آیا ترمیم دندان به بی حسی نیاز دارد؟
آیا ترمیم دندان به بی‌حسی نیاز دارد؟
پاسخ به این سوال به عوامل متعددی از جمله نوع و عمق ترمیم دندان، آستانه تحمل درد بیمار و حتی سطح اضطراب او بستگی دارد. در بیشتر موارد، برای اطمینان از تجربه‌ای راحت و بدون درد برای بیمار، ترمیم دندان نیاز به بی‌حسی دارد. با این حال، در برخی شرایط خاص و با توافق بین دندانپزشک و بیمار، می‌توان آن را بدون بی‌حسی نیز انجام داد. هدف اصلی در دندانپزشکی مدرن، انجام درمانی مؤثر و در عین حال به حداقل رساندن هرگونه استرس و ناراحتی برای بیمار است.
موارد نیاز به بی‌حسی
درمان‌های معمول که نیاز به بی‌حسی دارند
بی‌حسی دندان یک روش استاندارد، مؤثر و آرام‌بخش در دندانپزشکی محسوب می‌شود که نه تنها برای درمان‌های پیچیده، بلکه برای بسیاری از درمان‌های سبک و کوچک نیز به کار می‌رود. عموماً پرکردن دندان نیاز به بی‌حسی دارد، زیرا فرآیند تراشیدن پوسیدگی می‌تواند به لایه‌های حساس‌تر دندان نزدیک شده و عصب‌های آن را تحریک کند که نتیجه آن احساس درد و ناراحتی برای بیمار است.
قبل از عملیات زیر، تزریق بی‌حسی به لثه تقریباً همیشه ضروری است:
- پرکردن حفره‌های دندانی: به‌ویژه اگر پوسیدگی از لایه مینا عبور کرده و به عاج دندان رسیده باشد.
- تراش عمیق دندان: برای آماده‌سازی دندان جهت نصب روکش یا بریج، نیاز به تراشیدن بخش قابل توجهی از ساختار دندان است که بدون بی‌حسی بسیار دردناک خواهد بود.
- درمان ریشه (عصب‌کشی): در این فرآیند، پالپ دندان که حاوی اعصاب و عروق خونی است، به طور کامل خارج می‌شود. این عمل بدون بی‌حسی شدیداً دردناک است.
- جراحی‌های لثه و دندان: هرگونه جراحی که شامل برش بافت لثه یا استخوان فک باشد، مانند جراحی افزایش طول تاج یا کشیدن دندان عقل نهفته، مستلزم بی‌حسی کامل ناحیه است.
چرا بی‌حسی ضروری است؟
ساختار دندان از لایه‌های مختلفی تشکیل شده است. خارجی‌ترین لایه، مینای دندان است که فاقد عصب می‌باشد. اما در زیر مینا، لایه‌ی حساس‌تری به نام عاج قرار دارد. عاج حاوی هزاران لوله میکروسکوپی است که مستقیماً به مرکز عصبی دندان (پالپ) متصل هستند. در هنگام ترمیم، دندانپزشک برای دسترسی به محل پوسیدگی یا آسیب، باید از مینا عبور کند. این کار با استفاده از ابزارهای چرخنده دندانپزشکی انجام می‌شود که لرزش و حرارت تولید می‌کنند و این تحریکات از طریق لوله‌های عاج به عصب منتقل شده و باعث ایجاد درد می‌شود.
بنابراین، بی‌حسی با مسدود کردن موقت سیگنال‌های درد از اعصاب به مغز، این فرآیند را کاملاً بدون درد می‌کند. علاوه بر این، بی‌حسی یک مزیت روانی بزرگ دارد؛ با کاهش اضطراب بیمار، به او آرامش خاطر می‌دهد و به دندانپزشک اجازه می‌دهد تا با دقت و تمرکز بیشتری کار خود را انجام دهد.
موارد عدم نیاز به بی‌حسی
شرایط خاص برای ترمیم بدون بی‌حسی
اگرچه نادر است، اما در برخی موارد می‌توان ترمیم دندان را بدون تزریق بی‌حسی انجام داد:
- پوسیدگی سطحی: اگر پوسیدگی بسیار جزئی بوده و فقط در لایه مینای دندان محدود شده باشد، ممکن است نیازی به بی‌حسی نباشد، زیرا مینا عصب ندارد.
- آستانه تحمل درد بالا: برخی افراد به طور طبیعی یا ژنتیکی آستانه تحمل درد بالاتری دارند. این موضوع کاملاً شخصی است و باید پس از مشورت با دندانپزشک در مورد آن تصمیم‌گیری شود.
- ترمیم کامپوزیت: برخی از ترمیم‌های کامپوزیتی که صرفاً جنبه زیبایی دارند (مانند بستن فاصله جزئی بین دندان‌ها یا ترمیم لب‌پریدگی کوچک در لبه دندان) و نیاز به تراش حداقلی یا بدون تراش دارند، ممکن است بدون بی‌حسی انجام شوند. با این حال، اگر کامپوزیت برای پر کردن یک حفره استفاده شود، بی‌حسی لازم خواهد بود.
تراش دندان
تراش جزئی سطح مینای دندان، برای مثال جهت آماده‌سازی برای ونیرهای لمینت یا اصلاحات جزئی زیبایی، ممکن است باعث ایجاد درد نشود. از آنجایی که مینا فاقد عصب است، تراش‌های سطحی معمولاً بدون بی‌حسی قابل تحمل هستند. اما هرگونه تراش که به لایه عاج نزدیک شود، دردناک خواهد بود.
عوامل تأثیرگذار بر تصمیم‌گیری
عوامل مؤثر در استفاده از بی‌حسی
تصمیم‌گیری برای استفاده یا عدم استفاده از بی‌حسی به یک عامل محدود نمی‌شود و دندانپزشک چندین موضوع را در نظر می‌گیرد:
- نوع رویه: یک پرکردگی ساده و سطحی نیاز کمتری به بی‌حسی دارد در مقایسه با یک عصب‌کشی یا جراحی پیچیده.
- میزان آسیب یا پوسیدگی: هرچه پوسیدگی عمیق‌تر و گسترده‌تر باشد، احتمال رسیدن به عصب و نیاز به بی‌حسی بیشتر می‌شود.
- تحمل درد فردی: همانطور که ذکر شد، این یک عامل کلیدی است. تجربیات گذشته، سطح اضطراب و عوامل ژنتیکی همگی بر درک فرد از درد تأثیر می‌گذارند.
- محل دندان: دندان‌های جلویی گاهی حساس‌تر از دندان‌های عقبی هستند و ممکن است بیمار برای ترمیم آن‌ها بی‌حسی را ترجیح دهد.
- سطح اضطراب بیمار: گاهی حتی برای ساده‌ترین درمان‌ها، از بی‌حسی برای کاهش استرس و ایجاد حس راحتی در بیمار استفاده می‌شود.
آستانه تحمل درد
آستانه درد نقطه‌ای است که یک محرک (مانند فشار یا حرارت) توسط مغز به عنوان درد ثبت می‌شود. این آستانه در افراد مختلف و حتی در یک فرد در زمان‌های مختلف، متفاوت است. بیش از نیمی از حساسیت افراد نسبت به درد ریشه ژنتیکی دارد، اما عواملی مانند خستگی، استرس و تجربیات تلخ گذشته نیز می‌توانند آستانه تحمل درد را به شدت کاهش دهند.
انواع بی‌حسی در دندانپزشکی
بی‌حسی موضعی
بی‌حسی موضعی رایج‌ترین نوع بی‌حسی در دندانپزشکی است و برای عملیات ساده‌ای مانند پرکردن حفره‌های دندانی استفاده می‌شود. قبل از تزریق، دندانپزشک معمولاً از یک ژل یا اسپری بی‌حس‌کننده موضعی بر روی لثه استفاده می‌کند تا درد ورود سوزن به حداقل برسد. هنگامی که بی‌حس‌کننده موضعی دریافت می‌کنید، کاملاً هوشیار می‌مانید و توانایی برقراری ارتباط با دندانپزشک را دارید. بیشتر بی‌حس‌کننده‌های موضعی به سرعت (در عرض کمتر از ۱۰ دقیقه) اثر می‌گذارند و بسته به نوع دارو، بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه دوام دارند.
داروهای بی‌حسی رایج
داروهای بی‌حسی موضعی که معمولاً استفاده می‌شوند شامل موارد زیر هستند. اغلب این داروها حاوی اپی‌نفرین (آدرنالین) هستند که باعث تنگ شدن عروق خونی شده و دوام بی‌حسی را افزایش می‌دهد و همچنین خونریزی را در حین کار کاهش می‌دهد.
- لیدوکائین: رایج‌ترین و پرکاربردترین دارو.
- آرتیکائین: دارویی قوی با نفوذپذیری بالا در بافت استخوانی.
- مپیواکائین: برای بیمارانی که به اپی‌نفرین حساسیت دارند، گزینه مناسبی است.
- نووکائین: امروزه به ندرت استفاده می‌شود و داروهای جدیدتر جایگزین آن شده‌اند.
مراحل ترمیم با بی‌حسی
فرآیند انجام ترمیم
در ترمیم یک دندان با استفاده از بی‌حسی، مراحل زیر به ترتیب انجام می‌شود:
- اعمال بی‌حسی موضعی: ابتدا ژل بی‌حس‌کننده روی لثه مالیده می‌شود.
- تزریق بی‌حسی: پس از چند دقیقه، دندانپزشک بر اساس میزان پوسیدگی و ناحیه قرارگیری دندان، مقدار مشخصی داروی بی‌حسی را به آرامی تزریق می‌کند.
- تراش پوسیدگی: پس از اطمینان از بی‌حس شدن کامل، دندانپزشک با استفاده از ابزار مخصوص، تمام بخش‌های پوسیده دندان را برمی‌دارد.
- آماده‌سازی حفره: حفره ایجاد شده تمیز و ضدعفونی شده و برای قرارگیری مواد پرکننده آماده می‌شود.
- پرکردن: دندان با مواد مخصوص (آمالگام یا کامپوزیت) پر می‌شود.
دوام بی‌حسی
مدت زمان بی‌حسی به عواملی مانند نوع و مقدار داروی تزریق شده و متابولیسم بدن فرد بستگی دارد. به طور کلی می‌توانید انتظار داشته باشید که لب، زبان و لثه‌های شما بین یک تا دو ساعت کاملاً بی‌حس باشند. با این حال، ممکن است تا پنج ساعت احساس کرختی و بی‌حسی عمومی در آن ناحیه داشته باشید. در این مدت باید مراقب باشید که به طور ناخواسته لب یا گونه خود را گاز نگیرید.
نتیجه‌گیری
در پاسخ نهایی به این سوال که آیا ترمیم دندان به بی‌حسی نیاز دارد، باید گفت که این موضوع یک تصمیم مشترک بین بیمار و دندانپزشک است که بر اساس شرایط بالینی و فردی گرفته می‌شود. در اکثر قریب به اتفاق موارد، برای تضمین یک تجربه درمانی بدون درد و استرس، استفاده از بی‌حسی نه تنها توصیه می‌شود، بلکه ضروری است. با این حال، در موارد بسیار خاصی مانند پوسیدگی‌های کاملاً سطحی یا در بیمارانی با آستانه تحمل درد بسیار بالا، ممکن است بتوان ترمیم را بدون بی‌حسی انجام داد. تصمیم نهایی همیشه با دندانپزشک متخصص است تا با در نظر گرفتن تمام جوانب، بهترین و راحت‌ترین روش درمان را برای هر بیمار انتخاب کند.
لیست پزشکان مرتبط:
رها رادفردکترا دندانپزشک | تهران- مریم اخیانیدکترای دندانپزشک | تهران
- محمدرضا زارعدکترا دندانپزشک | تهران
- بهروز مشهدی رحیمیدکترا دندانپزشک | تهران
- حمید آهنگریدکترا دندانپزشک | تهران
- محمدمهدی حائری اسدیدکترا دندانپزشک | تهران
- مهدی کریمیجراح و دکترای دندانپزشک زیبایی - ایمپلنت - فلوشیپ زیبایی از دانشگاه Genova ایتالیا- فلوشیپ تخصصی ایمپلنت از ICOI آمریکا - فلوشیپ لیزر از دانشگاه Aachen آلمان | تهران
- آزاده خلجیاندکترای دندانپزشک | تهران
- سمیرا فرنیاجراح و متخصص دندانپزشک | تهران
- ایمان رشندکترای دندانپزشک | تهران
