آیا ایمپلنت دندان می تواند باعث آسیب به استخوان شود؟
آسیب‌های احتمالی ایمپلنت‌های دندانی به استخوان: تحلیل جامع عوارض و عوامل خطر
ایمپلنت‌های دندانی اگرچه روشی موفق و پایدار برای جایگزینی دندان‌های از دست رفته محسوب می‌شوند، اما مطالعات علمی نشان داده‌اند که در شرایط خاصی می‌توانند باعث آسیب‌های قابل توجهی به بافت استخوانی شوند. این آسیب‌ها می‌تواند از نکروز حرارتی ناشی از فرآیند جراحی تا از دست دادن استخوان پیشرونده در اثر عفونت‌های باکتریایی و بارگذاری مکانیکی نامناسب متغیر باشد. عوامل متعددی شامل تکنیک جراحی، کیفیت استخوان، عوامل سیستمیک بیمار، و نگهداری پس از جراحی در شدت و نوع این آسیب‌ها نقش دارند.
قیمت ایمپلنت دندان در تهران (جدول هزینه )
گرمای ناشی از جراحی و نکروز حرارتی
مکانیزم آسیب حرارتی
یکی از مهم‌ترین عوامل آسیب‌رسان به استخوان در طول جراحی ایمپلنت، تولید گرمای اضافی در حین سوراخکاری است. مطالعات نشان داده‌اند که زمانی که دمای بافت استخوانی به بیش از ۴۷ درجه سانتیگراد برای مدت یک دقیقه برسد، عروق خونی درون استخوان منعقد شده و نواحی نکروتیک گسترده‌ای تشکیل می‌شود که پس از ۲ تا ۴ هفته در رادیوگرافی قابل مشاهده است. این نکروز حرارتی می‌تواند منجر به شکست کامل در فرآیند osseointegration شود.
گرمای اضافی به دلیل اصطکاک بین مته و بافت استخوانی تولید می‌شود و عوامل مختلفی از جمله سرعت دوران مته، فشار اعمالی، کیفیت سیستم خنک‌کننده، و طراحی مته بر میزان تولید گرما تأثیر می‌گذارد. مطالعه شاراوی و همکاران نشان داد که استفاده از سرعت ۲۵۰۰ دور در دقیقه با فشار ۲ تا ۲.۴ کیلوگرم می‌تواند تولید گرما را کاهش داده و زمان بازگشت استخوان به دمای طبیعی را کم کند.
عوارض بالینی نکروز حرارتی
نکروز حرارتی معمولاً در نواحی میانی و انتهایی ایمپلنت رخ می‌دهد و با علائمی همچون درد مداوم، التهاب بافت نرم اطراف، و ظاهر شدن نواحی رادیولوسنت در رادیوگرافی مشخص می‌شود. در سه مورد گزارش شده، تمامی موارد نکروز حرارتی در فک پایین رخ داده و منجر به ضایعات بافت نرم و درد شده بود. این عارضه معمولاً به درمان آنتی‌بیوتیکی پاسخ نمی‌دهد و نیاز به برداشتن ایمپلنت و دبریدمان جراحی دارد.
عفونت‌های باکتریایی و پری‌ایمپلنتیت
تعریف و مکانیزم پری‌ایمپلنتیت
پری‌ایمپلنتیت فرآیندی التهابی و تخریبی است که بافت‌های نرم و سخت اطراف ایمپلنت‌های دندانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری که شایع‌ترین عارضه بیولوژیکی ایمپلنت‌ها محسوب می‌شود، در ۳۴ درصد بیماران مشاهده می‌شود و نرخ شکست سالانه ۲.۳۲ درصدی دارد. پری‌ایمپلنتیت معمولاً در نتیجه عدم تعادل بین دفاع میزبان و بار باکتریایی فزاینده ایجاد می‌شود.
پاتوژنز این بیماری شامل تجمع پلاک میکروبی، التهاب پیشرونده، و در نهایت تخریب استخوان حمایت‌کننده ایمپلنت است. مطالعات نشان داده‌اند که معمولاً حدود ۵ سال طول می‌کشد تا بیماری پری‌ایمپلنت پیشرفت کرده و علائم و نشانه‌های بالینی خود را نشان دهد. عوامل خطر سیستمیک شامل دیابت کنترل نشده، پوکی استخوان، سیگار کشیدن، درمان طولانی مدت با استروئیدها، پریودنتیت کنترل نشده، رادیوتراپی و شیمی‌درمانی است.
تشخیص و درمان
تشخیص پری‌ایمپلنتیت بر اساس نشانه‌های بالینی شامل خونریزی هنگام پروب کردن، تورم، بوی بد دهان، و در موارد پیشرفته شلی ایمپلنت صورت می‌گیرد. از نظر رادیوگرافیک، از دست دادن استخوان اطراف ایمپلنت مشخصه اصلی این بیماری است. استراتژی‌های درمانی شامل دبریدمان مکانیکی غیرجراحی، تحویل محلی ضدمیکروبی، و دبریدمان جراحی با پیوند استخوان است. در صورت بیش از ۶۰ درصد از دست دادن استخوان و وجود شلی، برداشتن ایمپلنت ضروری است.
بارگذاری مکانیکی بیش از حد
عوامل مکانیکی آسیب‌رسان
بارگذاری بیومکانیکی بیش از حد یکی از علل اصلی عوارض مکانیکی ایمپلنت‌ها محسوب می‌شود. عوامل مؤثر در بارگذاری بیش از حد شامل موقعیت/زاویه نامناسب ایمپلنت، حمایت خلفی ناکافی (یعنی فقدان دندان‌های خلفی)، کمبود استخوان کافی، و وجود نیروهای اضافی ناشی از عادات پارافانکشنال مانند دندان قروچه است. مطالعات نشان داده‌اند که ایمپلنت‌های تک دندانه نسبت به ایمپلنت‌های چندگانه بیشتر در معرض شل شدن پیچ قرار دارند، و ترمیم‌های مولر فک پایین بیشتر از فک بالا تحت تأثیر قرار می‌گیرند.
مطالعات تجربی بر روی میمون‌ها نشان داده‌اند که بارگذاری بیش از حد شدید یا ترکیب بارگذاری بیش از حد با التهاب می‌تواند منجر به تخریب استخوان پری‌ایمپلنت شود. ایزیدور و همکاران گزارش کردند که در گروه بارگذاری بیش از حد، میزان از دست دادن استخوان ۵.۴ میلی‌متر در مقایسه با ۱.۸ میلی‌متر در گروه پلاک بود. مدول الاستیسیته تیتانیوم تقریباً ۵ برابر بیشتر از استخوان قشری است که این تفاوت می‌تواند در انتقال نامناسب نیرو و آسیب به استخوان نقش داشته باشد.
نقش طراحی و موقعیت‌یابی
موقعیت‌یابی نامناسب ایمپلنت و طراحی غیربهینه پروتز می‌تواند منجر به توزیع نابرابر بار اکلوزال شود که این امر باعث شل شدن سوپراستراکچر، عفونت منطقه اطراف، و در نهایت فرآیند التهابی می‌شود. برای کاهش احتمال شل شدن پیچ، توصیه می‌شود نیروهای چسبندگی مفصل حداکثر شده و نیروهای جداکننده مفصل که شامل تماس‌های اکسکورسیو، تماس‌های کنتیلور، تماس‌های اینترپروگزیمال، تماس‌های سنتریک خارج از محور و فریم‌ورک‌های غیرپسیو هستند، کاهش یابد.
شکست در ادغام استخوانی (Osseointegration)
عوامل تأثیرگذار بر شکست ادغام
شکست در osseointegration یکی از بدترین عوارض محسوب می‌شود زیرا حتماً منجر به از دست رفتن ایمپلنت می‌شود. علل اصلی شکست در osseointegration شامل کاهش ظرفیت ترمیم، بارگذاری اکلوزال در طول osseointegration، عدم پیروی از پروتکل برنامه‌ریزی شده، خطاهای تکنیکی در طول جراحی (مانند آلودگی تصادفی سطح ایمپلنت)، و به‌ویژه گرم شدن بیش از حد استخوان در طول آماده‌سازی محل ایمپلنت است.
نکروز فشاری نیز یکی از علل شکست زودهنگام ایمپلنت محسوب می‌شود. استفاده از مقادیر torque بیش از حد هنگام قراردادن ایمپلنت در استخوان‌های متراکم می‌تواند خطر شکست ایمپلنت را به دلیل فشار بیش از حد استخوان افزایش دهد. مطالعه موردی نشان داد که شش هفته پس از قراردادن ایمپلنت، رادیوگرافی نقص زاویه‌ای شدیدی را نشان داد که منجر به برداشتن جراحی ایمپلنت شد.
تشخیص بالینی شکست ادغام
از نظر بالینی، شکست osseointegration زمانی تشخیص داده می‌شود که ایمپلنت شل شده و هنگام ضربه زدن صدای خفه‌ای شنیده شود. شواهد رادیوگرافیک شامل حاشیه رادیولوسنت کوچکی اطراف ایمپلنت است که نشان‌دهنده عدم تماس مستقیم بین استخوان و ایمپلنت است. درمان مستلزم برداشتن ایمپلنت شل و دبریدمان دقیق منطقه درگیر است تا بتوان پس از ترمیم، ایمپلنت جدیدی جایگذاری کرد.
عوامل سیستمیک و محلی مؤثر بر آسیب استخوانی
عوامل سیستمیک
مطالعه جامع بر روی ۱۱۲۶ ایمپلنت دندانی در ۳۰۴ بیمار نشان داد که عوامل مختلف سیستمیک و محلی بر از دست دادن استخوان حاشیه‌ای تأثیر می‌گذارند. عوامل سیستمیک شامل سن، سابقه هیسترکتومی، سابقه پریودنتیت، بهداشت دهانی، ساییدگی‌ها، و سیگار کشیدن بودند. میانگین از دست دادن استخوان حاشیه‌ای در سمت مزیال و دیستال به ترتیب ۰.۴۲ ± ۱.۰۳ میلی‌متر و ۰.۴۲ ± ۱.۰۲ میلی‌متر بود.
شرایط سیستمیک خاص مانند پوکی استخوان یا دیابت کنترل نشده می‌تواند سلامت استخوان را تحت تأثیر قرار داده و به از دست دادن استخوان اطراف ایمپلنت‌های دندانی کمک کند. علاوه بر این، عواملی مانند سیگار کشیدن، تغذیه نامناسب، و برخی داروها می‌تواند توانایی بدن برای ترمیم و حفظ استخوان سالم را مختل کند.
عوامل محلی
عوامل محلی تأثیر قابل توجه‌تری نسبت به عوامل سیستمیک بر از دست دادن استخوان حاشیه‌ای داشتند. محل ایمپلنت، سطح ایمپلنت، طول ایمپلنت، نوع روش جراحی، و نوع پروتز همگی از نظر آماری برای از دست دادن استخوان حاشیه‌ای معنی‌دار بودند. مطالعه‌ای بر روی rehabilitationهای full-arch فک پایین نشان داد که الگوی موقعیت‌یابی ایمپلنت و تعداد ایمپلنت‌ها ارتباط معنی‌داری با از دست دادن استخوان پری‌ایمپلنت داشت.
حمایت استخوانی ناکافی نیز یکی از عوامل مهم محلی محسوب می‌شود. ایمپلنت‌های دندانی برای ایجاد ثبات و حمایت به مقدار مشخصی از استخوان سالم نیاز دارند. اگر تراکم یا حجم استخوان در منطقه ایمپلنت ناکافی باشد، می‌تواند منجر به از دست دادن استخوان در طول زمان شود.
راه‌های پیشگیری و مدیریت آسیب استخوانی
پیشگیری از آسیب حرارتی
برای جلوگیری از تولید گرمای اضافی در طول سوراخکاری، چندین اصل باید رعایت شود. استفاده از سیستم خنک‌کننده مناسب که ترکیبی از خنک‌کننده داخلی و خارجی باشد، برای تمام سیستم‌های سوراخکاری و ریمر استخوان راه‌حل مناسبی محسوب می‌شود. پزشکان باید فرآیند سوراخکاری را حداقل هر ۵ ثانیه برای حداقل ۱۰ ثانیه قطع کرده و سالین به استخوان اعمال کنند.
توصیه می‌شود از سری متدرج اندازه‌های مته به جای یک مته بزرگ استفاده شود. کاهش ناحیه تماس بین مته و استخوان باعث کاهش القای گرما می‌شود. سرعت مته ۲۵۰۰ دور در دقیقه با نیرویی بین ۲ تا ۲.۴ کیلوگرم برای آماده‌سازی osteotomy در زمان کم، با تولید گرمای کم مناسب به نظر می‌رسد.
مدیریت عفونت‌ها
پیشگیری از پری‌ایمپلنتیت مستلزم رعایت بهداشت دهانی مناسب، ویزیت‌های منظم دندانپزشکی، و پیروی از دستورالعمل‌های مراقبت پس از ایمپلنت است. نگهداری پریودنتال قبل و بعد از جراحی برای جلوگیری از از دست دادن osseointegration ضروری است. درمان پری‌ایمپلنتیت بسته به شدت و محل عفونت متفاوت است و ممکن است شامل آنتی‌بیوتیک‌ها، پیوند بافت نرم، یا در موارد شدید برداشتن ایمپلنت باشد.
کنترل بارگذاری مکانیکی
برای کاهش احتمال آسیب ناشی از بارگذاری بیش از حد، موقعیت‌یابی دقیق ایمپلنت و توزیع مناسب نیروهای گاز بسیار مهم است. در مواردی که استخوان فک حجم یا کیفیت کافی نداشته باشد، ممکن است قبل از قراردادن ایمپلنت نیاز به پیوند استخوان باشد تا حجم و کیفیت استخوان بهبود یابد. همچنین مدیریت عادات پارافانکشنال مانند دندان قروچه و تنظیم مناسب اکلوژن برای کاهش نیروهای اضافی بر روی ایمپلنت ضروری است.
نتیجه‌گیری
ایمپلنت‌های دندانی اگرچه نرخ موفقیت بالایی دارند، اما در شرایط خاصی می‌توانند باعث آسیب‌های قابل توجهی به استخوان شوند. این آسیب‌ها طیف وسیعی از نکروز حرارتی حاد تا از دست دادن استخوان پیشرونده در اثر عفونت یا بارگذاری مکانیکی نامناسب را شامل می‌شود. درک عمیق مکانیزم‌های آسیب‌رسان و اعمال تکنیک‌های جراحی مناسب، کنترل عوامل خطر سیستمیک و محلی، و ارائه مراقبت‌های پس از جراحی مناسب می‌تواند احتمال بروز این عوارض را به حداقل برساند.
پیشگیری از آسیب استخوانی مستلزم رویکردی چندوجهی است که شامل انتخاب مناسب بیمار، برنامه‌ریزی دقیق جراحی، اعمال تکنیک‌های جراحی استاندارد، و نظارت طولانی‌مدت بر سلامت پری‌ایمپلنت می‌شود. آینده پژوهش در این زمینه باید بر توسعه روش‌های پیشگیری بهتر، تکنیک‌های تشخیص زودهنگام، و درمان‌های مؤثرتر برای عوارض استخوانی متمرکز شود.
لیست پزشکان مرتبط:
رها رادفردکترا دندانپزشک | تهران- مریم اخیانیدکترای دندانپزشک | تهران
- محمدرضا زارعدکترا دندانپزشک | تهران
- بهروز مشهدی رحیمیدکترا دندانپزشک | تهران
- حمید آهنگریدکترا دندانپزشک | تهران
- محمدمهدی حائری اسدیدکترا دندانپزشک | تهران
- علیرضا افراشیدکترای حرفه ای/تخصصی جراح دندانپزشک دارای فلوشیپ تخصصی زیبایی از آمریکا و آلمان | تهران
- آزاده خلجیاندکترای دندانپزشک | تهران
- سمیرا فرنیاجراح و متخصص دندانپزشک | تهران
- ایمان رشندکترای دندانپزشک | تهران
