خواص خارخاسک برای زنان
خواص درمانی خارخاسک برای زنان؛ از تنظیم هورمون‌ها تا بهبود عملکرد جنسی
خارخاسک گیاهی یک‌ساله با طبیعت گرم و خشک است که در طب سنتی ایران، چین و هند کاربردهای فراوانی دارد. این گیاه که از خانواده اسفندها به‌شمار می‌رود، حاوی ترکیبات فعال بیولوژیکی متعددی است که برای سلامت زنان فواید چشمگیری دارد. پژوهش‌های علمی اخیر نشان می‌دهد که خارخاسک می‌تواند در بهبود عملکرد جنسی، کاهش علائم یائسگی، تقویت رحم، و تسکین دردهای قاعدگی مؤثر باشد. در این مقاله به بررسی جامع خواص خارخاسک برای زنان و موارد احتیاط در مصرف آن می‌پردازیم.
معرفی گیاه خارخاسک و ترکیبات شیمیایی آن
خارخاسک گیاهی است که میوه‌های آن در اواخر فصل تابستان برداشت می‌شود. حدود 45 تا 65 درصد این گیاه را روغن تشکیل می‌دهد که پس از تصفیه استفاده می‌شود. ریشه، برگ و دانه این گیاه قابل استفاده است و در بیشتر مناطق به‌عنوان علف هرز رشد می‌کند.
ترکیبات شیمیایی گیاه خارخاسک
ترکیبات شیمیایی این گیاه شامل موارد زیر است:
مواد معدنی موجود در این گیاه عبارتند از: فسفر، آهن، کلسیم، گوگرد، کلر، ازت، سدیم و پتاسیم. خارخاسک همچنین دارای 5 نوع ماده گلیکوزیدی است که حاوی گلوکز، رامنوز و آرابینوز می‌باشد.
تأثیر خارخاسک بر سلامت جنسی زنان
یکی از مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین خواص خارخاسک برای زنان، تأثیر آن بر بهبود عملکرد جنسی است. مطالعات متعددی این تأثیر را بررسی کرده‌اند و نتایج امیدوارکننده‌ای به دست آمده است.
بهبود اختلال عملکرد جنسی
بر اساس مطالعات بالینی، مصرف خارخاسک برای بهبود و از بین بردن اختلالات عملکرد جنسی زنان مؤثر است. داده‌ها نشان می‌دهد که این گیاه باعث بهبود برخی فاکتورهای مرتبط با اختلال عملکرد جنسی در زنان سنین باروری و یائسگی شده است.
در یک مطالعه کارآزمایی بالینی دوسوکور که روی 40 زن در سنین باروری با اختلال کاهش عملکرد میل جنسی انجام شد، پس از مصرف قرص خارخاسک (250 میلی‌گرم سه بار در روز به مدت 120 روز)، بهبود معناداری در میل جنسی، برانگیختگی جنسی، مرطوب شدن واژن، رضایت، درد و ارگاسم مشاهده شد.
مطالعه دیگری که توسط اختری و همکاران (2014) انجام شد، نشان داد که مصرف شربت خارخاسک (7.5 میلی‌گرم دو بار در روز به مدت 28 روز) باعث افزایش قابل توجه میل جنسی، رضایت جنسی و رفتار جنسی در زنان می‌شود.
طبق یکی از پژوهش‌ها، مصرف مکمل‌های حاوی خارخاسک سبب می‌شود زنانی که پیش از یائسگی دچار کاهش میل جنسی می‌شوند، میل جنسی، برانگیختگی، ارگاسم و رضایت‌شان از رابطه جنسی بیشتر شود.
تنظیم هورمون‌های جنسی
خارخاسک در تنظیم سطح هورمون‌های جنسی نقش مهمی دارد. این گیاه دارای ترکیب مؤثری به نام پروتودیوسی است که برای درمان ناباروری و ناتوانی جنسی کاربرد دارد.
در مطالعاتی که سطوح تستوسترون مورد سنجش قرار گرفت، نتایج شامل افزایش سطح تستوسترون آزاد در زنان یائسه بود. این افزایش می‌تواند در بهبود میل جنسی و عملکرد جنسی تأثیرگذار باشد.
خواص خارخاسک در دوران یائسگی
خارخاسک برای زنان در دوران یائسگی فواید قابل توجهی دارد و می‌تواند بسیاری از علائم آزاردهنده این دوران را کاهش دهد.
کاهش گرگرفتگی و علائم یائسگی
از خواص مهم خارخاسک برای زنان، تأثیر آن بر ترشح هورمون LH و تنظیم آن در بدن است که باعث کاهش گرگرفتگی در دوران یائسگی می‌شود.
با مصرف دمنوش خارخاسک در دوران یائسگی، فعل و انفعالاتی در بدن رخ می‌دهد که منجر به ترشح هورمون LH می‌شود. این هورمون باعث کاهش پیامدهای آزاردهنده یائسگی مانند عرق‌های شبانه، گرگرفتگی و بی‌حوصلگی می‌شود.
همچنین استفاده از این گیاه، ترشح هورمون تستوسترون را تنظیم کرده و از بروز ویژگی‌های ثانویه مردانه جلوگیری می‌کند.
بهبود رطوبت واژن
یکی دیگر از مشکلات شایع دوران یائسگی، خشکی واژن است. خارخاسک به بهبود رطوبت واژن و کاهش خشکی آن در زنان یائسه کمک می‌کند.
تأثیر خارخاسک بر رحم و سلامت باروری
خارخاسک تأثیرات مثبتی بر سلامت رحم و دستگاه تناسلی زنان دارد. این گیاه به دلیل ترکیبات فعال خود، در تنظیم هورمون‌ها، بهبود تخمک‌گذاری و کاهش التهاب رحم نقش دارد.
تقویت تخمدان و بهبود باروری
خارخاسک با تأثیر بر افزایش قدرت باروری در زنان، به مدیریت مشکلاتی مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCO) کمک می‌کند. همچنین با تحریک تخمک‌گذاری در زنان، به بهبود باروری کمک می‌کند.
کاهش التهاب و درد قاعدگی
این گیاه با خاصیت ضدالتهابی خود، به کاهش درد و علائم قاعدگی کمک می‌کند. زنانی که قبل از قاعدگی دچار افسردگی، تحریک‌پذیری و دردهای عضلانی می‌شوند، می‌توانند از خواص دمنوش خارخاسک برای بهبود وضعیت خود استفاده کنند.
خارخاسک به دلیل داشتن ترکیبات ضدالتهابی و متعادل‌کننده هورمون‌ها، می‌تواند گرفتگی‌های عضلانی رحم، سردرد، تغییرات خلقی و نفخ ناشی از سندرم پیش از قاعدگی (PMS) را کاهش دهد.
تأثیر خارخاسک بر سلامت قلب و عروق
خارخاسک به دلیل داشتن ترکیبات آنتی‌اکسیدانی، به کاهش سطح کلسترول بد (LDL) و افزایش کلسترول خوب (HDL) کمک می‌کند. این ویژگی باعث کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی می‌شود.
همچنین، مصرف این گیاه به تنظیم فشار خون نیز کمک می‌کند. ساپونین‌های موجود در خارخاسک از تشکیل پلاک‌های چربی در دیواره رگ‌ها جلوگیری می‌کنند و جریان خون را بهبود می‌بخشند.
خواص خارخاسک برای پوست
گیاه خارخاسک به شکل‌های مختلف می‌تواند در رفع مشکلات پوستی کمک کند:
- کاهش جوش و آکنه: خاصیت ضدالتهابی این گیاه، التهاب و قرمزی جوش‌ها را کاهش می‌دهد و چربی اضافی پوست را کنترل می‌کند.
- پاکسازی و سم‌زدایی پوست: خاصیت ادرارآوری آن سموم را از بدن دفع می‌کند و به حفظ سلامت و شفافیت پوست کمک می‌کند.
- جوانسازی و کاهش چین‌وچروک: ترکیبات این گیاه می‌توانند کلاژن‌سازی پوست را تقویت کنند و از پیری زودرس جلوگیری کنند.
- رفع خشکی و ترک‌های پوستی: خارخاسک به عنوان آبرسان طبیعی برای پوست عمل می‌کند و خاصیت نرم‌کنندگی دارد.
- کمک به بهبود التهابات پوستی مانند اگزما و پسوریازیس: ترکیبات ضدالتهابی این گیاه در کاهش خارش، قرمزی و تحریکات پوستی مؤثر هستند.
تقویت سیستم ایمنی
یکی دیگر از فواید خارخاسک، تقویت سیستم ایمنی بدن است. ترکیبات فعال این گیاه باعث افزایش مقاومت بدن در برابر عوامل بیماری‌زا می‌شود.
مصرف خارخاسک به پیشگیری از بیماری‌های عفونی، بهبود سرعت ترمیم زخم‌ها و کاهش احتمال ابتلا به بیماری‌های ویروسی مانند سرماخوردگی و آنفلوآنزا کمک می‌کند.
عوارض جانبی و موارد منع مصرف خارخاسک برای زنان
علی‌رغم فواید متعدد، مصرف خارخاسک در برخی شرایط توصیه نمی‌شود و ممکن است عوارض جانبی به همراه داشته باشد.
منع مصرف در بارداری و شیردهی
استفاده از فرآورده‌های خارخاسک در بارداری از چای و دمنوش گرفته تا عرقیجات آن توصیه نمی‌شود و ممنوع است. زیرا خارخاسک تحریک‌کننده انقباضات رحمی بوده و می‌تواند سبب سقط جنین شود.
خوردن خارخاسک در بارداری می‌تواند خطر سقط جنین و زایمان زودرس را افزایش دهد و حتی این احتمال وجود دارد که به رشد و سلامتی جنین نیز آسیب برساند.
عوارض جانبی احتمالی
زیاده‌روی در مصرف خارخاسک می‌تواند منجر به بروز عوارض جانبی زیر شود:
- افت فشار خون شدید
- تحریک معده و مشکلات گوارشی
- افزایش حجم ادرار و کم‌آبی بدن
- تداخل با داروهای کبدی و دیورتیک‌ها
- بی‌قراری
- افزایش ضربان قلب
- اختلال در خواب
- سردرد
- قاعدگی نامنظم و شدید
مصرف این گیاه برای گروه‌های زیر مناسب نیست:
- زنان باردار و شیرده
- افرادی که فشار خون پایین دارند
- کسانی که مشکلات کلیوی شدید دارند
- افرادی که داروهای خاص ضدالتهابی مصرف می‌کنند
روش‌های مصرف خارخاسک
خارخاسک به شکل‌های مختلفی قابل مصرف است:
- دمکرده خارخاسک: یک قاشق چای‌خوری از گیاه خشک را در آب جوش دم کنید و روزانه یک فنجان مصرف کنید.
- عرق خارخاسک: روزانه یک تا دو فنجان، بهتر است ناشتا یا قبل از غذا مصرف شود.
- کپسول یا عصاره خارخاسک: در صورت استفاده از مکمل، دوز مناسب را طبق دستور پزشک مصرف کنید.
- شربت خارخاسک: در برخی مطالعات، مصرف شربت خارخاسک (7.5 میلی‌گرم دو بار در روز) توصیه شده است.
نتیجه‌گیری
خارخاسک با دارا بودن ترکیبات فعال بیولوژیکی متعدد، می‌تواند فواید چشمگیری برای سلامت زنان داشته باشد. از مهم‌ترین خواص این گیاه برای زنان می‌توان به بهبود عملکرد جنسی، کاهش علائم یائسگی مانند گرگرفتگی، تقویت رحم و تخمدان، تسکین دردهای قاعدگی و بهبود وضعیت پوست اشاره کرد.
با این حال، مصرف این گیاه در دوران بارداری و شیردهی توصیه نمی‌شود و ممکن است در برخی افراد عوارض جانبی به همراه داشته باشد. بنابراین، قبل از مصرف خارخاسک، مشورت با پزشک یا متخصص طب سنتی ضروری است.
مطالعات بیشتری برای درک کامل‌تر مکانیسم‌های اثر خارخاسک بر سلامت زنان و تعیین دوزهای مناسب و ایمن مورد نیاز است. با این وجود، شواهد موجود نشان می‌دهد که این گیاه می‌تواند به عنوان یک درمان مکمل در بهبود کیفیت زندگی زنان نقش داشته باشد.