بیماری مالاریا چیست؟ علائم، تشخیص و درمان آن
بیماری مالاریا، یک عفونت انگلی شایع است که از طریق نیش پشه آلوده به انسان منتقل می شود. عامل اصلی این بیماری، انگل تک یاخته ای پلاسمودیومی است که در خون میزبان تکثیر شده و با تخریب گلبول های قرمز، علائمی چون تب های شدید، لرز و حالت تهوع را ایجاد می کند.
هر ساله، ۲۱۰ میلیون نفر در سراسر جهان به این بیماری مبتلا می شوند و متأسفانه ۴۴۰ هزار نفر از این افراد جان خود را از دست می دهند. برای آشنایی بیشتر با علائم، عوامل و روش های پیشگیری و درمان این بیماری، ادامه این مطلب را مطالعه فرمایید. در صورت مشاهده هرگونه علائم مشکوک، مراجعه به پزشک متخصص عفونی ضروری است.
مالاریا چیست؟
مالاریا یک بیماری انگلی است که در اثر ورود انگل تک سلولی پلاسمودیوم به خون انسان ایجاد می شود. این انگل ها پس از انتقال توسط پشه آنوفل، در داخل گلبول های قرمز تکثیر شده و با تخریب آن ها، علائم بیماری را بروز می دهند. انواع مختلفی از انگل پلاسمودیوم وجود دارد که انواع ویواکس، فالسیپاروم و ملاریه در ایران شایع تر هستند. فالسیپاروم خطرناک ترین نوع این انگل بوده و می تواند عوارض جدی ایجاد کند.
Malaria is a serious and sometimes fatal disease caused by a parasite that commonly infects a certain type of mosquito which feeds on humans. cdc
مالاریا یک بیماری خطرناک و گاها کشنده می باشد که به وسیله یک انگل به وجود می آید که به طور معمول گونه خاصی از پشه را که از انسان تغذیه می کند، آلوده می نماید.
نام های دیگر بیماری مالاریا
بیماری مالاریا نام های دیگری نیز دارد که از جمله آنها می توان به مالاریا، تب متناوب، تب و لرز و پالدویسم اشاره کرد. فرد مبتلا به این بیماری را نیز مالاریا (Malarial) می نامند.
علائم بیماری مالاریا
نخستین نشانه های ابتلا به بیماری مالاریا، لرزش شدید و احساس سرما است که به دنبال آن تب بالا و در نهایت تعریق فراوان رخ می دهد. این چرخه تب، لرز و تعریق که به آن حمله مالاریا می گویند، می تواند علت تب های مداوم و مکرر به ویژه در کودکان باشد. علاوه بر این، مبتلایان به مالاریا امکان دارد از علائمی مانند سردردهای شدید و مداوم، حالت تهوع و استفراغ، خستگی مفرط، تعرق و دردهای عضلانی رنج ببرند. درد در ناحیه قفسه سینه یا شکم و سرفه نیز از دیگر نشانه های رایج این بیماری است.
عامل ایجادکننده بیماری مالاریا
عامل اصلی ایجاد کننده بیماری مالاریا، انگل تک یاخته ای پلاسمودیوم است که از طریق نیش پشه آنوفل ماده به انسان منتقل می شود. در ایران، چندین گونه از پشه آنوفل وجود دارد که برخی از آنها ناقل بیماری مالاریا هستند و به طور معمول در شب فعالیت می کنند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
درصورتیکه در مناطق مالاریا خیز زندگی می کنید یا اخیراً از سفر به این مناطق بازگشته اید و علائمی مانند تب و لرز، تعریق شدید و سردرد را تجربه می کنید، توصیه می کنیم در اسرع وقت به پزشک متخصص بیماری های عفونی مراجعه کنید. زیرا انگل مالاریا می تواند به مدت یک سال در بدن انسان به صورت نهفته باقی بماند. همچنین، در صورت شدت علائم و بروز عوارض جدی، مراجعه فوری به پزشک الزامی است.
برای بررسی نشانه های بیماری مالاریا به کدام پزشک مراجعه کنیم؟
برای ارزیابی علامت های این بیماری بایستی به متخصص عفونی و دکتر بیماری های عفونی مراجعه نمایید.
تشخیص بیماری مالاریا
برای تشخیص قطعی بیماری مالاریا، پزشک متخصص بیماری های عفونی پس از بررسی دقیق سوابق پزشکی بیمار و معاینه بالینی، دستور انجام آزمایش خون را می دهد. آزمایش خون تنها روش دقیق و قابل اعتماد برای تشخیص عفونت های خونی مانند مالاریا است. پزشک با بررسی نتایج آزمایش خون و سایر آزمایش های مرتبط، می تواند نوع انگل عامل بیماری، شدت عفونت و احتمال بروز عوارض جدی را مشخص کند.
درمان مالاریا
برای درمان این بیماری به طور معمول متخصص عفونی داروهایی را برای نابودی انگل تجویز می کند. البته نوع درمان و مدت زمان آن با توجه به فاکتورهای زیر متغیر است:
- شدت نشانه های بیماری
- نوع انگل عامل عفونت
- سن بیمار
- حاملگی بیمار
درمان مالاریا ناشی از پلاسمودیوم فالسیپاروم
کلروکین و پریماکین دو داروی اصلی برای درمان افرادی هستند که به پلاسمودیوم ویواکس و فالسیپاروم مبتلا شده اند. بزرگسالان مبتلا باید طی ۳ روز ۱۰ قرص کلروکین مصرف کنند؛ میزان دوز پریماکین برای درمان مالاریا در کودکان ۰.۲۵ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بیمار طی ۱۴ روز یا ۷۵ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم به صورت یک بار در هفته برای ۸ هفته توصیه می شود.
نوزادان زیر یک سال و زنان باردار و افرادی که دچار کمبود G۶PD هستند مجاز به استفاده از پریماکین برای درمان این بیماری نمی باشند. بعد از بروز علائم این بیماری عفونی مانند تب شدید، لرزش، حالت تهوع شدید و تعریق فراوان فوراً به پزشک متخصص عفونی مراجعه نمایید و بدون مشاوره متخصص و پزشک هیچ دارویی خودسرانه استفاده نکنید.
درمان مالاریا در طب سنتی
طب سنتی برای درمان این بیماری روش های خانگی و گیاهی زیر را پیشنهاد می کند:
- دم کرده ریشه کاسنی وحشی
- روزانه ۳ بار آب برگ کرفس تازه
- دم کرده برگ اکالیپتوس
- دم کرده آب لیمو، همراه با شلغم، کرفس و کلم
طب سنتی برای درمان این بیماری ترکیب روغن کرچک و روغن بادام تلخ را برای ماساژ بدن تجویز می کند. روغن کرچک خاصیت تب بر دارد و به همین دلیل داروی درمان مالاریا در طب سنتی است. مصرف خوراکی این روغن گیاهی نیز برای از بین بردن بیماری های انگلی در طب سنتی توصیه می شود.
درمان خانگی مالاریا
روش های خانگی برای مقابله با مالاریا عبارتند از:
- دارچین: دارچین به دلیل داشتن ماده ای به نام سینامالدهید، خاصیت ضد انگلی قوی دارد و از دیرباز برای درمان طبیعی بسیاری از بیماری ها، از جمله مالاریا، استفاده می شده است. نوشیدن چای دارچین تازه بهترین راه برای بهره مندی از خواص درمانی آن است.
- ویتامین ث: پرتقال سرشار از ویتامین C است که سیستم ایمنی بدن را تقویت می کند و به مبارزه با باکتری ها و ویروس هایی که باعث بیماری های عفونی مانند مالاریا می شوند، کمک می کند. نوشیدن روزانه یک لیوان آب پرتقال تازه، یکی از روش های مؤثر برای تقویت سیستم ایمنی و کاهش علائم مالاریا است.
- زنجبیل شگفت انگیز: زنجبیل به دلیل داشتن ترکیبات ضد التهابی، برای درمان مالاریا بسیار مفید است. مصرف دمنوش زنجبیل به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کرده و از گسترش عفونت در بدن جلوگیری می کند.
- لیمو: لیمو ترش یا شیرین، به دلیل داشتن ویتامین C فراوان، سیستم ایمنی بدن را تقویت کرده و از گسترش عفونت در بدن جلوگیری می کند. نوشیدن روزانه یک لیوان آب لیمو تازه، به کاهش تب و حالت تهوع ناشی از مالاریا کمک می کند.
- ریحان مقدس: ریحان مقدس گیاهی است که از دیرباز برای درمان بسیاری از بیماری ها استفاده می شده است. ریحان به کاهش علائم مالاریا کمک کرده و خواص درمانی بسیاری دارد.
- گریپ فروت: گریپ فروت به دلیل داشتن خواص ضد باکتریایی و تقویت کننده سیستم ایمنی، برای مقابله با عفونت های مختلف، از جمله مالاریا، بسیار مفید است.
- توت فرنگی و تمشک: توت فرنگی و تمشک، به دلیل داشتن آنزیم ها و آنتی اکسیدان های قوی، انگل های عامل مالاریا را از بین برده و از گسترش عفونت در بدن جلوگیری می کنند.
- آب ولرم: نوشیدن آب ولرم به هضم بهتر غذا کمک کرده و اسهال را برطرف می کند. همچنین، آب ولرم به کاهش التهاب و تسریع روند درمان کمک می کند. مصرف روزانه ۶ تا ۸ لیوان آب ولرم برای درمان بیماری های عفونی مانند مالاریا بسیار مفید است.
- بابونه: بابونه به دلیل داشتن خواص ضد باکتریایی، به کاهش تب، لرز و حالت تهوع ناشی از مالاریا کمک می کند. مصرف دمنوش بابونه، یک روش طبیعی و مؤثر برای تسکین علائم مالاریا است.
- خاصیت ضد عفونی کنندگی شنبلیله، آن را به یک درمان سنتی موثر برای مالاریا تبدیل کرده است. می توانید پودر شنبلیله را با آب مخلوط کرده و بنوشید یا به صورت دم نوش از آن استفاده کنید. دمنوش شنبلیله به تسکین حالت تهوع نیز کمک می کند. با این حال، هرگز درمان های خانگی را بدون مشورت با پزشک متخصص دنبال نکنید. متخصص بیماری های عفونی با بررسی دقیق وضعیت بیمار، بهترین روش درمان را تجویز خواهد کرد.
انواع مالاریا
عامل اصلی مالاریا، انگلی به نام پلاسمودیوم است که انواع مختلفی دارد:
- پلاسمودیوم ویواکس
- پلاسمودیوم مالاریه یا مالاریای سه- یک خوش خیم
- پلاسمودیوم فالسیپاروم یا مالاریای سه- یک بدخیم
مورد سوم خطرناک ترین نوع انگل مالاریا است که عدم درمان آن می تواند کشنده باشد.
پیشگیری از مالاریا
برای پیشگیری از ابتلا به مالاریا، می توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- آموزش همگانی: آشنایی مردم با علائم بیماری، راه های انتقال و روش های پیشگیری از اهمیت بالایی برخوردار است.
- تشخیص زودهنگام و درمان: شناسایی و درمان به موقع بیماران، زنجیره انتقال بیماری را قطع می کند.
- مبارزه با ناقل بیماری: استفاده از پشه بند، توری برای پنجره ها و درها، سمپاشی منازل و استفاده از مواد دور کننده حشرات، از راه های موثر مبارزه با پشه آنوفل (ناقل بیماری) است.
- از بین بردن آب های راکد: این آب ها محل تخم گذاری پشه آنوفل هستند.
- لاروکشی: لاروکشی آب هایی که محل تخمگذاری این پشه هستند، تخم ها را از بین می روند.
- سمپاشی با حشره کش های قوی شیمیایی: حشره کش هایی مانند بایگون و آیکون، تاثیر طولانی تری دارند.
پشه ناقل مالاریا کجا زندگی می کند؟
پشه آنوفل که عامل انتقال انگل مالاریا است، در نواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری یافت می شود.
جمع بندی و راهنمای مراجعه به پزشک
این بیماری انگلی، که توسط پشه آنوفل به انسان انتقال می یابد، دارای انواع گوناگونی است. سه نوع رایج آن در ایران، ویواکس، فالسیپاروم و مالاریه هستند که از میان آن ها، پلاسمودیوم ویواکس رایج ترین نوع و پلاسمودیوم فالسیپاروم خطرناک ترین نوع به شمار می رود و می تواند کشنده باشد.
این بیماری عمدتاً در مناطق گرمسیری شیوع دارد و در ایران بیشتر در نواحی گرمسیری مانند کرمان، سیستان و بلوچستان و هرمزگان دیده می شود. از نشانه های بارز این بیماری می توان به تب و لرز شدید، تعریق فراوان، احساس سرما و سردرد و حالت تهوع اشاره کرد. با مشاهده نخستین علائم، به ویژه تب، حتماً به پزشک متخصص بیماری های عفونی مراجعه کنید تا درمان به موقع آغاز شود.
سوالات متداول
مالاریا چیست؟
این بیماری، شایع ترین بیماری انگلی منتقله از طریق ناقل است. انگل پلاسمودیوم در گلبول های قرمز خون تکثیر شده و باعث تخریب آن ها می شود و در نتیجه، علائم بیماری در فرد ظاهر می شود.
آیا مالاریا خطرناک است؟
بله، این بیماری انگلی می تواند عفونت شدیدی در بدن ایجاد کرده و در موارد حاد به مرگ منجر شود. بنابراین، درمان به موقع و صحیح نوع بدخیم آن بسیار مهم است.
آیا مالاریا مسری است؟
مالاریا تنها از طریق خون، سرنگ آلوده مشترک، پیوند عضو یا از مادر به جنین انتقال می یابد.
آیا مالاریا باعث مرگ می شود؟
نوع بدخیم مالاریا، در صورت عدم درمان، می تواند کشنده باشد.
مدت زمان درمان مالاریا چقدر است؟
مدت زمان درمان به نوع انگل، شدت بیماری و وضعیت جسمانی بیمار بستگی دارد.
آنتی بیوتیک داروی درمان مالاریا است؟
داروهای تجویز شده توسط پزشک متخصص بیماری های عفونی برای درمان مالاریا شامل انواع مختلفی از داروها مانند آنتی بیوتیک ها، کلروکین، Amodiaquine، پریمتامین، Proguanil، سولفونامید، مفلوکین، Atovaquone، پریماکین، داکسی سیکلین و کلیندامایسین می شود.
لیست پزشکان مرتبط:
مینو محرزمتخصص بیماریهای عفونی و گرمسیری | تهران- مسعود مردانی دشتیمتخصص بیماریهای عفونی و گرمسیری | تهران
- داود یادگاری نیامتخصص بیماریهای عفونی و گرمسیری | تهران
- نعمت اله جنیدی جعفریمتخصص بیماریهای عفونی و گرمسیری | تهران
- پیام طبرسیمتخصص بیماریهای عفونی و گرمسیری | تهران
- کامران شرفیمتخصص بیماریهای عفونی و گرمسیری | تهران
- داود فصاحتمتخصص بیماریهای عفونی و گرمسیری | تهران
- بهزاد امیریمتخصص بیماریهای عفونی و گرمسیری | تهران
- نیما دستگیرمتخصص بیماریهای عفونی و تب دار بزرگسالان و کودکان | تهران
- پرویز بیات اسدیمتخصص بیماریهای عفونی و گرمسیری | تهران
