنیاجراح و متخصص دندانپزشک | تهران
- ایمان رشندکترای دندانپزشک | تهران
-
-
