بهترین غذاها برای تالاسمی مینور
تالاسمی مینور یکی از انواع خفیفتر کمخونیهای ارثی است که در اغلب موارد علائم شدید و نگرانکنندهای ندارد. با این حال، افراد مبتلا به تالاسمی مینور همچنان نیاز دارند سبک زندگی و رژیم غذایی مناسبی را دنبال کنند تا سطح انرژی بدن حفظ شود و کمخونی خفیف به مشکلات جدیتری منجر نشود.
یکی از مؤثرترین راهها برای پشتیبانی از سلامت این افراد، انتخاب درست مواد غذایی است؛ غذاهایی که به بهبود جذب آهن، تأمین ویتامینهای ضروری و تقویت سیستم ایمنی کمک میکنند. در این مقاله از مجله دکتریاب، بهترین غذاهای پیشنهادی برای مبتلایان به تالاسمی مینور را بررسی میکنیم تا به شما کمک کنیم تغذیهای سالم و هدفمند داشته باشید.
تالاسمی مینور چیست و چرا رژیم غذایی در آن اهمیت دارد؟
تالاسمی مینور نوعی اختلال ژنتیکی در ساختار هموگلوبین است که باعث کاهش خفیف سطح گلبولهای قرمز در خون میشود. اغلب افراد مبتلا به این نوع تالاسمی بدون علامت هستند یا تنها درجات کمی از کمخونی را تجربه میکنند. با این حال، همین تغییرات کوچک در خون میتواند در بلندمدت منجر به خستگی مزمن، بیحالی و کاهش تمرکز شود.
رژیم غذایی در مدیریت تالاسمی مینور نقش کلیدی دارد، زیرا تغذیه مناسب میتواند کمخونی خفیف را کنترل کرده، جذب بهتر آهن و ویتامینها را تسهیل کند و از تجمع غیرضروری آهن در بدن جلوگیری نماید. برخلاف تصور رایج، مصرف بیرویه مواد غذایی حاوی آهن ممکن است برای برخی بیماران مضر باشد؛ به همین دلیل، آگاهی از نیازهای تغذیهای خاص این بیماری اهمیت ویژهای دارد. با انتخاب هوشمندانه غذاها، میتوان کیفیت زندگی را بهبود بخشید و از بروز عوارض در آینده پیشگیری کرد.
In people with thalassemia who need blood transfusions, iron can build and deposit in certain organs in the body, such as the liver and spleen. Therefore, people receiving frequent blood transfusions may have a higher risk of higher iron levels.
در افراد مبتلا به تالاسمی که نیاز به تزریق خون دارند، آهن میتواند در اندامهای خاصی از بدن مانند کبد و طحال تجمع یابد و رسوب کند. بنابراین، افرادی که مکرراً خون دریافت میکنند، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای افزایش سطح آهن باشند.
بهترین مواد غذایی برای تقویت خون در بیماران تالاسمی مینور
افراد مبتلا به تالاسمی مینور به دلیل کاهش جزئی سطح هموگلوبین، ممکن است احساس خستگی یا ضعف داشته باشند؛ بنابراین انتخاب مواد غذایی که به ساخت و تقویت گلبولهای قرمز کمک میکنند، اهمیت زیادی دارد. بهترین منابع غذایی برای این بیماران، آنهایی هستند که سرشار از فولات (ویتامین B9)، ویتامین B12، آهن غیرهِم (گیاهی) و ویتامین C باشند.
حبوبات مانند عدس، لوبیا و نخود، سبزیجات برگ سبز تیره مانند اسفناج و کلم بروکلی، غلات کامل، مغزهایی مثل بادام و گردو، و میوههایی مانند پرتقال، توتفرنگی و کیوی، انتخابهای مفیدی هستند. این ترکیبات به شکل طبیعی به افزایش سطح خون و بهبود عملکرد هموگلوبین کمک میکنند، بدون آنکه خطر تجمع اضافی آهن را در بدن افزایش دهند.
همچنین ترکیب غذاهای غنی از آهن گیاهی با منابع ویتامین C (مثل لیموترش یا گوجهفرنگی) باعث جذب بهتر آهن در بدن میشود؛ درحالیکه مصرف همزمان با لبنیات یا چای میتواند جذب آهن را کاهش دهد. تنظیم دقیق تغذیه، نهتنها علائم خفیف تالاسمی مینور را کاهش میدهد، بلکه از افت تدریجی کیفیت زندگی در بلندمدت جلوگیری میکند.
چه میوههایی برای افراد مبتلا به تالاسمی مینور مفید هستند؟
میوهها نقش مهمی در تأمین ریزمغذیهای ضروری برای افراد مبتلا به تالاسمی مینور دارند. در این میان، میوههایی که سرشار از ویتامین C، آنتیاکسیدان و فولات هستند، اهمیت بیشتری پیدا میکنند؛ زیرا ویتامین C به جذب بهتر آهن غیرهِم (آهن گیاهی) کمک میکند و فولات در ساخت گلبولهای قرمز نقش کلیدی دارد.
از جمله میوههای مفید برای این افراد میتوان به پرتقال، کیوی، توتفرنگی، گریپفروت، انار، زغالاخته، آلو و انگور سیاه اشاره کرد. این میوهها نهتنها منبع خوبی از ویتامین C هستند، بلکه با خاصیت آنتیاکسیدانی خود به تقویت سیستم ایمنی و بهبود عملکرد خون کمک میکنند. همچنین مصرف پاپایا و موز به دلیل دارا بودن فولات، برای ساخت سلولهای خونی جدید مؤثر است.
نکته مهم آن است که مصرف این میوهها باید بهصورت روزانه و متنوع باشد تا بدن از طیف گستردهای از ویتامینها و مواد معدنی بهرهمند شود. البته در صورتی که فرد نیاز به محدودیت آهن داشته باشد (در موارد خاص)، انتخاب میوههایی با آهن کمتر و تمرکز بر جذب سایر ویتامینها اهمیت بیشتری پیدا میکند. مشاوره با پزشک یا متخصص تغذیه میتواند در این زمینه راهنمایی دقیقی ارائه دهد.
آیا مصرف گوشت قرمز برای تالاسمی مینور توصیه میشود؟
مصرف گوشت قرمز برای افراد مبتلا به تالاسمی مینور میتواند هم مفید باشد و هم نیازمند احتیاط؛ بسته به وضعیت سطح آهن بدن. گوشت قرمز منبع غنی آهن هم است؛ نوعی از آهن که بهراحتی توسط بدن جذب میشود و برای ساخت هموگلوبین اهمیت دارد. در صورتیکه فرد دچار کمخونی فقر آهن نیز باشد، مصرف متعادل گوشت قرمز میتواند در بهبود وضعیت خون مؤثر باشد.
اما در نقطه مقابل، برخی از بیماران تالاسمی – حتی در نوع مینور – ممکن است دچار افزایش سطح آهن خون شوند. در چنین شرایطی، مصرف زیاد گوشت قرمز میتواند منجر به تجمع آهن در بدن و آسیب به اندامهایی مانند کبد و قلب شود.
Experts advise people with thalassemia to monitor their iron intake and limit iron-rich foods, such as meat and fish.
متخصصان به افراد مبتلا به تالاسمی توصیه میکنند که میزان مصرف آهن خود را کنترل کرده و مصرف غذاهای غنی از آهن مانند گوشت و ماهی را محدود کنند.
بنابراین پاسخ به این سؤال برای همه یکسان نیست. اگر سطح آهن بدن در محدوده طبیعی باشد و پزشک محدودیتی تعیین نکرده باشد، مصرف متعادل گوشت قرمز (مثلاً ۲ تا ۳ وعده در هفته) بلامانع است. اما اگر فرد نیاز به کنترل جذب آهن داشته باشد، بهتر است گوشتهای سفید، منابع پروتئینی گیاهی یا ماهی در اولویت قرار گیرند و تصمیم نهایی تحت نظر پزشک یا متخصص تغذیه گرفته شود.
نقش ویتامین C در جذب بهتر آهن برای بیماران تالاسمی
ویتامین C یکی از کلیدیترین ویتامینها در فرآیند جذب آهن، بهویژه آهن غیرهِم (نوعی از آهن موجود در منابع گیاهی)، بهشمار میرود. این ویتامین با تبدیل آهن به شکل قابلجذبتر برای بدن، نقش تسهیلکننده دارد و بههمین دلیل برای بیماران تالاسمی که دچار کمخونی خفیف هستند، اهمیت زیادی پیدا میکند.
در افراد مبتلا به تالاسمی مینور، که گاه با کاهش ملایم سطح گلبولهای قرمز مواجهاند، مصرف منابع گیاهی آهن مانند حبوبات، غلات کامل و سبزیجات برگ سبز توصیه میشود. اما جذب آهن از این منابع، بهتنهایی بسیار محدود است. در اینجا ویتامین C وارد عمل میشود؛ بهطوریکه اگر این مواد غذایی در کنار منابع طبیعی ویتامین C مانند پرتقال، لیموترش، کیوی، توتفرنگی، فلفل دلمهای یا گوجهفرنگی مصرف شوند، درصد جذب آهن بهشکل قابلتوجهی افزایش مییابد.
نکته مهم این است که اگرچه ویتامین C جذب آهن را بالا میبرد، اما در برخی بیماران تالاسمی با سطح بالای آهن در خون، این خاصیت میتواند باعث تشدید بار آهن شود. بنابراین باید توجه داشت که مصرف مکمل ویتامین C یا دوزهای بالا از طریق رژیم غذایی، حتماً باید با مشورت پزشک صورت گیرد. در مجموع، ویتامین C ابزاری مفید برای کمک به بهبود خونسازی است، اما میزان آن باید متناسب با نیاز فرد تنظیم شود.
غذاهایی که باید در رژیم بیماران تالاسمی مینور محدود شوند
در حالی که بسیاری از غذاها برای کمک به تقویت خون و بهبود وضعیت عمومی افراد مبتلا به تالاسمی مینور مفید هستند، برخی مواد غذایی نیز وجود دارند که مصرف بیشازحد آنها میتواند باعث تجمع آهن در بدن یا اختلال در جذب مواد مغذی مفید دیگر شود. به همین دلیل، رعایت تعادل در رژیم غذایی این بیماران اهمیت زیادی دارد.
از جمله غذاهایی که بهتر است در رژیم بیماران تالاسمی مینور محدود شوند یا با احتیاط مصرف شوند عبارتاند از:
- گوشت قرمز پرچرب و جگر: جگر گاو و گوسفند حاوی مقادیر بسیار بالایی از آهن هم هستند که ممکن است در بیماران دچار بار آهن بالا، خطرناک باشد.
- غذاهای غنیشده با آهن (مثل برخی غلات صبحانه یا نانهای صنعتی): این محصولات اغلب با آهن مصنوعی غنیسازی شدهاند که جذب بالایی دارد و میتواند در طولانیمدت باعث افزایش بیش از حد ذخایر آهن شود.
- چای و قهوه بلافاصله پس از غذا: اگرچه این نوشیدنیها جذب آهن را کاهش میدهند، اما مصرف بیشازحد آنها میتواند باعث کاهش جذب ویتامینهای ضروری دیگر شده و در نهایت منجر به سوءتغذیه شود.
- لبنیات پرچرب یا پرنمک: مصرف زیاد کلسیم میتواند با جذب آهن تداخل داشته باشد و سد راه جذب مناسب آهن گیاهی شود.
- کنسروها و فستفودها: این غذاها علاوه بر داشتن ارزش غذایی پایین، حاوی افزودنیهایی هستند که به عملکرد طبیعی خونسازی کمک نمیکنند و در درازمدت میتوانند مضر باشند.
بنابراین، در تنظیم رژیم غذایی برای بیماران تالاسمی مینور، مهم است که نهتنها به خوراکیهای مفید توجه شود، بلکه غذاهای پرریسک نیز شناسایی و کنترل شوند تا از بروز مشکلات متابولیکی در آینده جلوگیری شود.
تأثیر لبنیات و کلسیم بر جذب آهن در افراد تالاسمی
لبنیات منبع ارزشمندی از کلسیم، پروتئین و ویتامین D هستند؛ اما در بیماران تالاسمی، بهویژه زمانی که نیاز به جذب مؤثر آهن وجود دارد، مصرف همزمان لبنیات با غذاهای آهندار باید با دقت مدیریت شود. دلیل این موضوع آن است که کلسیم با آهن رقابت میکند و میتواند مانع جذب آن در دستگاه گوارش شود.
مطالعات نشان دادهاند که حتی مقدار نسبتاً کم کلسیم (حدود ۵۰ تا ۷۵ میلیگرم) میتواند جذب آهن غیرهِم (آهن گیاهی) و حتی آهن هم (موجود در گوشتها) را کاهش دهد. این اثر در افرادی که مبتلا به تالاسمی مینور هستند و نیاز دارند با استفاده از تغذیه صحیح سطح هموگلوبین خود را حفظ کنند، اهمیت پیدا میکند.
برای مدیریت بهتر این تداخل:
- لبنیات را حداقل یک تا دو ساعت قبل یا بعد از وعده غذایی اصلی حاوی آهن مصرف کنید.
- در وعدههایی که منابع آهن مصرف میشوند (مثل عدسپلو، سبزیجات برگ سبز، یا گوشت قرمز)، بهتر است لبنیات حذف یا به وعدههای جداگانه منتقل شوند.
- از منابع دیگر کلسیم مانند بادام، کنجد یا سبزیجات خاص استفاده شود تا تعادل مواد مغذی حفظ گردد بدون اینکه روی جذب آهن اثر منفی بگذارد.
در مجموع، حذف کامل لبنیات برای بیماران تالاسمی توصیه نمیشود، بلکه تنظیم زمان مصرف آنها نسبت به وعدههای آهندار، راهکاری علمی و عملی برای جلوگیری از کاهش جذب آهن است.
بهترین میانوعدهها برای کودکان با تالاسمی مینور
کودکان مبتلا به تالاسمی مینور معمولاً زندگی طبیعی دارند، اما برای حفظ انرژی، پیشگیری از خستگی و حمایت از فرآیند خونسازی، نیاز به میانوعدههای مغذی و هدفمند دارند. انتخاب میانوعدههای سالم در این کودکان نباید تنها به کالری محدود شود؛ بلکه باید سرشار از آهن غیرهِم، فولات، ویتامین C، ویتامین B12 و پروتئین گیاهی باشد تا روند رشد و سلامت عمومی آنها به بهترین شکل پشتیبانی شود.
در ادامه، چند میانوعده مفید و قابلاستفاده برای این گروه از کودکان معرفی میشود:
- ترکیب میوه و مغزها: برشهای پرتقال یا کیوی همراه با چند عدد بادام، گردو یا کشمش، میانوعدهای سرشار از ویتامین C و آهن است که جذب را بهبود میبخشد.
- اسموتی خانگی با میوه و شیر بادام: اسموتی ترکیبی از موز، توتفرنگی و شیر بادام، علاوه بر خوشطعمی، مقادیر مناسبی از فولات و ویتامینها دارد.
- تُست نان سبوسدار با کره بادامزمینی: نان سبوسدار منبع خوب آهن گیاهی و فیبر است و کره بادامزمینی نیز انرژی بالا و پروتئین مفید فراهم میکند.
- تخممرغ آبپز همراه گوجه یا فلفل دلمهای: ترکیبی از آهن، پروتئین و ویتامین C که میتواند در وعده عصرگاهی مناسب باشد.
- عدسی یا نخود پخته بهعنوان اسنک گرم: برای روزهایی که کودک در خانه است، این میانوعده سنتی و مقوی میتواند در قالب یک کاسه کوچک انرژی مورد نیاز را تأمین کند.
در نهایت، انتخاب میانوعده باید متناسب با سن، اشتها و شرایط خاص کودک باشد. تنوع غذایی، رنگآمیزی جذاب، و مشارکت کودک در آمادهسازی میانوعدهها نیز میتواند اشتیاق او را به تغذیه سالم افزایش دهد.
توصیههای تغذیهای برای نوجوانان و بزرگسالان مبتلا به تالاسمی مینور
در دوران نوجوانی و بزرگسالی، نیازهای تغذیهای بدن بهویژه برای حفظ انرژی، ساخت عضله و سلامت خون افزایش مییابد. در افراد مبتلا به تالاسمی مینور، اگرچه بیماری اغلب بدون علامت است، اما رعایت رژیم غذایی هدفمند میتواند از بروز علائم خستگی، بیحالی و افت عملکرد ذهنی جلوگیری کند.
در ادامه، چند توصیه کاربردی تغذیهای برای این گروه آورده شده است:
- مصرف متعادل منابع آهن مانند عدس، لوبیا، سبزیجات برگ سبز، غلات سبوسدار و دانهها (بهویژه کنجد و تخم کدو) توصیه میشود. برای جذب بهتر آهن از این منابع، همزمان از منابع ویتامین C مانند فلفل دلمهای، پرتقال یا آبلیمو استفاده شود.
- خودداری از مصرف بیرویه مکملهای آهن یا جگر بدون تجویز پزشک؛ چون در برخی از مبتلایان به تالاسمی، تجمع بیش از حد آهن ممکن است رخ دهد.
- تقویت دریافت فولات، ویتامین B12 و ویتامین B6 از طریق غذاهایی مانند تخممرغ، شیر، ماهی، غلات کامل، نخود و سبزیجات پخته؛ چرا که این سه ویتامین برای ساخت سلولهای خونی سالم حیاتی هستند.
- نوشیدنیهایی مثل چای و قهوه باید دستکم یک ساعت بعد از وعده غذایی مصرف شوند، زیرا میتوانند جذب آهن را کاهش دهند.
- حفظ تعادل در مصرف لبنیات؛ زیرا کلسیم ممکن است با آهن رقابت کند، پس باید در زمانبندی مصرف لبنیات دقت شود.
- در صورت ورزش منظم یا فعالیت بدنی بالا، دریافت کافی از پروتئین و مایعات اهمیت ویژهای پیدا میکند. ترکیب منابع پروتئینی گیاهی و حیوانی میتواند انتخابی هوشمندانه باشد.
در مجموع، رژیم غذایی برای نوجوانان و بزرگسالان با تالاسمی مینور باید سالم، متنوع، ضدالتهاب و سرشار از ریزمغذیهای خونساز باشد. مشورت با متخصص تغذیه برای طراحی یک برنامه شخصیسازیشده نیز توصیه میشود، بهویژه در مواردی که فرد علائم کمخونی یا خستگی مزمن را تجربه میکند.
آیا رژیم گیاهخواری برای تالاسمی مینور مناسب است؟
رژیم گیاهخواری میتواند برای افراد مبتلا به تالاسمی مینور مناسب باشد، به شرط آنکه بهدرستی طراحی و مدیریت شود. در این نوع تغذیه، منابع حیوانی آهن حذف میشوند و بدن تنها به آهن موجود در گیاهان متکی میماند؛ در حالی که این نوع آهن، نسبت به آهن حیوانی جذب کمتری دارد.
برای اینکه یک رژیم گیاهخواری در بیماران تالاسمی مینور مؤثر و ایمن باشد، رعایت چند اصل ضروری است:
- افزایش مصرف مواد غذایی غنی از آهن گیاهی مانند عدس، لوبیا، نخود، تخمکدو، کنجد، جو دوسر و اسفناج
- مصرف همزمان منابع ویتامین C (مثل لیمو، فلفل دلمهای، پرتقال یا کیوی) در کنار غذاهای آهندار برای بهبود جذب
- تأمین فولات، ویتامین B12 و B6 از طریق منابع گیاهی غنیشده یا مکملها، چرا که این ویتامینها برای خونسازی ضروریاند و در رژیم گیاهخواری ممکن است کمبود پیدا کنند
- پرهیز از مصرف چای و قهوه بلافاصله بعد از غذا، زیرا این نوشیدنیها مانع جذب آهن میشوند
- بررسی دورهای سطح فریتین، هموگلوبین و ویتامین B12 در بدن، بهویژه در گیاهخوارانی که دچار علائم خستگی یا بیحالی میشوند
در نتیجه، رژیم گیاهخواری نهتنها قابل انجام است، بلکه میتواند با دقت علمی، انتخابهای آگاهانه و مشورت با متخصص تغذیه، کاملاً سالم و متعادل باشد. این نوع رژیم همچنین ممکن است مزایای دیگری مانند کاهش التهاب و کنترل وزن را نیز به همراه داشته باشد.
نوشیدنیهای مفید برای افراد با تالاسمی مینور؛ از دمنوش تا آبمیوه طبیعی
در بیماران تالاسمی مینور، نوشیدنیها میتوانند نقش مؤثری در افزایش انرژی، کمک به جذب بهتر آهن، تقویت سیستم ایمنی و بهبود کیفیت زندگی ایفا کنند. البته انتخاب نوشیدنی مناسب باید با دقت انجام شود، چرا که برخی از آنها جذب آهن را کاهش میدهند، در حالی که برخی دیگر آن را بهبود میبخشند.
در ادامه، به معرفی بهترین گزینهها در میان دمنوشها، آبمیوههای طبیعی و نوشیدنیهای روزانه برای افراد مبتلا به تالاسمی مینور میپردازیم:
آبمیوههای طبیعی مفید
- آب پرتقال طبیعی: سرشار از ویتامین C، بهویژه اگر همراه با وعدههای آهندار مصرف شود، جذب آهن را تا چند برابر افزایش میدهد.
- آب انار تازه: دارای خاصیت آنتیاکسیدانی قوی و کمککننده به بهبود گردش خون و افزایش نشاط.
- آب کیوی یا ترکیب پرتقال و کیوی: ترکیبی قدرتمند از ویتامین C و فیبر.
- اسموتی توتفرنگی، موز و بادام: مغذی و خونساز، بهویژه برای نوجوانان فعال.
دمنوشهای گیاهی مفید
- دمنوش گل محمدی یا هیبیسکوس (چای ترش): سرشار از آنتیاکسیدان و ویتامین C؛ البته در مصرف بیشازحد ممکن است اثر کاهنده بر فشار خون داشته باشد.
- دمنوش زنجبیل و لیمو: بهبوددهنده جذب آهن و تقویتکننده سیستم ایمنی.
- دمنوش رازیانه یا نعناع: کمک به بهبود عملکرد گوارشی و کاهش نفخ، بدون تداخل با جذب آهن.
نکات مهم:
- از مصرف چای سیاه، قهوه و نسکافه بلافاصله بعد از وعدههای غذایی پرهیز کنید؛ این نوشیدنیها حاوی تانن و کافئین هستند که جذب آهن را مهار میکنند.
- نوشیدنیها را بدون قند افزوده یا با کمترین میزان شیرینکننده مصرف کنید تا از مشکلات متابولیکی مانند افزایش قند خون یا افزایش وزن جلوگیری شود.
- نوشیدن آب کافی در طول روز فراموش نشود؛ کمآبی میتواند بر تمرکز و سطح انرژی تأثیر منفی بگذارد.
در نهایت، انتخاب آگاهانه نوشیدنیها میتواند مکمل بسیار خوبی برای یک رژیم غذایی متعادل در بیماران تالاسمی مینور باشد و به حفظ نشاط روزانه کمک کند.
۱. آیا بیماران تالاسمی مینور باید مکمل آهن مصرف کنند؟
نه لزوماً. بیشتر افراد با تالاسمی مینور به مکمل آهن نیاز ندارند مگر اینکه همزمان دچار فقر آهن باشند. مصرف خودسرانه آهن ممکن است باعث تجمع بیش از حد آن در بدن شود و خطرناک باشد.
۲. کدام مواد غذایی برای افزایش انرژی در این بیماران مفید هستند؟
مواد غذایی سرشار از ویتامینهای گروه B، آهن گیاهی، پروتئین سبک و کربوهیدراتهای پیچیده مانند نان سبوسدار، مغزها، عدس، تخممرغ و میوههای تازه.
۳. آیا لبنیات را باید از رژیم غذایی حذف کرد؟
خیر. لبنیات منبع خوب کلسیم است، اما بهتر است با فاصله از وعدههای آهندار مصرف شود تا مانع جذب آهن نشود.
۴. آیا رژیم گیاهخواری برای تالاسمی مینور ضرر دارد؟
در صورت رعایت اصول علمی و تأمین نیاز بدن به آهن، فولات، ویتامین B12 و C، رژیم گیاهخواری کاملاً قابل اجراست. مشورت با متخصص تغذیه توصیه میشود.
۵. چه نوشیدنیهایی به جذب بهتر آهن کمک میکنند؟
آب پرتقال، آب انار، آب کیوی، و دمنوشهایی مانند گل محمدی و زنجبیل. این نوشیدنیها غنی از ویتامین C هستند و جذب آهن را بهبود میدهند.
۶. آیا مصرف چای برای این بیماران ممنوع است؟
نه، اما زمان مصرف آن مهم است. چای بهتر است با فاصله حداقل ۱ تا ۲ ساعت بعد از غذا نوشیده شود تا مانع جذب آهن نشود.
۷. چند وعده غذا برای این بیماران مناسب است؟
پنج وعده سبک و متنوع در طول روز (۳ وعده اصلی و ۲ میانوعده) کمک میکند تا انرژی پایدار بماند و مواد مغذی بهخوبی جذب شوند.
لیست پزشکان مرتبط:
- اردشیر قوام زادهفوق تخصص خون و سرطان بالغین (انکولوژی) | تهران
- حمید رضوانیفوق تخصص خون و سرطان بالغین (انکولوژی) | تهران
- بهروز غریبفوق تخصص خون و سرطان بالغین (انکولوژی) | تهران
- فاضل الهیفوق تخصص خون و سرطان بالغین (انکولوژی) | تهران
- غلامرضا توگهفوق تخصص خون و سرطان بالغین (انکولوژی) | تهران
- بابک بهارفوق تخصص خون و سرطان بالغین (انکولوژی) | تهران
- پارسا رستمیفوق تخصص خون و سرطان بالغین (انکولوژی) | تهران
- محمدامیر سرابیفوق تخصص خون و سرطان بالغین (هماتولوژی انکولوژی بزرگسالان) | تهران
- الهام ظرافت فردفوق تخصص خون و سرطان و پیوند مغز استخوان (هماتولوژی و انکولوژی ) | تهران
- علیرضا قاضی زادهفوق تخصص خون و سرطان بالغین (انکولوژی) | تهران