آیا باید دندان ها قبل از نصب روکش به طور کامل تراشیده شوند؟
راهنمای جامع تراش دندان برای روکش: ضرورت، میزان و تکنیک‌ها
بله، در قریب به اتفاق موارد، تراش دندان برای نصب روکش یک مرحله کاملاً ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. این فرآیند که در دندانپزشکی به آن “آماده‌سازی دندان” (Tooth Preparation) گفته می‌شود، پایه‌ای است که موفقیت بلندمدت روکش به آن بستگی دارد. بدون تراش کافی، روکش یا بیش از حد حجیم شده و به لثه و دندان‌های مجاور آسیب می‌زند، یا آنقدر نازک ساخته می‌شود که در برابر نیروهای جویدن شکننده خواهد بود. در حقیقت، تراش دندان فضا را برای قرارگیری یک ترمیم زیبا، کاربردی و بادوام فراهم می‌کند.
قیمت روکش دندان در تهران (جدول هزینه)
دلایل کلیدی و ضرورت تراش دندان
آماده‌سازی دندان اهداف بیومکانیکی و زیبایی‌شناختی متعددی را دنبال می‌کند:
- ایجاد فضای کافی برای مواد روکش هر ماده‌ای که برای ساخت روکش استفاده می‌شود (از فلز گرفته تا سرامیک) برای داشتن استحکام کافی به یک ضخامت حداقلی نیاز دارد. دندانپزشک باید به اندازه‌ای از ساختار دندان بردارد که روکش نهایی بتواند نیروهای جویدن را بدون شکستن یا تغییر شکل تحمل کند. اگر فضای کافی ایجاد نشود، روکش یا حجیم (Over-contoured) ساخته می‌شود که باعث التهاب لثه و تجمع پلاک میکروبی می‌گردد، یا نازک ساخته شده و به سرعت می‌شکند.
- ایجاد مسیر ورود و نشست مناسب روکش دندان باید به گونه‌ای تراش بخورد که روکش بتواند به راحتی و بدون گیر کردن در جای خود قرار گیرد. این ویژگی که “مسیر نشست” (Path of Insertion) نام دارد، با ایجاد دیواره‌های کمی شیب‌دار (معمولاً با زاویه ۶ تا ۱۰ درجه) حاصل می‌شود. اگر دیواره‌ها موازی یا دارای آندرکات (undercut) باشند، روکش اصلاً در جای خود قرار نمی‌گیرد.
- تضمین گیرایی و ثبات روکش (Retention and Resistance) تراش صحیح باعث می‌شود روکش در برابر نیروهای کششی (که سعی در بلند کردن آن دارند) و نیروهای جانبی یا زاویه‌دار (که سعی در خارج کردن آن دارند) مقاومت کند. ارتفاع و زاویه دیواره‌های تراش‌خورده نقش مستقیمی در گیرایی روکش دارند.
- ایجاد لبه‌های مشخص برای تطابق دقیق محل تلاقی روکش با دندان، “مارجین” یا “خط خاتمه” (Margin) نام دارد. این خط باید کاملاً واضح و یکنواخت تراشیده شود تا لابراتوار بتواند روکشی با لبه‌های دقیق بسازد. وجود هرگونه فاصله یا عدم تطابق در این ناحیه، محلی برای نفوذ باکتری‌ها، پوسیدگی مجدد و حساسیت دندان خواهد بود.
میزان تراش مورد نیاز بر اساس نوع روکش
میزان تراش به طور مستقیم به جنس روکش بستگی دارد، زیرا استحکام و نیاز به ضخامت در هر ماده متفاوت است:
- روکش‌های پرسلن متصل به فلز (PFM)
- نیاز به تراش زیاد (۱.۵ تا ۲ میلیمتر): این روکش‌ها دارای یک هسته فلزی برای استحکام و یک لایه پرسلن (چینی) برای زیبایی هستند. برای پنهان کردن رنگ خاکستری فلز و همچنین ایجاد ضخامت کافی برای پرسلن، نیاز به تراش نسبتاً زیادی دارند.
- روکش‌های تمام سرامیک (مانند E-Max)
- نیاز به تراش قابل توجه (۱.۵ تا ۲ میلیمتر): این روکش‌ها زیبایی فوق‌العاده‌ای دارند اما برای جلوگیری از شکستگی، به ضخامت یکنواخت و کافی نیاز دارند. به همین دلیل، تراش آن‌ها باید دقیق و محافظه‌کارانه باشد تا ضمن ایجاد فضای لازم، به دندان آسیب نرسد.
- روکش‌های زیرکونیا
- تراش محافظه‌کارانه (۱.۰ تا ۱.۵ میلیمتر): زیرکونیا ماده‌ای بسیار مستحکم است. روکش‌های “تمام زیرکونیا” (Monolithic Zirconia) که یکپارچه از این ماده ساخته می‌شوند، به دلیل استحکام ذاتی بالا، به کمترین میزان تراش در بین روکش‌های همرنگ دندان نیاز دارند (گاهی کمتر از ۱ میلیمتر). اما اگر روی زیرکونیا لایه‌ای از پرسلن برای زیبایی بیشتر قرار گیرد (Layered Zirconia)، میزان تراش افزایش می‌یابد.
- روکش‌های تمام فلزی (طلا یا آلیاژهای دیگر)
- کمترین میزان تراش (۰.۵ تا ۱ میلیمتر): فلزات استحکام بسیار بالایی دارند و می‌توانند در ضخامت‌های بسیار کم نیز عملکرد خوبی داشته باشند. به همین دلیل، این روکش‌ها محافظه‌کارانه‌ترین گزینه از نظر حفظ ساختار دندان هستند، هرچند از نظر زیبایی در دندان‌های جلویی کاربرد ندارند.
اصول و نکات مهم در فرآیند تراش دندان
یک تراش موفق، ترکیبی از علم و هنر دندانپزشکی است و نیازمند رعایت اصول زیر است:
- تراش اصولی و دقیق این کار نیاز به مهارت و تجربه بالایی دارد. دندانپزشک باید آناتومی دندان، ویژگی‌های مواد و اصول بیومکانیک را به خوبی بشناسد. یک آماده‌سازی ضعیف، حتی با بهترین مواد و لابراتوار، منجر به یک روکش ناموفق خواهد شد.
- ویژگی‌های یک تراش ایده‌آل
- عدم وجود آندرکات: دیواره‌ها باید به گونه‌ای باشند که مانعی برای نشستن روکش وجود نداشته باشد.
- سطوح صاف و زوایای گرد: سطوح خشن و زوایای داخلی تیز، باعث ایجاد نقاط تمرکز استرس در روکش‌های سرامیکی شده و ریسک شکستگی را به شدت بالا می‌برند.
- مارجین واضح و پیوسته: خط خاتمه تراش باید کاملاً مشخص باشد تا روکش با دقت حداکثری بر روی آن منطبق شود.
- محافظت از دندان و بافت‌های اطراف
- استفاده از اسپری آب: در تمام مراحل تراش، از اسپری آب فراوان برای خنک کردن دندان و فرز دندانپزشکی استفاده می‌شود. این کار از آسیب حرارتی به عصب دندان (پالپ) جلوگیری می‌کند.
- استفاده از روکش موقت: پس از تراش، یک روکش موقت بر روی دندان قرار می‌گیرد. این روکش وظایف مهمی دارد: محافظت از دندان تراش‌خورده در برابر حساسیت، جلوگیری از حرکت دندان‌های مجاور، حفظ زیبایی و عملکرد جویدن تا زمان آماده شدن روکش اصلی.
عوارض و خطرات ناشی از تراش نامناسب
اگر تراش دندان به درستی انجام نشود، مشکلات متعددی در کوتاه‌مدت و بلندمدت ایجاد خواهد شد:
- عدم تطابق و مشکلات عملکردی روکش
- لبه‌های باز (Open Margin): ایجاد فاصله بین روکش و دندان که منجر به پوسیدگی ثانویه می‌شود.
- بلند بودن روکش: ایجاد اختلال در جفت‌گیری دندان‌ها (اکلوژن) که می‌تواند باعث درد دندان، درد مفصل گیجگاهی-فکی (TMJ) و سایش دندان مقابل شود.
- گیر غذایی و التهاب لثه: اگر شکل روکش حجیم باشد یا تماس مناسبی با دندان مجاور نداشته باشد.
- آسیب به سلامت دندان (عوارض جانبی)
- تراش بیش از حد: می‌تواند باعث حساسیت دائمی دندان یا آسیب به عصب (پالپ) و در نهایت نیاز به درمان ریشه (عصب‌کشی) شود.
- تراش کمتر از حد لازم: منجر به ساخت روکش نازک و شکننده یا روکش حجیم و آسیب‌رسان به لثه می‌شود.
- عدم گیرایی: اگر دیواره‌ها بیش از حد شیب‌دار تراش بخورند، روکش گیرایی کافی نخواهد داشت و ممکن است به راحتی از جای خود خارج شود.
نتیجه‌گیری
تراش دندان یک مرحله حیاتی و تعیین‌کننده در فرآیند درمان با روکش است. این کار صرفاً “کوچک کردن دندان” نیست، بلکه یک آماده‌سازی مهندسی‌شده برای پذیرش یک ترمیم مصنوعی است که باید برای سال‌ها عملکرد و زیبایی را فراهم کند. میزان تراش از کمتر از یک میلیمتر تا دو میلیمتر، بسته به نوع روکش، متغیر است. موفقیت نهایی این درمان به شدت به مهارت، دقت و دانش دندانپزشک در اجرای صحیح این مرحله بستگی دارد تا ضمن حفظ حداکثری ساختار سالم دندان، پایه‌ای مستحکم برای روکش آینده ایجاد شود.
لیست پزشکان مرتبط:
رها رادفردکترا دندانپزشک | تهران- مریم اخیانیدکترای دندانپزشک | تهران
- محمدرضا زارعدکترا دندانپزشک | تهران
- بهروز مشهدی رحیمیدکترا دندانپزشک | تهران
- حمید آهنگریدکترا دندانپزشک | تهران
- محمدمهدی حائری اسدیدکترا دندانپزشک | تهران
- مهدی کریمیجراح و دکترای دندانپزشک زیبایی - ایمپلنت - فلوشیپ زیبایی از دانشگاه Genova ایتالیا- فلوشیپ تخصصی ایمپلنت از ICOI آمریکا - فلوشیپ لیزر از دانشگاه Aachen آلمان | تهران
- آزاده خلجیاندکترای دندانپزشک | تهران
- سمیرا فرنیاجراح و متخصص دندانپزشک | تهران
- ایمان رشندکترای دندانپزشک | تهران
