چرا دندان ها به مرور زمان زرد می شوند؟

3 هفته پیشآخرین بروزرسانی: ۱۴۰۴-۰۵-۰۴

0 زمان تقریبی مطالعه 4 دقیقه

در این مقاله شما خواهید خواند

چرا دندان‌ها به مرور زمان زرد می‌شوند؟

زرد شدن دندان‌ها یک فرآیند تدریجی و چندعاملی است که تقریباً همه افراد با آن مواجه می‌شوند. با گذشت زمان، دو پدیده اصلی دست به دست هم می‌دهند تا رنگ سفید و درخشان دندان‌ها را کدر کنند: اولاً، تغییرات ساختاری در خود دندان، شامل تحلیل و نازک شدن مینا و نمایان شدن عاج زردرنگ زیرین، و ثانیاً، تجمع لکه‌های خارجی که از رژیم غذایی، عادات و سبک زندگی ما نشأت می‌گیرند. درک این عوامل به ما کمک می‌کند تا بهتر از دندان‌های خود مراقبت کنیم.

قیمت بلیچینگ دندان در تهران (جدول هزینه)

۱. نازک شدن مینای دندان و نمایان شدن عاج

مینای دندان (Enamel) خارجی‌ترین و سخت‌ترین لایه محافظ دندان است. این بافت که عمدتاً از بلورهای معدنی هیدروکسی‌آپاتیت تشکیل شده، به طور طبیعی نیمه‌شفاف است و رنگ آن از سفید تا آبی-سفید متغیر است. با این حال، این سپر دفاعی به مرور زمان و تحت تأثیر عوامل مختلف، دچار فرسایش و تحلیل می‌شود:

ساییدگی مکانیکی: جویدن غذا و مسواک زدن‌های مکرر (به‌ویژه با فشار زیاد یا با مسواک‌های زبر) در طول سال‌ها به صورت فیزیکی لایه‌های میکروسکوپی مینا را از بین می‌برد.
فرسایش شیمیایی (اثرات اسید): این یکی از مهم‌ترین دلایل نازک شدن مینا است. مصرف مکرر مواد غذایی و نوشیدنی‌های اسیدی مانند مرکبات (لیمو، پرتقال)، نوشابه‌های گازدار، نوشیدنی‌های ورزشی و حتی سس‌های سالاد، محیط دهان را اسیدی کرده و باعث حل شدن مواد معدنی مینا (دمینرالیزاسیون) می‌شود.
کاهش تولید بزاق: بزاق نقش حیاتی در سلامت دهان دارد. این مایع طبیعی با شستشوی ذرات غذا، خنثی کردن اسیدها و تأمین مواد معدنی لازم برای بازسازی مینا (رمینرالیزاسیون)، از دندان‌ها محافظت می‌کند. عواملی مانند افزایش سن، مصرف برخی داروها یا برخی بیماری‌ها می‌توانند تولید بزاق را کاهش داده و دندان‌ها را در برابر فرسایش آسیب‌پذیرتر کنند.

وقتی ضخامت لایه مینای نیمه‌شفاف و سفیدرنگ کم می‌شود، عاج (Dentin) که لایه زیرین آن است، بیشتر نمایان می‌شود. عاج به طور طبیعی رنگی زرد یا خاکستری-قهوه‌ای دارد و چون نور از مینای نازک‌شده عبور می‌کند، رنگ زرد عاج بیشتر به چشم آمده و باعث می‌شود دندان‌ها زردتر به نظر برسند.

۲. تغییرات عاج با افزایش سن

عاج یک بافت زنده است که در تمام طول عمر به تغییرات خود ادامه می‌دهد. برخلاف مینا که با افزایش سن نازک می‌شود، عاج به دلایل مختلفی از جمله واکنش به تحریکات خارجی (مانند پوسیدگی یا ساییدگی)، به مرور ضخیم‌تر می‌شود. این فرآیند که به آن تولید عاج ثانویه می‌گویند، یک مکانیسم دفاعی برای محافظت از پالپ (عصب) دندان است. نتیجه این دو فرآیند متضاد—نازک شدن مینای شفاف و ضخیم شدن عاج زرد—این است که با گذشت زمان، رنگ زرد ذاتی دندان غالب‌تر شده و تیرگی آن افزایش می‌یابد.

۳. لکه‌های خارجی (Extrinsic Stains)

این لکه‌ها روی سطح خارجی مینای دندان جمع می‌شوند و یکی از شایع‌ترین دلایل زردی دندان هستند. عامل اصلی ایجاد این لکه‌ها، مولکول‌هایی به نام کروموژن‌ها (رنگدانه‌ها) هستند که تمایل زیادی به چسبیدن به سطح مینا دارند. برخی از مهم‌ترین منابع این لکه‌ها عبارتند از:

نوشیدنی‌های تیره: قهوه، چای (به‌ویژه چای سیاه) و شراب قرمز سرشار از کروموژن‌ها و تانن‌ها هستند. تانن‌ها به چسبندگی بیشتر رنگدانه‌ها به دندان کمک می‌کنند.
خوراکی‌های رنگی: موادی مانند انواع توت‌ها (بلوبری، شاتوت)، سس سویا، سس گوجه‌فرنگی، ادویه‌هایی مانند کاری و زردچوبه و چغندر، همگی دارای رنگدانه‌های قوی هستند.
دخانیات: سیگار و سایر محصولات تنباکو حاوی قطران و نیکوتین هستند. نیکوتین به خودی خود بی‌رنگ است، اما در ترکیب با اکسیژن به رنگ زرد در می‌آید و لکه‌های بسیار سرسخت و چسبنده‌ای روی دندان ایجاد می‌کند.
بهداشت ناکافی: مسواک نزدن و عدم استفاده از نخ دندان به طور منظم، باعث تجمع لایه‌ای چسبناک و بی‌رنگ به نام پلاک می‌شود. پلاک سطح دندان را برای چسبیدن لکه‌ها آماده‌تر می‌کند و اگر بهداشت ادامه پیدا نکند، پلاک با جذب مواد معدنی بزاق به جرم (Tartar) تبدیل می‌شود که سخت‌تر و متخلخل‌تر است و لکه‌ها را با شدت بیشتری به خود جذب می‌کند.

۴. لکه‌های داخلی (Intrinsic Stains)

این نوع تغییر رنگ در داخل ساختار دندان (در مینا یا عاج) رخ می‌دهد و حذف آن بسیار دشوارتر از لکه‌های خارجی است. این لکه‌ها معمولاً در دوران رشد دندان‌ها ایجاد می‌شوند:

داروها: مصرف آنتی‌بیوتیک‌های خانواده تتراسایکلین توسط مادران باردار یا کودکان زیر ۸ سال (در دوره تشکیل دندان‌های دائمی) می‌تواند باعث اتصال این دارو به کلسیم دندان شده و لکه‌های دائمی خاکستری، قهوه‌ای یا آبی‌رنگ ایجاد کند.
فلوراید بیش از حد: هرچند فلوراید برای پیشگیری از پوسیدگی ضروری است، اما مصرف بیش از حد آن در دوران کودکی می‌تواند باعث بیماری فلوروزیس شود. این بیماری به صورت لکه‌های گچی سفید یا در موارد شدیدتر، لکه‌های قهوه‌ای روی مینا ظاهر می‌شود.
تروما یا ضربه: وارد شدن ضربه شدید به دندان می‌تواند باعث آسیب به عروق خونی داخل پالپ (عصب) دندان شود. خونریزی داخلی و تجزیه هموگلوبین، موادی آزاد می‌کند که به داخل توبول‌های عاج نفوذ کرده و باعث تغییر رنگ دندان به سمت خاکستری، صورتی یا تیره می‌شود.
بیماری‌ها و درمان‌ها: برخی بیماری‌های نادر ژنتیکی که بر تشکیل مینا و عاج تأثیر می‌گذارند (مانند آملوژنزیس ایمپرفکتا) و همچنین برخی درمان‌های پزشکی مانند شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی در ناحیه سر و گردن، می‌توانند ساختار و رنگ دندان را تغییر دهند.

پیشگیری و کاهش زردی

اگرچه نمی‌توان روند پیری طبیعی دندان را متوقف کرد، اما با راهکارهای مؤثر می‌توان سرعت زرد شدن دندان‌ها را به میزان قابل توجهی کاهش داد و ظاهر آن‌ها را بهبود بخشید:

بهداشت دهان و دندان: مسواک زدن حداقل دو بار در روز با خمیردندان حاوی فلوراید و استفاده روزانه از نخ دندان برای حذف پلاک و ذرات غذا از بین دندان‌ها، اساس پیشگیری است.
اصلاح رژیم غذایی: مصرف نوشیدنی‌های رنگی را محدود کرده و در صورت امکان از نی استفاده کنید تا تماس آن‌ها با سطح جلویی دندان‌ها به حداقل برسد. همچنین، شستشوی دهان با آب پس از مصرف این مواد می‌تواند به کاهش لکه‌پذیری کمک کند.
ترک دخانیات: این یکی از مؤثرترین اقدامات برای جلوگیری از ایجاد لکه‌های زرد و قهوه‌ای و همچنین بهبود سلامت کلی دهان و بدن است.
محصولات سفیدکننده خانگی: استفاده از دهانشویه‌ها و خمیردندان‌های سفیدکننده مورد تأیید می‌تواند به حذف لکه‌های سطحی کمک کند. این محصولات معمولاً حاوی مواد ساینده ملایم یا غلظت پایینی از عوامل شیمیایی سفیدکننده هستند.
مراجعات منظم به دندان‌پزشک: پاک‌سازی و جرم‌گیری حرفه‌ای توسط دندان‌پزشک یا متخصص بهداشت دهان، هر ۶ ماه یک‌بار، برای حذف کامل پلاک، جرم و لکه‌هایی که با مسواک زدن پاک نمی‌شوند، ضروری است.

در مواردی که زردی شدید است یا منشأ داخلی دارد، روش‌های دندانپزشکی حرفه‌ای مانند بلیچینگ (سفید کردن) که با استفاده از مواد شیمیایی (مانند پراکسید هیدروژن) لکه‌ها را اکسید می‌کند، یا استفاده از روکش‌های ونیر (لایه‌های نازک سرامیکی یا کامپوزیتی) می‌توانند ظاهر دندان‌ها را به شکل چشمگیری بهبود بخشیده و لبخندی درخشان‌تر به شما هدیه دهند.