خواص زینک برای نوزاد
خواص و اهمیت زینک برای نوزادان: بررسی جامع مزایا و نحوه مصرف
زینک (روی) یک ماده معدنی ضروری برای رشد و سلامت نوزادان است که نقش حیاتی در تقویت سیستم ایمنی، بهبود رشد و پیشگیری از بیماری‌ها ایفا می‌کند. این عنصر برای عملکرد بیش از 70 آنزیم در بدن ضروری است که در بیش از 300 فعالیت متابولیکی نقش دارند. کمبود زینک می‌تواند به مشکلات متعددی مانند اختلال رشد، ضعف سیستم ایمنی و کاهش اشتها منجر شود. در این مقاله، به بررسی جامع خواص زینک برای نوزادان، میزان مورد نیاز، زمان مناسب مصرف و نکات مهم در استفاده از آن می‌پردازیم.
نقش زینک در رشد و سلامت نوزادان
زینک یکی از مواد معدنی ضروری برای حفظ سلامت بدن است که تأثیرات بسیاری بر سیستم ایمنی، رشد طبیعی بدن، و سلامت عمومی دارد. این ماده معدنی نه تنها در تقویت دفاع بدن در برابر بیماری‌ها نقش مهمی ایفا می‌کند، بلکه به بهبود عملکرد مغز، تقویت حس چشایی و بویایی، و تسریع روند بهبود زخم‌ها نیز کمک می‌کند. از آنجایی که بدن انسان قادر به تولید زینک نیست، باید این ماده از طریق مواد غذایی یا مکمل‌ها تأمین شود.
بیش از 70 آنزیم در بدن ما وجود دارند که در بیش از 300 فعالیت متابولیکی نقش دارند و برای انجام فعالیت خود به روی وابسته هستند. کودکانی که به اندازه کافی روی مصرف نکنند، رشد مناسبی ندارند و بیشتر از سایر کودکان به بیماری‌های عفونی نظیر اسهال و عفونت‌های تنفسی دچار می‌شوند. سازمان بهداشت جهانی (WHO) تخمین زده است که بار جهانی مرگ و میر قابل انتساب به کمبود روی 750,000 مرگ در سال است.
اهمیت زینک در تکامل مغزی و رشد جسمی
زینک تأثیر زیادی در رشد طبیعی بدن دارد و از مواد معدنی بسیار مهم برای بدن است. وجود زینک در بدن کودک به افزایش حافظه و کاهش اختلالات یادگیری منجر شده و در نهایت تمرکز ذهن را افزایش می‌دهد. همچنین به‌علاوه اینکه باعث تقویت رشد ذهنی و جسمی کودک می‌شود، میزان خستگی و ناراحتی عصبی در کودکان را کاهش می‌دهد.
شواهدی با قطعیت متوسط تا خوب از سه مطالعه نشان داده است که پس از مصرف مکمل روی به مدت شش ماه در مقایسه با دارونما، در نمرات Z وزن-برای-سن و نمرات Z وزن-برای-قد، افزایش دیده می‌شود. این یافته‌ها اهمیت زینک را در رشد فیزیکی نوزادان به خوبی نشان می‌دهد.
فواید مصرف زینک برای نوزادان
تقویت سیستم ایمنی و پیشگیری از بیماری‌ها
وجود زینک در بدن باعث افزایش قدرت سیستم ایمنی می‌شود و کودک را در برابر بیماری‌ها محافظت می‌کند. زینک در درمان بیماری‌هایی مانند سرفه، عفونت گوش و سرماخوردگی تأثیرگذار است و با بیماری‌های انگلی از قبیل مالاریا هم مبارزه می‌کند. شربت زینک جزو بی‌ضررترین و مفیدترین مینرال‌ها جهت تقویت سیستم ایمنی، حمایت تنفسی در بیماری‌های تنفسی و ترمیم مخاط گوارشی در اسهال طولانی است.
بهبود اشتها و رشد
زینک می‌تواند به عنوان یک اشتهاآور عمل کند. چنانچه مشکل، کمبود هورمون رشد در کودکان باعث اختلال در وزن‌گیری شود، می‌توان شربت زینک به نوزادان داد که گاهی از 6 ماهگی آغاز می‌شود. ساختار قرص زینک می‌تواند باعث تاثیرگذاری بر قد رشد کودک شود زیرا چنین دارویی قابلیت تاثیرگذاری بر هورمون‌های رشد کودک را دارد و باعث می‌شود که این هورمون‌ها تحریک شده و با ترشحاتی بر روی استخوان‌ها تاثیر بگذارند.
درمان اسهال و کاهش عفونت‌های تنفسی
یکی از کاربردهای مهم زینک، درمان اسهال در کودکان است. سازمان بهداشت جهانی و یونیسف توصیه می‌کنند که تمام کودکان زیر پنج سال با اسهال، به مدت 10-14 روز با زینک درمان شوند (20 میلی‌گرم در روز برای کودکان 6-59 ماهه و 10 میلی‌گرم در روز برای نوزادان کمتر از شش ماه). زینک در درمان اسهال شدید کودکان موثر است و باعث کوتاه‌تر شدن دوره اسهال، کاهش خطر تداوم آن، و کاهش خطر ابتلا به اسهال یا ذات‌الریه در آینده می‌شود.
بهبود عملکرد مغز و یادگیری
زینک نقش مهمی در رشد مغز و سیستم عصبی دارد. کمبود زینک می‌تواند منجر به کاهش هوش و قدرت یادگیری کودک و کاهش حافظه کودک شود. به همین دلیل، تأمین زینک کافی برای نوزادان و کودکان خردسال می‌تواند به بهبود عملکرد شناختی و یادگیری آنها کمک کند.
میزان مورد نیاز و زمان مصرف زینک برای نوزادان
نیاز روزانه به زینک بر اساس سن
میزان نیاز روزانه به زینک در کودکان بسته به سن آنها متفاوت است:
- نوزادان 0-6 ماه: 2.0 میلی‌گرم در روز
- کودکان 1 تا 3 سال: 3 میلی‌گرم در روز
- کودکان 4 تا 8 سال: 5 میلی‌گرم در روز
- کودکان 9 تا 13 سال: 8 میلی‌گرم در روز
- نوجوانان 14 تا 18 سال: 11 میلی‌گرم در روز
به گفته برخی از متخصصان، نیاز نیست که کودک به‌طور روزانه این مقدار زینک را دریافت کند، بلکه می‌توان در طی چند روز یا یک هفته، نیاز او را برطرف کرد.
زمان مناسب شروع مصرف زینک
بهترین زمان مصرف شربت زینک سولفات برای کودکان، از یک سالگی است. اما در صورت کمبود هورمون رشد که باعث اختلال در وزن‌گیری شود، می‌توان شربت زینک به نوزادان داد که گاهی از 6 ماهگی آغاز می‌شود. در مورد استفاده از شربت اشتهاآور برای نوزاد شش ماهه، باید با پزشک مشورت کرد و از دادن شربت زینک سولفات به نوزاد سه ماهه خودداری کرد.
دوز درمانی زینک برای بیماری‌ها
سازمان بهداشت جهانی و یونیسف توصیه می‌کنند که تمام کودکان زیر پنج سال مبتلا به اسهال، با زینک درمان شوند:
- 20 میلی‌گرم در روز برای کودکان 6-59 ماهه
- 10 میلی‌گرم در روز برای نوزادان کمتر از شش ماه
مدت درمان باید 10-14 روز باشد.
علائم کمبود زینک در نوزادان
کمبود زینک می‌تواند عوارض متعددی برای نوزادان و کودکان داشته باشد. برخی از این علائم عبارتند از:
اختلال در رشد و سیستم ایمنی
عوارض کمبود زینک مانند کوتاهی قد، خصوصا تا دوسالگی می‌تواند جبران‌ناپذیر باشد و تا آخر عمر با کودک همراه باشد. کودکانی که به اندازه کافی روی مصرف نکنند، رشد مناسبی ندارند و بیشتر از باقی کودکان به بیماری‌های عفونی نظیر اسهال و عفونت‌های تنفسی دچار می‌شوند. ضعف سیستم ایمنی بدن و افزایش ابتلا به بیماری‌ها از دیگر نشانه‌های کمبود زینک است.
مشکلات گوارشی و پوستی
کم‌اشتهایی و کاهش وزن از علائم بارز کمبود زینک است. همچنین تأخیر در بهبود زخم‌ها، مشکلات پوستی و ریزش مو می‌تواند نشانه‌ای از کمبود زینک باشد. کودکانی که زخمشان دیر بهبود می‌یابد، احتمالاً کمبود زینک دارند.
اختلالات شناختی و عصبی
کاهش هوش و قدرت یادگیری، کاهش حافظه، و اختلال در تمرکز از دیگر عوارض کمبود زینک در کودکان است. این اختلالات می‌تواند بر عملکرد تحصیلی و رشد شناختی کودک تأثیر منفی بگذارد.
نکات مهم در مصرف زینک برای نوزادان
مشورت با پزشک
استفاده از مکمل زینک برای نوزادان باید حتماً تحت نظر پزشک صورت گیرد. پزشک می‌تواند با توجه به وزن و سن کودک، دوز مناسب را تجویز کند. برای کودکان 6 ماهه با وزن حدود 6200 گرم، معمولاً دوز مصرفی زینک سولفات را بر اساس وزن تعیین می‌کنند.
انتخاب نوع مناسب زینک
زینک گلوکونات تحمل گوارشی بهتری نسبت به زینک سولفات دارد و برای نوزادان و کودکان خردسال مناسب‌تر است. در هنگام انتخاب مکمل زینک، این موضوع را با پزشک کودک خود در میان بگذارید.
مدت مصرف و پرهیز از مصرف طولانی‌مدت
مصرف طولانی‌مدت زینک می‌تواند باعث کم‌خونی ناشی از کمبود مس شود. معمولاً دو ماه تجویز می‌شود و بعد یک وقفه داده می‌شود و مجدداً آغاز می‌شود. بطور روتین زینک توصیه نمی‌شود مگر در موارد کمبود یا موقع اسهال یا سرماخوردگی و عفونت ریه.
آگاهی از عوارض مصرف بیش از حد
نباید بخاطر نقش مهم زینک در بدن و مشکلات ناشی از کمبودش، عوارض مصرف بیش از اندازه زینک برای کودکان را نادیده گرفت. اگر احساس می‌کنید کودک شما به خوبی تغذیه می‌شود و میزان زینک دریافتی‌اش از مواد غذایی، نیاز بدن او را برطرف می‌کند، بهتر است از مصرف مکمل زینک یا مکمل‌های حاوی روی خودداری کنید.
نتیجه‌گیری
زینک یک ماده معدنی ضروری برای رشد و سلامت نوزادان است که نقش مهمی در تقویت سیستم ایمنی، بهبود رشد جسمی و ذهنی، افزایش اشتها و پیشگیری از بیماری‌ها دارد. کمبود زینک می‌تواند منجر به اختلال در رشد، ضعف سیستم ایمنی، کاهش اشتها و مشکلات شناختی شود. میزان مورد نیاز زینک بسته به سن کودک متفاوت است و مصرف آن باید تحت نظر پزشک صورت گیرد.
به عنوان یک نکته مهم، مصرف مکمل زینک برای نوزادان باید با احتیاط و تحت نظر پزشک انجام شود. همچنین، مصرف طولانی‌مدت زینک می‌تواند عوارضی داشته باشد، بنابراین رعایت مدت زمان توصیه شده توسط پزشک ضروری است. در صورت تغذیه مناسب کودک، ممکن است نیازی به مصرف مکمل نباشد و تأمین زینک از طریق منابع غذایی مناسب کافی باشد.