سرخجه چیست؟ علل، علائم و روش درمان آن
سرخک آلمانی یا سرخجه (German Measles) یک بیماری واگیردار ویروسی است که بیشتر در اطفال و نوجوانان و گاه در بزرگسالان رخ می دهد. این بیماری که به نام سرخک سه روزه نیز شناخته میشود، توسط ویروس روبلا (Rubella) ایجاد می شود و از طریق تماس مستقیم با فرد بیمار، تنفس در هوای آلوده و یا انتقال از مادر به جنین قابل سرایت است.
نشانه های سرخک آلمانی شامل تب خفیف، قرمزی و بثورات پوستی، تورم غدد لنفاوی در ناحیه گردن و پشت گوش و کاهش گلبول های سفید خون است.
این بیماری به ویژه برای زنان باردار و نوزادان خطرناک است و می تواند منجر به نقص در جنین مانند ناتوانی ذهنی، کوری، ناشنوایی، مشکلات قلبی و سایر عوارض ناشی از سندرم سرخک آلمانی شود. واکسیناسیون علیه سرخک آلمانی در اکثر کشورها جزئی از برنامه های ایمنی عمومی است و بهترین راه پیشگیری از ابتلا به این بیماری محسوب می شود.
سرخجه چیست؟
عامل سرخک آلمانی، ویروس روبلا است که از خانواده پارامیکسوویریده ها و گروه مورابیلی ویروس ها می باشد. این ویروس با ایجاد عفونت در بدن، فرد را مبتلا می کند.
ویروس سرخک آلمانی از نوع RNA با پوششی از جنس چربی است. این پوشش حاوی پروتئین هایی است که به ویروس اجازه می دهد به سلول ها متصل و وارد آنها شود. درون این پوشش، مولکول RNA یا ژنوم ویروس قرار دارد که اطلاعات لازم برای تکثیر ویروس در سلول میزبان را حمل می کند.
ویروس سرخک پس از ورود به بدن، به سلول های تنفسی در بینی و گلو متصل شده و سپس در سراسر بدن تکثیر می یابد و فرد را آلوده می کند.
سرخجه مادرزادی
سرخک مادرزادی نوعی بیماری نادر و جدی است که زمانی رخ می دهد که جنین یا نوزاد در دوران بارداری به ویروس سرخک آلمانی مبتلا شود. این ویروس از طریق رحم مادر به جنین منتقل شده و می تواند منجر به عوارض جدی در نوزاد مانند نقص های رشدی و تکاملی، مشکلات شناختی و حرکتی، نقص بینایی و شنوایی دائمی، نقص قلبی، عفونت ریه و مشکلات تنفسی شود.
با توجه به خطرات جدی سرخک مادرزادی، پیشگیری از آن به وسیله واکسیناسیون زنان قبل و بعد از بارداری بسیار حائز اهمیت است.
علامت ها و نشانه های بیماری سرخجه
علائم سرخک آلمانی شامل موارد زیر است:
- تب: به ویژه در ناحیه شکم و سر
- خلط بینی
- عطسه
- التهاب ملتحمه (قرمزی چشم)
- بثورات پوستی نقطه ای شکل (آبله کوپلیکس)
- لکه های قرمز پوستی
- سردرد
بیماری سرخک آلمانی معمولاً در سه مرحله رخ می دهد:
- مرحله ایجاد علائم پیشرونده: تب، علائم تنفسی شبیه سرماخوردگی و سرفه، خلط بینی، قرمزی چشم و لکه های کوچک سفید داخل دهان
- مرحله بروز علائم حاد: بثورات پوستی، تب بالا و تورم غدد لنفاوی
- مرحله بهبودی و انتهای بیماری: فروکش کردن تب و بثورات پوستی، ضعف و خستگی
مرحله اول: آغاز تدریجی علائم پیشرونده
در ابتدای بیماری، شاهد بروز علائمی همچون تب خفیف تا متوسط (معمولاً بین 39 تا 40 درجه سانتیگراد) در طی چند روز اول بیماری هستیم. علائم تنفسی شبیه به سرماخوردگی، سرفه، آبریزش بینی و التهاب ملتحمه (التهاب و قرمزی چشم ها) نیز در این مرحله شایع هستند. ضایعات کوچک و سفید رنگی نیز ممکن است در داخل دهان مشاهده شوند.
مرحله دوم: اوج گیری بیماری و برپز علایم حاد
مشخصه بارز این مرحله، بثورات پوستی به صورت لکه های قرمز روشن است که ابتدا در ناحیه صورت و گردن ظاهر شده و به تدریج به سایر نقاط بدن گسترش می یابند. این لکه ها با گذشت زمان متراکم تر شده و ممکن است برجستگی خفیفی داشته باشند. تب بالا، سردرد شدید، ضعف عمومی و علائم سیستمیک، قرمزی و التهاب چشم ها (التهاب ملتحمه) از دیگر علائم شاخص این مرحله هستند.
مرحله سوم: بهبودی و عوارض احتمالی
در نهایت، لکه های پوستی به تدریج کمرنگ و محو شده و علائم بیماری فروکش می کنند. با این حال، در برخی موارد، ممکن است عوارضی مانند عفونت های ثانویه، التهاب ریه، عفونت گوش، و درگیری سیستم عصبی مرکزی بروز یابند.
سرخک آلمانی در کودکان و نوزادان
در حالی که علائم کلی بیماری در کودکان مشابه بزرگسالان است، در کودکان شدت علائم به طور قابل توجهی بیشتر است. تب بالا، سرفه های شدید، قرمزی شدید چشم ها، بثورات پوستی گسترده، سردرد، درد عضلانی، بی اشتهایی، بی حالی، تحریک پذیری و بی قراری از جمله علائم شایع در کودکان مبتلا به سرخک آلمانی هستند.
در نوزادان، شدت و تنوع علائم می تواند بیشتر باشد. تب بالا (بیش از 38 درجه سانتیگراد)، علائم تنفسی شدید، عطسه و سرفه های مکرر، قرمزی چشم ها، بثورات پوستی گسترده، ضعف عضلانی، بی حالی، بی اشتهایی، بی قراری و اختلال خواب از جمله این علائم هستند. به منظور جلوگیری از انتشار بیماری به دیگران، ضروری است تا نوزاد بیمار تا زمان بهبودی کامل از حضور در مکان های عمومی خودداری کند.
سرخجه در دوران بارداری
سرخجه در دوران بارداری می تواند پیامدهای ناگواری برای جنین به همراه داشته باشد، از جمله نقص مادرزادی شنوایی (کری)، نقص چشمی و مشکلات قلبی. در بیشتر از 90 درصد موارد، چنانچه عفونت بین هفته های 8 تا 10 بارداری رخ دهد، می تواند آسیب های جدی و حتی مرگبار به جنین وارد کند. با این حال، ابتلا به سرخجه بعد از هفته دهم بارداری خطر را کاهش می دهد، اما همچنان می تواند منجر به نقص شنوایی شود.
زنانی که پیش از بارداری به سرخجه مبتلا نشده باشند و یا واکسن آن را دریافت نکرده باشند، در معرض خطر بیشتری قرار دارند. در صورت ابتلای مادر، احتمال انتقال بیماری به جنین بسیار بالا است. علاوه بر این، عفونت سرخجه در دوران بارداری می تواند منجر به نارسایی جنین، زایمان زودرس، سقط جنین و حتی مرگ جنین شود.
علائم سرخجه در بزرگسالان
علائم سرخجه در بزرگسالان می تواند شامل موارد ذیل باشد:
● تب
● سرفه
● عطسه خشک
● مشکلات تنفسی
● خلط بینی
● لکه های قرمز پوستی روی صورت و گردن
● خارش شدید
● عفونت و التهاب چشم و گلو
● سردرد و گلودرد
● تورم لثه
● ضعف و خستگی عمومی
● کاهش اشتها
● کم خوابی
راه های انتقال سرخجه
سرخجه آلمانی از طرق ذیل قابل انتقال است:
● تماس مستقیم با فرد بیمار
● تنفس در محیط آلوده (استنشاق ذرات ویروسی منتشر شده در هوا توسط بیمار هنگام عطسه یا سرفه)
● لمس سطوح آلوده به ویروس
دلیل بروز بیماری سرخجه
ویروس سرخجه عامل اصلی این بیماری است. این ویروس از طریق قطرات تنفسی آلوده که توسط فرد بیمار هنگام سرفه یا عطسه در هوا منتشر می شود، به افراد دیگر منتقل می شود. عدم دریافت واکسن سرخجه نیز احتمال ابتلا به بیماری را در صورت تماس با ویروس افزایش می دهد.
در مناطقی که سرخجه همچنان یک معضل بهداشتی محسوب می شود یا شیوع دارد، خطر ابتلا به این بیماری بیشتر است. همچنین افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند، مانند افراد تحت عمل جراحی اخیر یا مبتلا به بیماری هایی مانند HIV، بیشتر در معرض ابتلا به سرخجه آلمانی قرار دارند.
عوامل خطر ابتلا به سرخجه
خطر فاکتورهای آلودگی و مبتلا شدن به این بیماری ویروسی عبارتند از:
● تماس با فرد آلوده
● عدم واکسیناسیون
● حضور در محیط های آلوده و شلوغ
● پاسخ ایمنی ضعیف به واکسن
● ضعف سیستم ایمنی
● سن: کودکان زیر دو سال و بزرگسالان دارای بیش از 20 سال سن
تشخیص سرخجه (آزمایشگاه تست سرخجه)
شناسایی سرخجه به طور معمول با بررسی علائم بالینی و سابقه بیماری انجام می شود و نیازی به آزمایش های خاص آزمایشگاهی نیست. با این حال، در برخی موارد که تشخیص قطعی ضروری است یا برای تأیید بیماری در شرایط خاص، امکان دارد از آزمایش های آزمایشگاهی استفاده شود.
آزمایش های تشخیصی سرخجه به قرار ذیل‌اند:
- آزمایش خون: این آزمایش می تواند آنتی بادی های موجود در خون را که در پاسخ به عفونت سرخجه ایجاد شده اند، شناسایی کند.
- آزمایش ایمنوهیستوشیمی: این آزمایش از بافت نمونه برداری شده برای تشخیص وجود ویروس سرخجه استفاده می کند.
- آزمایش پلیمراز زنجیره ای: این آزمایش از تکنیک های مولکولی برای شناسایی RNA ویروس سرخجه در نمونه های بیولوژیکی مانند بزاق، ادرار و خون استفاده می کند.
درمان سرخجه
در حالی که تمایل طبیعی افراد مبتلا به هر بیماری برای یافتن درمان است، در مورد سرخجه، گزینه های درمانی چندان متنوع نیستند. بهبودی عمدتاً با استراحت و مراقبت های حمایتی و درمانی ساده مسیر است.
There is no effective antiviral treatment for rubella. Treatment of symptoms includes plenty of fluids and pain relief if required. Paracetamol may be used to reduce fever and pain. Aspirin should not be given to children under 12 years of age unless specifically recommended by a doctor. sahealth.sa
هیچگونه درمان ضد ویروسی قطعی برای سرخجه در دسترس نیست. درمان علائم شامل مایعات فراوان و تسکین درد در صورت لزوم است. پاراستامول امکان دارد برای پایین آوردن تب و درد مورد استفاده قرار گیرد. آسپرین نباید به کودکان کمتر از ۱۲ سال داده شود، مگر اینکه به وسیله پزشک تجویز شده باشد.
درمان سرخجه در بزرگسالان
این بیماری در میان کودکان شیوع بیشتری دارد، ولی در بعضی موارد اندک هم می تواند بزرگسالان را هم مبتلا نماید. درمان سرخجه در بزرگسالان شامل موارد ذیل است:
- مصرف مایعات فراوان: هیدراته ماندن بدن برای کمک به دفع ویروس و تسکین علائم مانند تب و درد ضروری است.
- داروهای مسکن: داروهایی مانند استامینوفن (پاراستامول) می توانند برای کاهش تب و درد استفاده شوند.
- استراحت کافی: استراحت به بدن شما کمک می کند تا با عفونت مبارزه کند و بهبود یابد.
- آسپرین: به دلیل خطر ابتلا به سندرم ری، آسپرین نباید به کودکان زیر 12 سال مبتلا به سرخجه یا آبله مرغان داده شود.
- آنتی بیوتیک ها: آنتی بیوتیک ها برای درمان عفونت های ثانویه باکتریایی که ممکن است در حین یا بعد از سرخجه رخ دهد، تجویز می شوند.
عوارض سرخجه
سرخجه یک بیماری عفونی ویروسی است که می تواند عوارض گوناگونی را در بدن ایجاد کند. برخی از عوارض احتمالی عبارتند از:
- عوارض تنفسی: التهاب گلو، عفونت ریه، سرفه، تنگی نفس
- عوارض چشمی: ورم ملتحمه (چشم صورتی)، قرمزی چشم، خارش، ترشح چشم، حساسیت به نور
- عوارض پوستی: ریزش مو، خارش شدید، تشدید آلرژی های پوستی
- عوارض عصبی: در موارد نادر، التهاب مغز و نخاع (آنسفالیت و مننژیت)، سردرد شدید، تشنج، گیجی، تغییرات رفتاری
- عوارض گوارشی: تهوع، استفراغ، اسهال
توجه: این لیست کاملی از عوارض احتمالی سرخجه نیست. در صورت بروز هرگونه علائم یا نگرانی، لطفاً به پزشک مراجعه کنید.
پیشگیری از سرخجه
بهترین راه برای پیشگیری از سرخجه، ایمن سازی است. واکسن سرخجه، سرخک و اوریون (MMR) به طور موثر از ابتلا به این بیماری ها محافظت می کند.
سایر اقدامات پیشگیرانه:
- اجتناب از تماس با افراد بیمار: از تماس نزدیک با افرادی که مبتلا به سرخجه هستند خودداری کنید.
- شستشوی دست ها: به طور مرتب و کامل دست های خود را با آب و صابون بشویید، به خصوص بعد از تماس با افراد بیمار یا سطوح آلوده.
- تقویت سیستم ایمنی: با داشتن یک رژیم غذایی سالم، خواب کافی، ورزش منظم و مدیریت استرس، سیستم ایمنی بدن خود را تقویت کنید.
واکسن سرخجه
واکسن سرخجه، راهکار درمانی مؤثری علیه بیماری سرخجه است که توسط ویروس سرخجه ایجاد می شود. این واکسن حاوی فرم ضعیف شده یا غیرفعال ویروس بوده و با تزریق به بدن، سیستم ایمنی را به تولید آنتی بادی تحریک می کند.
پس از تزریق واکسن، سیستم ایمنی بدن با ویروس ضعیف شده مواجه شده و آنتی بادی های لازم را برای مقابله با ویروس واقعی در آینده تولید می کند. در صورت مواجهه با ویروس سرخجه در آینده، سیستم ایمنی قوی به طور مؤثر با آن مقابله کرده و از ابتلا به بیماری یا بروز علائم شدید جلوگیری می کند.
دوز و زمان بندی:
معمولاً دو دز از واکسن سرخجه تزریق می شود: دوز اول در حدود 12 تا 15 ماهگی و دوز دوم در حدود 4 تا 6 سالگی.
بارداری پس از تزریق واکسن سرخجه
زمان مناسب برای بارداری پس از تزریق واکسن سرخجه به عوامل گوناگونی بستگی دارد. به طور کلی، توصیه می شود که حداقل یک ماه پس از دریافت واکسن برای باردار شدن صبر کنید. این زمان به ایجاد سیستم ایمنی قوی و تولید آنتی بادی های لازم توسط بدن کمک می کند.
فرق و تمایز بین سرخجه و سرخک
در جدول پایین تمایز بیماری سرخجه و سرخک را شرح داده ایم:
| سرخجه | سرخک |
| تورم و التهاب غدد لنفاوی | خبری از التهاب غدد و تورم نیست. |
| در سرخجه به طور معمول دارویی تجویز نمی گردد. | با مصرف آنتی بیوتیک می تواند درمان شود. |
تفاوت سرخجه و آبله مرغان
بیماری سرخجه و آبله مرغان دو بیماری کاملاً متفاوت هستند. در جدول پایین تفاوت علائم آبله مرغان و سرخجه و دیگر تفاوت های آنها را می توانید ببینید.
| نام بیماری | راه انتقال | علائم و نشانه ها | پیشگیری | عوارض ثانویه |
| سرخجه | ویروس تماس مستقیم تنفسی | تب سرفه عطسه آبریزش بینی آبریزش چشم طاسی آبله قرمز روی صورت و بدن | واکسیناسیون با واکسن MMR | عفونت های تنفسی التهاب گوش التهاب مغز سپتیسمی (عفونت خون) |
| آبله مرغان | تماس مستقیم با آبله مرغان یا بیمار | تب خارش آبله قرمز کوچک و خارش آور روی صورت و بدن | واکسیناسیون با واکسن آبله مرغان | عفونت پوست التهاب ریه عفونت مغزی (علیرغم نادر بودن) |
جمع بندی و راهنمای مراجعه به پزشک
سرخجه، بیماری واگیرداری ناشی از ویروس سرخجه است. تب، سرفه، عطسه، آبریزش بینی، قرمزی چشم و بثورات پوستی از جمله علائم این بیماری هستند. این بیماری با ظهور لکه های قرمز بر روی صورت و بدن همراه است. انتقال سرخجه از طریق قطرات تنفسی صورت می گیرد و واکسن MMR راهی مؤثر برای پیشگیری از آن است. در صورت ابتلا به سرخجه، مراجعه به پزشک برای تشخیص و درمان مؤثر ضروری است.
سوالات متداول
آیا سرخجه خطرناک است؟
برای اکثر افراد خطرناک نیست، اما در برخی موارد نیاز به مراقبت های پزشکی دارد. عوارض جانبی مانند عفونت های تنفسی، التهاب گوش، التهاب مغز و سپسیس (عفونت خون) می تواند خطرناک باشد.
سرخجه چقدر طول می کشد تا درمان شود؟
این بیماری معمولاً در طی مدت یک تا دو هفته به طور خود به خود درمان می شود.
آیا سرخجه کشنده است؟
سرخجه در بیشتر موارد کشنده نیست. اما در موارد نادر، عفونت های ثانویه به خصوص در افراد با سیستم ایمنی ضعیف می تواند منجر به مرگ شود.
تلفظ سرخجه چگونه است؟
تلفظ صحیح سرخجه به صورت « sor-khé» می باشد.
آیا ضعف بدن کودک باعث سرخجه می شود؟
ضعف بدن به تنهایی عامل ایجاد این بیماری نیست. سرخجه با نفوذ ویروس به بدن و بسته به واکسیناسیون و سیستم ایمنی کودک رخ می دهد. با این حال، کودکان با سیستم ایمنی ضعیف بیشتر در معرض ابتلا به عفونت های ویروسی مثل سرخجه هستند. در این موارد، مراقبت های درمانی و مراجعه به پزشک متخصص ضروری است.
لیست پزشکان مرتبط:
مینو محرزمتخصص بیماریهای عفونی و گرمسیری | تهران- مسعود مردانی دشتیمتخصص بیماریهای عفونی و گرمسیری | تهران
- داود یادگاری نیامتخصص بیماریهای عفونی و گرمسیری | تهران
- نعمت اله جنیدی جعفریمتخصص بیماریهای عفونی و گرمسیری | تهران
- پیام طبرسیمتخصص بیماریهای عفونی و گرمسیری | تهران
- کامران شرفیمتخصص بیماریهای عفونی و گرمسیری | تهران
- داود فصاحتمتخصص بیماریهای عفونی و گرمسیری | تهران
- بهزاد امیریمتخصص بیماریهای عفونی و گرمسیری | تهران
- نیما دستگیرمتخصص بیماریهای عفونی و تب دار بزرگسالان و کودکان | تهران
- پرویز بیات اسدیمتخصص بیماریهای عفونی و گرمسیری | تهران
