خواص زینک برای کودکان
خواص و فواید زینک برای کودکان
زینک (روی) یک ماده معدنی ضروری است که نقش حیاتی در رشد و سلامت کودکان ایفا می‌کند. این عنصر کمیاب در بیش از 300 فعالیت متابولیکی بدن دخالت دارد و برای تقویت سیستم ایمنی، افزایش رشد قدی، بهبود عملکرد شناختی، سلامت پوست و مو و پیشگیری از بیماری‌ها ضروری است. مطالعات نشان داده‌اند کودکانی که به میزان کافی زینک دریافت می‌کنند، رشد بهتری داشته و کمتر دچار بیماری‌های عفونی می‌شوند. بدن انسان قادر به تولید یا ذخیره زینک نیست، بنابراین دریافت منظم آن از طریق رژیم غذایی یا مکمل‌ها برای کودکان در سنین رشد بسیار مهم است.
زینک چیست و نقش آن در بدن
زینک یک ماده معدنی ضروری است که بدن انسان نمی‌تواند آن را تولید یا ذخیره کند و باید به طور مداوم از طریق رژیم غذایی مناسب تأمین شود. این عنصر در بسیاری از فرآیندهای متابولیسمی بدن نقش دارد، از جمله: رشد و تکامل، عملکرد سیستم ایمنی، واکنش‌های آنزیمی، سنتز پروتئین، سنتز DNA، فرآیندهای ژنی و التیام زخم.
زینک دومین ماده معدنی مهم بعد از آهن است که در هر سلول بدن حضور دارد. این ماده برای فعالیت بیش از 300 آنزیم ضروری است که به متابولیسم، هضم، عملکرد عصبی و بسیاری فرآیندهای دیگر کمک می‌کنند. بیش از 70 آنزیم در بدن وجود دارند که در بیش از 300 فعالیت متابولیکی نقش دارند و برای انجام فعالیت خود به روی وابسته هستند.
لازم به ذکر است که زینک و روی نام‌های مختلف یک عنصر هستند و تفاوتی با یکدیگر ندارند.
اهمیت زینک برای رشد و تکامل کودکان
زینک برای سلامتی و رشد کودک بسیار مهم است و در صورت کمبود روی، کودک به مشکلات زیادی مانند مشکلات عفونی، تنفسی، اسهال و غیره مبتلا شده و رشد او کند می‌شود. طبق برآوردهای سازمان بهداشت جهانی، بیش از یک چهارم کودکان زیر 5 سال دچار کمبود رشد طبیعی و در معرض خطر مرگ و میر و سایر عوارض ناشی از آن هستند.
تحقیقات نشان داده است که مصرف زینک بی‌خطر است و دارای فوایدی از قبیل کاهش عوارض بیماری‌های اسهال و عفونت‌های دستگاه تنفسی در کودکان می‌باشد، از این رو استفاده از آن در کودکان توصیه می‌شود. همچنین نقش مهمی که مکمل زینک در رشد قد کودکان ایفا می‌کند بر هیچکس پوشیده نیست.
میزان نیاز کودکان به زینک بر اساس سن
میزان زینک مورد نیاز برای کودکان بر اساس سن آنها متفاوت است:
- کودکان هفت ماهه تا 3 ساله: 3 میلی‌گرم در روز
- کودکان 4 تا 8 ساله: 5 میلی‌گرم در روز
- کودکان 9 تا 13 ساله: 8 میلی‌گرم در روز
به گفته برخی از متخصصان، نیاز نیست که کودک به‌طور روزانه این مقدار زینک را دریافت کند، بلکه می‌توان در طی چند روز یا یک هفته، نیاز او را برطرف کرد.
فواید مهم زینک برای سلامت کودکان
تقویت سیستم ایمنی بدن
یکی از مهم‌ترین فواید زینک، تقویت سیستم ایمنی بدن کودکان است. بدن انسان برای فعال کردن لنفوسیت‌های T (سلول‌های T) به زینک نیاز دارد. سلول‌های T از دو طریق به بدن کمک می‌کنند:
کمبود روی میتواند به شدت عملکرد سیستم ایمنی بدن را کاهش دهد و کودکان را مستعد ابتلا به بیماری‌های عفونی کند. مطالعات نشان داده است که مصرف 80 تا 92 میلی‌گرم زینک در روز ممکن است طول مدت سرماخوردگی را تا 33% کاهش دهد.
زینک در درمان بیماری‌هایی مانند سرفه، عفونت گوش و سرماخوردگی تأثیرگذار است و با بیماری‌های انگلی از قبیل مالاریا هم مبارزه می‌کند.
کمک به رشد قدی و افزایش وزن
مصرف زینک میتواند به افزایش قد در کودکان و نوجوانان کمک کند زیرا این عنصر معدنی نقش مهمی در رشد و توسعه بدن دارد. زینک در فرآیندهای کلیدی نظیر سنتز پروتئین، تقسیم سلولی و تولید هورمون‌های رشد مشارکت دارد.
نقش‌های کلیدی زینک در افزایش قد عبارتند از:
- تولید هورمون‌های رشد: زینک به تولید و تنظیم هورمون‌های رشد کمک می‌کند که برای افزایش قد حیاتی هستند.
- تقویت استخوان‌ها: زینک به تقویت استخوان‌ها و توسعه مناسب آنها کمک می‌کند.
ساختار قرص زینک میتواند باعث تأثیرگذاری بر قد و رشد کودک شود و این رشد با ترشح هورمون و پاسخی به این تحریکات باعث رشد بدن می‌شود. در چنین شرایطی غضروف‌ها و استخوان‌ها رشد قدی داشته و در نهایت موجب رشد قد کودک می‌شود.
یک کارآزمایی بالینی نشان داده است که مصرف مکمل روی در نوزادان و کودکان زیر 5 سال، شاخص‌های رشد از جمله قد و وزن را بهبود می‌بخشد. کمبود روی باعث توقف رشد می‌شود، زیرا روی در متابولیسم پروتئین، سنتز DNA و RNA، انتقال عصبی و بسیاری از عملکردهای دیگر نقش مهمی دارد.
بهبود عملکرد شناختی و مغزی
وجود زینک در بدن کودک به افزایش حافظه و کاهش اختلالات یادگیری منجر شده و در نهایت تمرکز ذهن را افزایش می‌دهد. زینک، مانند بسیاری از ریزمغذی‌های ضروری، بر رشد مغزی و رشد شناختی کودکان در حال رشد تأثیرگذار است.
همچنین وجود روی در رشد نورون‌ها (سلول‌های مغز)، تمایز نورونی، رشد فیزیکی بافت مغز (ماده سفید) و نقش‌های متعدد دیگر در رشد سلول‌های عصبی ضروری است. کمبود روی ممکن است به تغییرات در توجه، فعالیت بدنی، خلق و خو، رفتار و رشد حرکتی منجر شود؛ به خصوص که مغز در حال رشد کودکان، به سرعت از ریزمغذی‌ها و انرژی‌ها استفاده می‌کند.
مصرف خوراکی زینک همراه با دارو برای کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه-بیش فعالی (ADHD) میتواند به کاهش برخی علائم ADHD کمک کند.
سلامت پوست، مو و ناخن
زینک نقش مهمی در حفظ سلامت پوست، مو و ناخن‌های کودکان دارد. مصرف زینک به حفظ سلامت پوست، کاهش ریزش مو و تقویت ناخن‌های کودکان کمک می‌کند.
از فواید مصرف زینک پلاس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تامین ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز برای حفظ سلامت پوست، مو و ناخن
- کمک به ترمیم زخم‌های پوستی و ترک لب‌ها
- سفت شدن ناخن‌ها
کمک به درمان و پیشگیری از بیماری‌ها
زینک در درمان و پیشگیری از انواع بیماری‌ها در کودکان موثر است:
- اسهال: مصرف خوراکی زینک، مدت و شدت اسهال را در کودکانی که سوءتغذیه دارند کاهش می‌دهد. 20 میلی‌گرم زینک به صورت روزانه رایج‌ترین دوز مصرفی است، اما به نظر می‌رسد که دوزهای 5-10 میلی‌گرم نیز موثر بوده و باعث استفراغ کمتری می‌شود.
- سرماخوردگی و عفونت‌های تنفسی: زینک در درمان بیماری‌هایی مانند سرفه، عفونت گوش و سرماخوردگی تأثیرگذار است. مکیدن قرص‌های زینک میتواند به کاهش علائم سرماخوردگی کمک کند.
- بیماری‌های انگلی: زینک با بیماری‌های انگلی از قبیل مالاریا مبارزه می‌کند.
بهبود اشتها و تغذیه
یکی دیگر از فواید مهم زینک، کمک به بهبود اشتها در کودکان است. مصرف شربت زینک سولفات برای کودکان میتواند به عنوان اشتهاآور عمل کند. در کودکان، مصرف زینک به‌صورت خوراکی رشد را بهبود می‌بخشد و میتواند به افزایش میل غذایی کودکان کمک کند.
شربت زینک پلاس برای کودکان موجب تقویت اشتها می‌شود و در موارد بی‌اشتهایی و کم‌خونی میتواند موثر باشد.
تسریع ترمیم زخم‌ها
زینک در فرآیند ترمیم زخم‌ها و بهبود سریع‌تر آسیب‌های پوستی نقش مهمی دارد. این ماده معدنی به تسریع روند بهبود زخم‌ها، ترک لب‌ها و آسیب‌های پوستی کمک می‌کند.
زینک یکی از مواد معدنی ضروری برای التیام زخم است و کمبود آن میتواند روند بهبود زخم‌ها را به تأخیر بیندازد.
علائم کمبود زینک در کودکان
کمبود زینک در کودکان میتواند علائم مختلفی داشته باشد:
- رشد نامناسب و کند شدن روند رشد قدی
- ضعف سیستم ایمنی و ابتلای مکرر به بیماری‌های عفونی
- اسهال و مشکلات گوارشی
- عفونت‌های تنفسی مکرر
- کاهش اشتها و اختلالات تغذیه‌ای
- تأخیر در بهبود زخم‌ها
- مشکلات پوستی
- ریزش مو و ضعیف شدن ناخن‌ها
- اختلالات رفتاری و کاهش تمرکز
تخمین زده می‌شود که کمبود روی باعث رخ دادن سالانه 750,000 مرگ و میر در جهان می‌شود.
منابع تأمین زینک برای کودکان
منابع غذایی غنی از زینک
زینک به طور طبیعی در غذاهای گیاهی و حیوانی متنوعی یافت می‌شود. منابع غذایی سرشار از زینک عبارتند از:
- گوشت قرمز
- گوشت مرغ و پرندگان
- ماهی
- صدف خوراکی
- حبوبات
- لبنیات
- مغزها (آجیل) مانند بادام
- غلات صبحانه غنی‌شده
غذاهایی که به طور طبیعی حاوی این ماده معدنی نیستند، مانند غلات صبحانه، میان‌وعده‌ها و آرد کیک‌پزی، غالباً به صورت مصنوعی با روی غنی‌سازی می‌شوند.
مکمل‌های زینک برای کودکان
مکمل‌های زینک در اشکال مختلفی برای کودکان موجود است:
شربت زینک: شربت زینک سولفات معمولاً برای نوزادان و کودکان خردسال استفاده می‌شود. بهترین زمان برای حداکثر اثرگذاری این شربت، یک تا دو ساعت قبل از غذا یا 3 تا 4 ساعت پس از غذا است.
قرص زینک: برای کودکان بزرگتر که توانایی بلعیدن قرص را دارند، می‌توان از قرص زینک استفاده کرد.
قطره زینک: برای نوزادان و کودکان خردسال، قطره زینک نیز میتواند گزینه مناسبی باشد.
زینک پلاس: زینک پلاس نوعی مکمل غذایی است که علاوه بر عنصر روی، حاوی ویتامین‌های گروه B و گاهی ویتامین C نیز هست که برای تقویت سیستم ایمنی، پوست، مو و رشد ذهنی و جسمی کودکان مفید است.
طبق توصیه پزشکان، بهتر است زینک با نظر پزشک از 6 ماهگی برای کودکان تجویز شود.
عوارض مصرف بیش از حد زینک
مصرف بیش از حد مکمل زینک میتواند عوارضی به همراه داشته باشد. مسمومیت با زینک میتواند حاد باشد و منجر به عوارض جانبی کوتاه‌مدت شود، یا اینکه مزمن باشد و منجر به مشکلات طولانی‌مدت برای بدن شود.
علائم مسمومیت حاد با زینک که سریعاً پس از مصرف بیش از حد ظاهر می‌شوند، عبارتند از:
مصرف بیش از حد روی در کودکان در طولانی مدت ممکن است منجر به:
- کاهش لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) یا همان کلسترول خوب خون
- ضعیف شدن سیستم ایمنی
- کاهش مس در بدن
- اختلال در خواب
- تپش قلب
- کاهش انرژی
برای جلوگیری از عوارض جانبی، بهتر است مکمل زینک با دستور پزشک استفاده شود و هرگز خودسرانه مقدار مصرف افزایش نیابد.
نتیجه‌گیری
زینک یک ماده معدنی ضروری است که نقش حیاتی در سلامت و رشد کودکان ایفا می‌کند. از تقویت سیستم ایمنی گرفته تا کمک به رشد قدی، بهبود عملکرد شناختی، سلامت پوست و مو، و پیشگیری از بیماری‌ها، این عنصر در طیف وسیعی از فرآیندهای بدن مشارکت دارد.
از آنجا که بدن انسان نمی‌تواند زینک را تولید یا ذخیره کند، تأمین مستمر آن از طریق رژیم غذایی متعادل یا مکمل‌های مناسب ضروری است. والدین باید توجه داشته باشند که مصرف مکمل‌های زینک باید تحت نظر پزشک و با دوز مناسب انجام شود تا از عوارض مصرف بیش از حد جلوگیری شود.
در مناطقی که کودکان با کمبود زینک مواجه هستند، استفاده از مکمل‌های زینک میتواند به بهبود رشد و سلامت آنها کمک قابل توجهی کند. باتوجه به فواید بی‌شمار زینک برای کودکان، توجه به دریافت کافی این ماده معدنی در دوران رشد از اهمیت بالایی برخوردار است.