چاقی مفرط چیست؟ علائم و روش‌های درمان آن
چاقی مفرط چیست؟ آیا می‌دانید که اگر شاخص توده بدنی یک فرد بالای ۳۰ باشد، او دچار چاقی مفرط است؟ اصلا BMI چی هست و چطور محاسبه می‌شود؟ اگر دچار چاقی مفرط باشید، چه مشکلاتی ممکن است برای شما پیش بیاید و عوارض آن چیست؟
اگر شما وزن بالایی دارید و می‌خواهید درباره عوارض این چاقی بیشتر بدانید، لطفا با ما همراه باشید و این مقاله دکتریاب را تا انتها بخوانید. در این نوشته به سوالات شما درباره وزن بالا پاسخ داده می‌شود.
چاقی مفرط چیست؟
چاقی مفرط در ایالات متحده یک مشکل عمده به شمار می‌آید. این بیماری خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند دیابت نوع ۲، بیماری قلبی و سرطان را افزایش می‌دهد. افرادی که به چاقی مفرط مبتلا هستند، غالباً کیفیت زندگی پایین‌تری دارند و بیشتر در معرض مبتلا شدن به بیماری‌های دیگر نیز قرار می‌گیرند. اما چطور می‌توان فهمید که کسی چاقی مفرط دارد؟
جالب است که برای این کار روش‌های مختلفی وجود دارد که از نسبت وزن به قد برای این منظور استفاده می‌شود. مشخص است که تناسب بدن به وزن و قد بستگی دارد. همچنین توزیع چربی در بدن نیز در تعیین چاقی اهمیت دارد. بنابراین نمی‌توان به هر کسی که ۸۰ کیلوگرم وزن دارد، گفت که وزنش مناسب است. ممکن است ۸۰ کیلو برای یک فرد خیلی کم و برای فرد دیگر خیلی زیاد باشد. به همین دلیل باید هم وزن و هم قد را در نظر بگیریم. این موضوع با استفاده از BMI یا شاخص توده بدنی سنجیده می‌شود.
شاخص توده بدنی چیست و BMI بالای ۳۰ چه معنایی دارد؟
چاقی مفرط به عنوان داشتن شاخص توده‌ی بدنی (BMI) بالای ۳۰ شناخته می‌شود. BMI با توجه به وزن و قد افراد محاسبه می‌شود. اما این روش محاسبه کامل نیست و باید در نظر داشته باشیم که عواملی مانند سن، جنسیت، نژاد و مقدار عضله در بدن می‌تواند تأثیر بگذارد. همچنین، BMI نمی‌تواند تفاوت بین چربی، عضله و استخوان را مشخص کند و اطلاعاتی درباره توزیع چربی در بدن ارائه نمی‌دهد. با وجود این محدودیت‌ها، BMI هنوز هم به عنوان معیاری از اضافه وزن استفاده می‌شود.
چاقی مفرط به عنوان داشتن شاخص توده‌ی بدنی (BMI) بالای ۳۰ شناخته می‌شود.
چگونه شاخص توده بدنی BMI را محاسبه کنیم؟
طبق اطلاعات CDC، برای محاسبه BMI باید از فرمول زیر استفاده کنید:
BMI = kg/m2
در این فرمول، ابتدا وزن خود را به کیلوگرم بررسی کنید. سپس قد خود را به متر اندازه بگیرید و آن را در خودش ضرب کنید. بعد، وزن را بر عدد به دست آمده تقسیم کنید. برای مثال، فرض کنید نیکا وزنش ۵۸ کیلوگرم است و قد او ۱.۶۵ متر است. حالا می‌خواهیم شاخص توده بدنی نیکا را محاسبه کنیم:
اول، قد نیکا را به توان ۲ می‌رسانیم:
۱.۶۵ × ۱.۶۵ = ۲.۷۲۲۵. حالا وزن نیکا را تقسیم بر این عدد می‌کنیم:
۲.۷۲۲۵ ÷ ۵۸ = ۲۱.۳ (با ادامه اعداد بعدی اما همین مقدار کافی است). پس BMI نیکا ۲۱.۳ است که در محدوده طبیعی (از ۱۸.۵ تا ۲۴.۹) قرار دارد. بنابراین، نیکا چاق نیست و او در شرایط طبیعی قرار دارد. شما هم می‌توانید با همین روش شاخص توده بدنی خود را محاسبه کنید.با اندازه‌گیری نسبت وزن به مجذور قد می‌توان به BMI دست پیدا کرد.
علائم BMI بالا چه هستند؟
علائم چاقی مفرط معمولاً قابل مشاهده‌اند و می‌توان آنها را به آسانی دید. افرادی که خیلی چاق هستند، علائم زیر را دارند:
- شاخص توده بدنی ۳۰ یا بیشتر
- نفس تنگی
- تعریق زیاد
- خرخر کردن
- مشکل در انجام فعالیت‌های فیزیکی
- احساس خستگی مکرر
- درد در مفاصل و کمر
- اعتماد به نفس پایین و نداشتن عزت نفس
- احساس تنهایی
دلایل چاقی مفرط و BMI بالا چیست؟
زمانی که به‌مدت طولانی کالری بیشتری نسبت به فعالیت‌های روزانه و ورزش مصرف می‌شود، این امر می‌تواند به چاقی مفرط منجر شود. با گذشت زمان، این کالری اضافی جمع می‌شود و باعث افزایش وزن می‌گردد. رایج‌ترین علل چاقی مفرط عبارتند از:
- تغذیه: خوردن غذاهای چرب و با کالری بالا.
- تحرک: عدم تحرک و فعال نبودن.
- کم‌خوابی: نداشتن خواب کافی که می‌تواند باعث تغییرات هورمونی و احساس گرسنگی بیشتر شود.
- ژنتیک: عوامل ژنتیکی که می‌توانند بر نحوه هضم غذا و تبدیل آن به انرژی و نیز نحوه ذخیره چربی تأثیر بگذارند.
- سن: با افزایش سن، معمولاً توده عضلانی کاهش یافته و متابولیسم کندتر می‌شود، که می‌تواند به افزایش وزن کمک کند.
- بارداری: در دوران بارداری وزنی که به‌دست می‌آید معمولاً دشوار است که کاهش یابد و می‌تواند به چاقی مفرط منجر شود.
زمانی که به‌مدت طولانی کالری بیشتر از فعالیت‌های روزانه مصرف شود، می‌تواند باعث چاقی مفرط گردد.
برخی بیماری‌ها نیز ممکن است به افزایش وزن کمک کنند، از جمله:
- سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS): بیماری که سبب عدم تعادل هورمونی در زنان می‌شود.
- سندرم Prader-Willi: بیماری نادری که از زمان تولد وجود دارد و باعث گرسنگی مفرط می‌شود.
- سندرم کوشینگ: بیماری است که به دلیل سطح بالای هورمون کورتیزول ایجاد می‌شود.
- کم‌کاری تیروئید (هیپوتیروئیدی): حالتی که غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نمی‌کند.
- استئوآرتریت: و سایر بیماری‌هایی که موجب درد می‌شوند و باعث عدم توانایی در فعالیت بدنی می‌گردند.
کسانی که BMI آنها بالاتر از ۳۰ یا برابر با آن باشد، دچار چاقی مفرط هستند.
چه کسانی در معرض چاقی مفرط قرار دارند؟
عواملی مانند ژنتیک، شرایط محیطی و مسائل روانی می‌توانند خطر ابتلا به چاقی مفرط را افزایش دهند.
- عوامل ژنتیک: برخی افراد دارای ژنتیک خاصی هستند که کاهش وزن را برای آنها دشوار می‌کند.
- عوامل محیطی و اجتماعی: محیط زندگی شما در خانه، مدرسه و جامعه می‌تواند بر عادت‌های غذایی و میزان فعالیت شما تأثیر بگذارد.
- عوامل روانی و دیگر دلایل: گاهی اوقات افسردگی می‌تواند باعث افزایش وزن شود زیرا افراد در مواقع ناراحتی به غذا خوردن تمایل بیشتری دارند. همچنین بعضی از داروهای ضدافسردگی می‌توانند خطر افزایش وزن را بالا ببرند.
- ترک سیگار: ترک سیگار کار خوبی است، اما ممکن است به افزایش وزن منجر شود. بنابراین حین ترک، باید روی رژیم غذایی مناسب و ورزش هم تمرکز کنید.
- برخی داروها: داروهایی مانند استروئیدها و قرص‌های ضدبارداری نیز می‌توانند باعث افزایش وزن شما شوند.
گاهی اوقات افسردگی می‌تواند باعث افزایش وزن شود زیرا افراد در مواقع ناراحتی به غذا خوردن تمایل بیشتری دارند. همچنین بعضی از داروهای ضدافسردگی ممکن است خطر افزایش وزن را بالا ببرند.
چاقی مفرط چگونه تشخیص داده می‌شود؟
چاقی مفرط با داشتن BMI بالای ۳۰ شناخته می‌شود. BMI یا شاخص توده بدنی، وزن فرد را نسبت به قد او محاسبه می‌کند. اندازه‌گیری‌های دقیق‌تر دیگری نیز برای بررسی چربی بدن و توزیع آن وجود دارد، از جمله ضخامت پوست، مقایسه دور کمر به دور ران و تست‌های غربالگری مانند سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن و ام‌آر‌آی.
پزشک شما ممکن است آزمایش‌های خاصی برای تشخیص چاقی مفرط و خطرات آن انجام دهد. این آزمایش‌ها ممکن است شامل آزمایش خون برای بررسی سطح کلسترول و قند خون، آزمایش‌های عملکرد کبد، دیابت، آزمایش تیروئید و تست‌های قلبی مانند نوار قلب باشد. همچنین اندازه‌گیری دور کمر نیز می‌تواند پیش بینی خوبی از خطر بیماری‌های مرتبط با چاقی مفرط باشد.
چاقی مفرط چگونه درمان می‌شود؟
اگر شما دچار چاقی هستید و نمی‌توانید وزن خود را کم کنید، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید. پزشک ممکن است شما را به متخصص مربوطه ارجاع دهد و همچنین ممکن است پیشنهاداتی درباره تغییر سبک زندگی، داروها یا جراحی برای کاهش وزن به شما بدهد.
۱. تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی
یکی از اولین گام‌ها برای کاهش وزن، تغییر سبک زندگی است. در این راستا پزشک می‌تواند به شما در انتخاب مواد غذایی بهتر کمک کند و یک برنامه غذایی سالم برایتان طراحی کند. انجام منظم ورزش و افزایش فعالیت روزانه تا ۳۰۰ دقیقه در هفته به بهبود قدرت، استقامت و روند سوخت و ساز بدن کمک می‌کند.
بعد از آن باید رژیم غذایی مناسبی بگیرید. با مشورت با یک دکتر تغذیه و بسته به هدف شما، می‌توانید از انواع رژیم‌های لاغری استفاده کنید. رژیم‌های کتوژنیک، رژیم ۳۰ روزه و رژیم مدیترانه‌ای از جمله رژیم‌های معروفی هستند که می‌توانند به کاهش وزن کمک کنند. توجه داشته باشید که همه رژیم‌ها سالم نیستند؛ بعضی رژیم‌های سریع ممکن است عوارض جانبی داشته باشند و به کاهش وزن پایدار منجر نشوند. بنابراین برای انتخاب رژیم غذایی، حتماً با دکتر تغذیه مشورت کنید.
گروه‌های حمایتی یا مشاوره‌ای می‌توانند کمک کنند تا عوامل منفی را شناسایی کرده و در مواجهه با مسائل عاطفی و مشکلات مربوط به تغذیه مانند اضطراب و افسردگی به شما یاری بدهند.برای کاهش وزن ضروری است که سبک زندگی خود را تغییر دهید و با پزشک درباره رژیم غذایی مشورت کنید.
۲. دارو درمانی
پزشک ممکن است برخی داروها و قرص‌های لاغری را علاوه بر برنامه‌های غذایی سالم و ورزش برای شما تجویز کند. معمولاً این داروها زمانی تجویز می‌شوند که دیگر روش‌های کاهش وزن موثر نبوده یا شما دارای BMI بالای ۲۷ باشید و مشکلات مرتبط با چاقی مفرط داشته‌باشید.
این داروها به جلوگیری از جذب چربی یا کاهش اشتها کمک می‌کنند. البته این داروها ممکن است عوارض جانبی ناخوشایندی نیز داشته باشند.
به عنوان مثال، داروی ارلیستات (Xenical) می‌تواند باعث حرکات مکرر روده، دفع سریع مدفوع و گاز روده شود. اگر شما این داروها را مصرف کنید، پزشک باید شما را با دقت بررسی کند.
۳. عمل لاغری
عمل لاغری نیاز به تعهد بیمار به تغییر روش زندگی دارد. این نوع جراحی با محدود کردن غذایی که فرد می‌تواند بخورد یا جلوگیری از جذب مواد غذایی و کالری مصرفی، یا گاهی با استفاده از هر دو روش، باعث کاهش وزن می‌شود.
این جراحی برای کاهش وزن کاملا مطمئن نیست. این عمل بزرگ است و می‌تواند خطرات جدی داشته باشد. بعد از جراحی، بیمار باید مقدار و نوع غذای خود را تغییر دهد. افرادی که می‌توانند جراحی کاهش وزن انجام دهند، شامل کسانی هستند که BMI آنها ۴۰ یا بیشتر است یا کسانی که BMI آنها بین ۳۵ تا ۳۹.۹ است و مشکلات جدی به دلیل چاقی مفرط دارند.
بیمارانی که عمل جراحی انجام می‌دهند باید وزن خود را کاهش دهند. همچنین، معمولاً این افراد مشاوره می‌شوند تا مطمئن شوند که از نظر عاطفی برای این جراحی آماده هستند و آیا مایل به تغییرات لازم در روش زندگی شان هستند یا نه. جراحی‌های کاهش وزن شامل موارد زیر است:
- جراحی بای پس معده: در این روش پزشکان جراح بای پس معده، یک کیسه کوچک در بالای معده شما ایجاد می‌شود که به طور مستقیم به روده کوچک متصل می‌شود. غذایی که مصرف می‌کنید بدون عبور از بخش عمده معده و برخی قسمت‌های روده، وارد روده می‌شود.
- حلقه معده: در این روش یک حلقه که می‌توان آن را تنظیم کرد دور قسمت ابتدایی معده قرار می‌گیرد که معده را به دو قسمت تقسیم می‌کند.
- اسلیو معده: در این روش دکتر متخصص اسلیو معده، بخشی از معده شما را برمی‌دارد.
- جراحی انحراف بیلیوپانکراتیک (Duodenal Switch): در این جراحی نیز بیشتر قسمت معده شما برداشته می‌شود.
تیم درمان چاقی مفرط متشکل از چه دکترهایی است؟
برای درمان چاقی مفرط، شما می‌توانید از دکتر تغذیه برای دریافت رژیم غذایی و دارو کمک بگیرید. همچنین می‌توانید از روش‌های دیگر برای بهبود وضعیت خود استفاده کنید. اگر رژیم غذایی تاثیری نداشته باشد، می‌توانید با جراحی به بهبود شرایط خود بپردازید. برای اطلاعات بیشتر درباره جراحی و روش‌های آن می‌توانید با دکتر گوارش مشورت کنید.
چاقی مفرط می‌تواند منجر به بروز مشکلات و بیماری‌هایی شود که برخی از آنها می‌توانند تهدیدکننده زندگی باشند.
عوارض چاقی مفرط و BMI بالا چیست؟
نسبت بالای چربی بدن به ماهیچه باعث فشار روی استخوان‌ها و همچنین اندام‌های داخلی شما می‌شود. همچنین باعث افزایش التهاب در بدن می‌شود که ممکن است دلیل بروز سرطان باشد. چاقی مفرط یکی از علل اصلی دیابت نوع ۲ است.
چاقی مفرط می‌تواند باعث ایجاد مشکلات و بیماری‌هایی شود که برخی از آنها می‌توانند تهدیدکننده زندگی باشند، از جمله:
- دیابت نوع ۲
- بیماری قلبی
- فشار خون بالا
- برخی سرطان‌ها (پستان، روده بزرگ و اندومتر رحم)
- سکته مغزی
- بیماری کیسه صفرا
- بیماری کبد چرب
- کلسترول بالا
- آپنه خواب و سایر مشکلات تنفسی
- آرتروز
- ناباروری
چگونه می‌توان از چاقی مفرط پیشگیری کرد؟
برای جلوگیری از افزایش وزن، باید سبک زندگی سالمی انتخاب کنید. فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی، شنا یا دوچرخه‌سواری به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه در روز می‌تواند به شما کمک کند. همچنین بهتر است غذاهای سالم مانند میوه‌ها، سبزیجات و پروتئین‌های کم‌چرب را بیشتر بخورید و از مصرف غذاهای چرب و پرکالری پرهیز کنید.
جمع‌بندی و نکات برای مراجعه به دکتر
اگر شاخص توده بدنی شما ۳۰ یا بیشتر باشد، شما به چاقی مفرط مبتلا هستید. این وضعیت می‌تواند مشکلات زیادی برای سلامتی شما به وجود آورد و شما را در معرض بیماری‌های مختلف از جمله بیماری‌های قلبی و دیابت قرار دهد.
برای درمان چاقی مفرط باید به دکتر تغذیه مراجعه کنید تا یک رژیم غذایی مناسب دریافت کنید. همچنین می‌توانید از مشاوره تلفنی تغذیه بهره‌مند شوید.
پرسش‌های متداول
آیا چاقی مفرط درمان می‌شود؟
بله، چاقی مفرط را می‌توان با روش‌های مختلف درمان کرد. یکی از روش‌ها، استفاده از داروهای کاهش وزن و کاهنده اشتها است. همچنین رژیم‌درمانی و در بعضی موارد جراحی‌هایی برای تغییر سایز معده هم می‌تواند به لاغر شدن کمک کند.
آیا چاقی مفرط کودکان هم دیده می شود؟
بله، کودکان نیز ممکن است دچار چاقی مفرط شوند. در این صورت مهم است که به دکتر متخصص کودکان مراجعه کنید. زیرا چاقی در سنین کودکی می‌تواند باعث بروز مشکلات زیادی شود.
چاقی مفرط به انگلیسی چیست؟
چاقی مفرط در زبان انگلیسی به نام obesity شناخته می‌شود.
لیست پزشکان مرتبط:
مهرداد نصراله زاده ثابتمتخصص تغذیه و رژیم درمانی | تهران- سعید حسینیدکترای تخصصی تغذیه و رژیم درمانی | تهران
- احمدرضا درستی مطلقدکترای تخصصی تغذیه و رژیم درمانی | تهران
- مریم مظاهریوندکترای تخصصی تغذیه و رژیم درمانی | تهران
- رضا راست منشدکترا تغذیه و رژیم درمانی | تهران
- مرتضی عقباییدکترای تخصصی تغذیه و رژیم درمانی | تهران
- امید صالحیاندکترای تخصصی فیزیولوژی و تغذیه ورزشی | تهران
- وحید خانیکارشناس تغذیه و رژیم درمانی | تهران
- مهشید دژنمتخصص تغذیه و رژیم درمانی | تهران
- مونا نوروزیمتخصص تغذیه و رژیم درمانی | تهران
