سینوزیت حاد: علائم علت و راه‌های درمان
آیا تا به حال نام سینوزیت حاد یا مزمن به گوشتان خورده است؟ آیا تاکنون احساس فشار در ناحیه پیشانی یا درد شدید پشت چشم‌ها را تجربه کرده‌اید؟ این علائم می‌توانند نشان‌دهنده سینوزیت باشند. سینوزیت، اصطلاح پزشکی برای التهاب و تورم بینی و سینوس‌ها است. سینوس‌ها، حفره‌های توخالی در استخوان‌های صورت، پشت پیشانی، چشم‌ها و گونه‌ها هستند که به بینی متصل می‌شوند. سطح داخلی این حفره‌ها، مانند سطح داخلی بینی، با غشاهای مخاطی پوشیده شده است.
اگر علائم سینوزیت شما ظرف یک ماه برطرف شوند، احتمالا به سینوزیت حاد یا کوتاه‌مدت مبتلا هستید. اما اگر علائم بیش از سه ماه ادامه یابند، سینوزیت شما مزمن است و در صورت عدم درمان، می‌تواند مدت زیادی شما را درگیر کند. برای درمان سینوزیت حاد، اقدام سریع ضروری است و مراجعه به متخصص گوش و حلق و بینی توصیه می‌شود.
سینوزیت حاد چیست؟
سینوزیت به معنای التهاب و تورم سینوس‌ها و بینی است. سینوس‌ها حفره‌هایی در پیشانی، اطراف چشم‌ها و گونه‌ها هستند. این التهاب مانع از خروج مخاط شده و باعث احساس گرفتگی در این نواحی می‌شود. سرماخوردگی یا آلرژی می‌توانند با اختلال در تخلیه مخاط سینوس‌ها، احساس گرفتگی ایجاد کنند. همچنین، رشد بیش از حد باکتری‌ها یا ویروس‌ها در سینوس‌ها می‌تواند باعث التهاب، انسداد خروج مخاط و در نهایت سینوزیت شود.
انواع سینوزیت حاد
تشخیص اینکه عامل عفونت سینوس‌ها باکتری است یا ویروس، کمی دشوار است. یکی از معیارهای تشخیص، مدت زمان علائم است. معمولا اگر علائم سینوزیت بیش از ۱۰ روز طول بکشد یا ابتدا بهبود یافته و سپس در کمتر از ۷ روز عود کنند، احتمال عفونت باکتریایی بیشتر است. البته تحقیقات نشان می‌دهد که این معیار به تنهایی برای تشخیص قطعی کافی نیست.
انواع سینوزیت حاد به دو دسته کلی باکتریایی و ویروسی تقسیم می‌شوند:
- سینوزیت حاد ویروسی: ویروس‌ها شایع‌ترین علت سینوزیت حاد هستند. این نوع سینوزیت معمولا پس از یک دوره سرماخوردگی ویروسی ظاهر می‌شود.
- سینوزیت حاد باکتریایی: در این نوع سینوزیت، عامل اصلی عفونت، باکتری است. باکتری‌ها در حفره‌های سینوس‌ها بیش از حد رشد کرده و مجاری سینوس‌ها را مسدود می‌کنند. در این موارد، آنتی‌بیوتیک می‌تواند در بهبود علائم و درمان بیماری موثر باشد. سینوزیت باکتریایی معمولا بیش از ۱۰ روز طول می‌کشد و گاهی اوقات پس از بهبودی، دوباره عود می‌کند.
اگر علائم سینوسی بیش از چهار هفته ادامه پیدا کند، ممکن است تشخیص سینوزیت تحت حاد باشد. علائم می‌توانند تا هشت هفته ادامه داشته باشند و درمان‌های اولیه برای ریشه‌کن کردن عفونت کافی نخواهد بود.
سینوزیت حاد در کودکان
علائم سینوزیت حاد در کودکان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- سرماخوردگی یا بیماری تنفسی که بهبود یافته و دوباره تشدید می‌شود.
- تب بالا همراه با ترشحات تیره رنگ از بینی که بیش از ۳ روز طول می‌کشد.
- ترشحات بینی، همراه با سرفه یا بدون سرفه، که بیش از ۱۰ روز ادامه دارد و بهبود نمی‌یابد.
علائم سینوزیت حاد
یکی از اصلی‌ترین علائم سینوزیت، احساس درد و فشار در ناحیه پیشانی و چشم‌ها است. اگر اخیرا سرماخوردگی داشته‌اید و در این نواحی احساس فشار می‌کنید، احتمالا به سینوزیت مبتلا شده‌اید. سایر علائم سینوزیت حاد عبارتند از:
- حساسیت در صورت یا دندان‌ها
- تب بالای ۳۸ درجه سانتی‌گراد
- خستگی
- سرفه‌هایی که در شب شدیدتر می‌شوند
- گرفتگی بینی، به خصوص در شب
- ترشحات غلیظ زرد تا سبز رنگ از بینی
- احساس درد یا فشار در ناحیه صورت
- اختلال در حس بویایی
- احساس فشار یا گرفتگی گوش
- سردرد
- بوی بد دهان
در بسیاری از موارد، این علائم در طول یک روز ایجاد می‌شوند و ۷ تا ۱۰ روز پس از شروع، رو به بهبود می‌روند.
علل سینوزیت حاد
سینوس‌ها فضاهای پر از هوا در صورت و جمجمه هستند که در پشت پیشانی، استخوان‌های بینی، گونه‌ها و چشم‌ها قرار دارند. سینوس‌های سالم فاقد باکتری، ویروس یا سایر میکروب‌ها هستند. وقتی این سینوس‌ها مسدود می‌شوند یا مخاط بیش از حد تولید می‌شود، باکتری‌ها و سایر میکروب‌ها می‌توانند به راحتی در این محیط رشد کرده و باعث انسداد شوند.
شایع‌ترین علت سینوزیت حاد، عفونت ویروسی همراه با علائم سرماخوردگی است که در این صورت، سینوزیت ویروسی خواهد بود. سینوزیت باکتریایی شیوع کمتری دارد و تنها در نیم تا دو درصد موارد رخ می‌دهد. به طور کلی، عوامل زیر می‌توانند باعث ایجاد سینوزیت شوند:
- اختلال در عملکرد مژک‌های کوچک پوشاننده سطح داخلی سینوس‌ها در خارج کردن مخاط
- مسدود شدن دهانه سینوس‌ها یا ترشح بیش از حد مخاط در اثر سرماخوردگی و آلرژی
- انسداد دهانه سینوس‌ها به دلیل انحراف تیغه بینی یا پولیپ بینی (سینوزیت می‌تواند از عوارض پولیپ بینی باشد)
- تورم و التهاب مخاط سینوس‌ها در اثر عفونت مزمن
تشخیص سینوزیت حاد
پزشک معمولا با معاینه داخل بینی و سینوس‌ها، یا ضربه زدن روی ناحیه سینوس‌ها و بررسی تورم یا عفونت، سینوزیت را تشخیص می‌دهد. گاهی اوقات تشخیص سینوزیت به راحتی امکان‌پذیر نیست. در این موارد، پزشک ممکن است سی‌تی‌اسکن یا ام‌آر‌آی تجویز کند. سی‌تی‌اسکن سینوس‌ها به تشخیص سینوزیت و بررسی دقیق‌تر استخوان‌ها و بافت‌های سینوس‌ها کمک می‌کند، در حالی که ام‌آر‌آی وجود تومور یا عفونت قارچی را نشان می‌دهد.
گاهی اوقات این روش‌های تصویربرداری به تنهایی برای تشخیص کافی نیستند. در چنین مواردی، پزشک ممکن است از آزمایش‌هایی مانند تست آلرژی، آزمایش عملکرد سیستم ایمنی، تست عملکرد مژگانی، سیتولوژی بینی یا آزمایش کلرید عرق برای فیبروز کیستیک استفاده کند. آندوسکوپی بینی نیز یکی دیگر از روش‌های تشخیص سینوزیت است که معمولا توسط متخصص گوش و حلق و بینی انجام می‌شود.
تفاوت سینوزیت حاد و مزمن
تفاوت اصلی سینوزیت حاد و مزمن در علت و مدت زمان بیماری است. در جدول زیر، تفاوت این دو نوع سینوزیت به طور خلاصه بیان شده است:
| نوع سینوزیت | مدت زمان بیماری | علت |
| سینوزیت حاد | ۴ هفته یا کمتر | رشد باکتری یا ویروس در سینوس‌ها |
| سینوزیت مزمن | بیش از ۳ ماه | باکتری یا قارچ |
درمان سینوزیت حاد
از آنجایی که آنتی‌بیوتیک‌ها فقط بر عفونت‌های باکتریایی موثرند و تاثیری بر عفونت‌های ویروسی ندارند، اکثر افراد مبتلا به سینوزیت حاد نیازی به مصرف آنتی‌بیوتیک ندارند. مصرف آنتی‌بیوتیک در این افراد می‌تواند آنها را در معرض عوارض جانبی دارو و ایجاد مقاومت آنتی‌بیوتیکی قرار دهد. در اکثر بزرگسالان، بسیاری از عفونت‌های باکتریایی حتی بدون مصرف آنتی‌بیوتیک، توسط سیستم ایمنی بدن از بین می‌روند.
داروهای سینوزیت حاد:
اسپری‌های ضد احتقان بینی می‌توانند به بهبود علائم سینوزیت کمک کنند. اسپری‌هایی مانند اکسی‌متازولین (افرین) یا نئوسینفرین بدون نسخه در داروخانه‌ها موجود هستند. استفاده بیش از ۳ تا ۵ بار در روز از این اسپری‌ها می‌تواند گرفتگی بینی را تشدید کرده و حتی باعث وابستگی شود؛ بنابراین بهتر است مصرف آنها را به ۳ تا ۵ بار در روز محدود کنید.
داروهایی مانند استامینوفن یا ایبوپروفن نیز می‌توانند درد و فشار سینوس‌ها را کاهش دهند. در بیشتر موارد، سینوزیت حاد به‌طور خودبه‌خود توسط سیستم ایمنی بدن درمان می‌شود و نیازی به مصرف آنتی‌بیوتیک نیست. اما گاهی اوقات در موارد زیر، پزشک مصرف آنتی‌بیوتیک را تجویز می‌کند:
- کودکانی که ترشحات بینی زیادی دارند و پس از ۲ تا ۳ هفته بهبود نیافته‌اند (در این موارد، کودکان ممکن است علائمی مانند سرفه نیز داشته باشند)
- تب بالای ۳۹ درجه سانتی‌گراد
- سردرد شدید یا درد در ناحیه صورت
- تورم شدید اطراف چشم‌ها
یکی از آنتی‌بیوتیک‌های رایج برای عفونت‌های سینوسی، آموکسی‌سیلین است. در برخی موارد، پزشک پنی‌سیلین تجویز می‌کند. رعایت دقیق دوز و نحوه مصرف آنتی‌بیوتیک تجویز شده توسط پزشک برای درمان کامل عفونت سینوس‌ها بسیار مهم است.
جراحی سینوزیت حاد:
جراحی آندوسکوپی سینوس یک روش کم‌تهاجمی و سرپایی است که تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود. این جراحی برای برداشتن پولیپ‌ها و تومورهای بینی، درمان عفونت‌های مزمن سینوسی و رفع سایر مشکلات سینوس استفاده می‌شود. خونریزی جزئی، درد، احتقان، ترشح و خستگی پس از جراحی طبیعی است و معمولا ظرف یک تا سه هفته برطرف می‌شود.
درمان طبی سینوزیت حاد:
برای درمان سینوزیت حاد باکتریایی در بزرگسالان، معمولا از آموکسی‌سیلین به مدت ۱۰ تا ۱۴ روز استفاده می‌شود. در مرحله بعدی، پنی‌سیلین برای رفع عفونت تجویز می‌شود. بیماران می‌توانند از اسپری‌های بینی بدون نسخه یا سرم نمکی نیز استفاده کنند. گاهی اوقات پزشکان برای کاهش درد، مسکن‌های معمولی تجویز می‌کنند.
برای سینوزیت ناشی از آلرژی یا تشدید شده توسط آلرژی، واکسن آلرژی می‌تواند مفید باشد. این درمان به عنوان ایمونوتراپی شناخته می‌شود.
درمان سینوزیت حاد در طب سنتی:
تنفس بخار آب گرم باعث مرطوب شدن سینوس‌ها و رقیق شدن مخاط می‌شود. استفاده از برخی گیاهان مانند آویشن و رازیانه می‌تواند اثربخشی بخور گرم را افزایش دهد. آویشن یکی از گیاهانی است که در طب سنتی برای درمان سینوزیت توصیه می‌شود و استفاده همزمان از دم‌کرده و بخور آن می‌تواند علائم سینوزیت حاد را بهبود بخشد. علاوه بر آویشن، بخور گیاهانی مانند اسطوخودوس، بابونه، مرزنجوش و پرسیاوشان نیز در درمان سینوزیت موثر است.
درمان خانگی سینوزیت حاد:
سینوزیت حاد در بسیاری از افراد به طور خودبه‌خود و توسط سیستم ایمنی بدن درمان می‌شود. برای تسریع روند بهبودی، می‌توانید اقدامات زیر را در خانه انجام دهید:
- قرار دادن دستمال گرم و مرطوب روی صورت چندین بار در روز
- نوشیدن آب و مایعات فراوان برای رقیق شدن مخاط بینی و سینوس‌ها و تسهیل خروج آنها
- دوش آب گرم و تنفس بخار آن
- استفاده از اسپری نمکی بینی یا بخور آب گرم
- پرهیز از پرواز (تغییرات ناگهانی فشار هوا می‌تواند علائم سینوزیت را تشدید کند)
عوارض سینوزیت حاد
اگرچه عوارض جدی سینوزیت نادر است، اما عوارض احتمالی سینوزیت حاد عبارتند از:
- آبسه
- عفونت استخوان
- مننژیت
- عفونت پوست اطراف چشم
پیشگیری از سینوزیت حاد
بهترین راه پیشگیری از سینوزیت حاد، پیشگیری از سرماخوردگی و آنفولانزا یا درمان سریع آنها است. دریافت واکسن آنفولانزا به صورت سالیانه یکی از بهترین روش‌های پیشگیری از آنفولانزا است.
اگر آلرژی دارید، آن را کنترل کرده و داروهای تجویز شده توسط پزشک را مصرف کنید. ویروس سرماخوردگی و آنفولانزا از طریق تماس منتقل می‌شود؛ بنابراین دست‌های خود را مرتب بشویید، به خصوص پس از دست دادن با دیگران.
استرس می‌تواند با تضعیف سیستم ایمنی، احتمال ابتلا به سرماخوردگی، آنفولانزا و در نهایت سینوزیت حاد را افزایش دهد. بنابراین سعی کنید سطح استرس روزانه خود را کاهش دهید.
دود و آلاینده‌های دیگر می‌توانند با تاثیر بر سیستم تنفسی، باعث آلرژی و سینوزیت شوند؛ بنابراین تا حد امکان از محیط‌های آلوده دوری کنید. اگر به عفونت دستگاه تنفسی فوقانی مبتلا شدید، مصرف داروهای ضد احتقان (با تجویز پزشک) می‌تواند خطر ابتلا به سینوزیت را کاهش دهد.
خشکی غشای مخاطی بینی و سینوس‌ها نیز می‌تواند احتمال ابتلا به سینوزیت حاد را افزایش دهد؛ بنابراین استفاده از مرطوب‌کننده‌های بینی و سینوس‌ها می‌تواند در پیشگیری از سینوزیت موثر باشد.
نتیجه‌گیری و راهنمای مراجعه به پزشک
بیشتر عفونت‌های سینوسی با درمان‌های خانگی و گاهی اوقات با دارو درمان می‌شوند. اگر علائم شما بیش از ۱۰ تا ۱۴ روز طول کشید یا سرماخوردگی شما پس از ۷ روز تشدید شد، به پزشک مراجعه کنید تا داروهای مناسب برای درمان سینوزیت حاد را دریافت کنید. در صورت بروز تب یا سردردهای شدید که با مسکن‌های معمولی تسکین نمی‌یابند، عدم بهبود علائم حتی پس از مصرف آنتی‌بیوتیک‌های تجویز شده، یا مشاهده هرگونه تغییر در بینایی، باید به پزشک متخصص مراجعه کنید.
پرسش و پاسخ
تفاوت سینوزیت حاد و سینوزیت نیمه حاد چیست؟
سینوزیت حاد و نیمه حاد علائم مشابهی دارند و تفاوت اصلی آنها در مدت زمان بیماری است. سینوزیت حاد معمولا ۲ تا ۴ هفته طول می‌کشد، در حالی که بهبود سینوزیت نیمه حاد معمولا بیش از ۴ هفته زمان می‌برد.
سینوزیت حاد چقدر طول می‌کشد؟
علائم سینوزیت حاد در صورت عدم درمان، معمولا تا ۴ هفته ادامه دارند.
آیا سینوزیت حاد در بارداری خطرناک است؟
به طور کلی، سینوزیت در بارداری خطرناک نیست و به جنین آسیب نمی‌رساند، هرچند در موارد نادر، علائم عفونت سینوسی می‌تواند باعث برخی مشکلات بارداری شود. سینوزیت در دوران بارداری نسبت به سایر دوره‌های زندگی شایع‌تر است و شدت علائم آن نیز ممکن است بیشتر باشد. این به دلیل ضعیف‌تر بودن سیستم ایمنی در دوران بارداری است.
آیا با طب سوزنی می‌توان سینوزیت حاد را درمان کرد؟
طب سوزنی می‌تواند تاثیر مثبتی بر درمان سینوزیت حاد داشته باشد و اثربخشی آن در بهبود انواع سینوزیت ثابت شده است.
لیست پزشکان مرتبط:
مینو محرزمتخصص بیماریهای عفونی و گرمسیری | تهران- مسعود مردانی دشتیمتخصص بیماریهای عفونی و گرمسیری | تهران
- داود یادگاری نیامتخصص بیماریهای عفونی و گرمسیری | تهران
- نعمت اله جنیدی جعفریمتخصص بیماریهای عفونی و گرمسیری | تهران
- پیام طبرسیمتخصص بیماریهای عفونی و گرمسیری | تهران
- کامران شرفیمتخصص بیماریهای عفونی و گرمسیری | تهران
- داود فصاحتمتخصص بیماریهای عفونی و گرمسیری | تهران
- بهزاد امیریمتخصص بیماریهای عفونی و گرمسیری | تهران
- نیما دستگیرمتخصص بیماریهای عفونی و تب دار بزرگسالان و کودکان | تهران
- پرویز بیات اسدیمتخصص بیماریهای عفونی و گرمسیری | تهران
