علت فشار بالای مغز چیست ؟ علائم و درمان آن
فشار مغز یکی از مشکلات مغزی است که در آن فرد مبتلا احساس می‌کند که سرش فشرده میشود. این احساس به این دلیل است که حجم خون و آب در مغز بیشتر از حد طبیعی شده است. فشار مغز می‌تواند عواقب خطرناک و غیر قابل جبرانی داشته باشد. در این مقاله قصد داریم علت، علائم و پیامدهای فشار مغز را برای شما شرح دهیم.
اگر می‌خواهید در مورد این موضوع بیشتر بدانید، با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید. این مطلب جنبه آموزشی و اطلاع رسانی دارد، در صورت مشکل به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید.
فشار مغز چیست؟
برای درک بیماری فشار مغزی بالا، ابتدا باید با ساختمان مغز و جمجمه آگاه شویم. مغز مهم‌ترین قسمت در جمجمه است و حدود ۸۰ درصد از فضای آن را پر می‌کند. ۲۰ درصد دیگر را نیز خون مغزی و مایع نخاعی مغزی تشکیل می‌دهند.
آنچه معلوم است این است که اجزای داخل جمجمه باید همواره در تعادل با یکدیگر باشند تا بتوانند عملکرد درستی را از خود بروز دهند والا با افزایش یا کاهش حجم یکی از آن‌ها، اختلالاتی پدید می‌آید. در بیماری فشار مغزی بالا، حجم مایع نخاعی مغزی از ۱۰ درصد آن بیشتر میشود و چون جمجمه جای کافی را ندارد، به بافت مغز و عصب‌ها فشار می‌آورد و مشکلاتی را برای فرد به وجود می‌آورد.
اهم‌ترین کار بهترین دکتر مغز و اعصاب این است که از آزمایشات تشخیصی دقیق بهره بگیرد و تمایز بین تومور مغزی و فشار مغزی بالا را شناسایی کند.
فشار بالای مغز به چه علتی ایجاد میشود؟
فشار مغز بالا تنها به دلیل یک عامل ایجاد نمی‌شود و چندین عامل در آن دخیل هستند. بیماری‌ها و شرایط خاصی که سبب فشار مغز می‌شوند عبارتند از:
- فشار مغز به علت خونریزی مغزی: شکستگی عروق درون مغز یکی از عواملی است که سبب میشود فشار در فضای داخل جمجمه بیشتر شود. خونریزی مغزی به علل متفاوتی مانند ضربه و صدمه به سر، افزایش فشار خون و عدم کنترل آن، آنوریسم عروقی یا موارد مشابه آن رخ می‌دهد.
بالا رفتن فشار مغز از طریق مصرف دارو: فشار مغزی بالا هم می‌تواند ناشی از مصرف برخی از داروها باشد. این داروها روی بدن تاثیر می‌گذارند به طوری که در برخی از افراد فشار مغز آن‌ها را افزایش می‌دهند. این داروها عبارتند از:
- سیکلوسپورین
- ایزوترتینوئین
- مینوسایکلین
- نالیدیکسیک اسید
- نیتروفورانتوئین
- فنی توئین
- تاموکسیفن
- تتراسایکلین
همچنین اگر فردی بدون توجه به پزشک و بیش از حد ویتامین A بخورد، ممکن است فشار مغزش بالا برود. علاوه بر این استفاده از داروهای ضد بارداری می‌تواند فشار داخل جمجمه را در برخی از خانم‌ها بالا ببرد.
- فشار مغز و بارداری: بارداری خودش عاملی برای فشار مغزی بالا نیست. اما آنهایی که در دوران بارداری با پرفشاری خون یا پره‌اکلامسی مواجه می‌شوند، شانس بیشتری برای افزایش فشار مغز در بارداری نسبت به سایر بارداران دارند.
- مننژیت و فشار بالای مغز: بیماری مننژیت هم یکی از عواملی است که سبب بالا رفتن فشار مغز میشود. در مننژیت پرده‌های دور مغز التهاب و عفونت می‌گیرند و این باعث افزایش فشار داخل جمجمه میشود.
- فشار بالای مغز به علت تشنج و صرع: تشنج و صرع هم از بیماری‌های سیستم عصبی هستند که می‌توانند فشار مغز را بالا ببرند. این بیماری‌ها ممکن است از ریشه ژنتیکی داشته باشند یا از آسیب‌های محیطی ناشی شوند. در هر صورت عامل ایجاد کننده تشنج و صرع هر چه باشد، روی افزایش فشار مغز تاثیر دارد.
- فشار بالای مغز به علت پارگی آنوریسم: آنوریسم مغزی یکی از عواملی است که فشار مغزی بالا را ایجاد می‌کند. در آنوریسم دیواره رگ ضعیف میشود و خون به آن فشار می‌آورد و باعث میشود که قسمتی از آن پف کند و برجسته شود. این تغییر شکل باعث میشود که مغز فشار زیادی را تحمل کند. همچنین اگر فشار درون رگ ضعیف شده زیاد شود، خونریزی رخ می‌دهد و حجم خون در مغز افزایش می‌یابد و نشانه‌هایی مانند سرگیجه و سردرد یا ناراحتی تعادل که به فشار مغزی بالا مربوط هستند، ظاهر می‌شوند.
- فشار بالای مغز به علت سکته مغزی: فشار مغزی بالا هم می‌تواند نتیجه سکته مغزی باشد. چون انسداد و شکستگی رگ‌های خونی که سکته مغزی را ایجاد می‌کند، جریان خون را در مغز اختل می‌کند و فشار زیادی را به مغز وارد می‌کند.
- فشار بالای مغز به علت استرس و اضطراب: ممکنه فکر کنید همیشه بیماری‌های مغز و اعصاب یا داروهای خاصی هستند که علت ایجاد عوارض و بیماری‌ها می‌شوند. اما استرس از عوامل مهمی است که روی سیستم عصبی تاثیر می‌زاره و سلامتی را به هم می‌زنه. به گونه‌ای که حتی افرادی که در معرض استرس زیاد هستند ممکنه با عارضه‌ی افزایش فشار داخل جمجمه و نشانه‌های مربوط به آن مواجه بشن.
علائم فشار مغز بالا چیست؟
فشار مغزی بالا علائمی مشابه تومور مغزی دارد و کسی که به این عارضه مبتلا شود سردردهای قوی را تحمل می‌کند. فشار مغز و سردرد وقتی از خواب بیدار می‌شوند رابطه نزدیکی با هم دارند و تقریبا همه مبتلایان این درد را احساس می‌کنند. همچنین باید به اثر فشار مغز بر چشم هم پرداخت.
زیرا فشار مغزی بالا و تاری دید و دوبینی هم با هم در ارتباط هستند و کسی که فشار مغزش زیاد باشد دچار تاری دید و دوبینی هم میشود. در آخر اینکه از همراهی فشار مغزی بالا و حالت تهوع هم نباید شگفت زده شد، زیرا تهوع و استفراغ از مهم‌ترین علائم دیگر فشار مغزی هستند که به شدت ظاهر می‌شوند.
اما علائم فشار مغزی بالا فقط به این علائم ختم نمی‌شود و شامل موارد زیر نیز میشود.
- از دست دادن تعادل در حین راه رفتن
- سرگیجه به همراه سردرد و وزوز گوش
- کاهش سطح هوشیاری
- خشکی گردن
- مشکلات و اختلالات عصبی و رفتاری
- اختلال در حافظه
- ورم بافت مغز
به این نکته هم انتباه کنید که در برخی از افراد مبتلا به فشار مغزی بالا در حالت نشسته یا خوابیده سردرد و سرگیجه ندارند، اما هنگامی که سرپا می‌شوند یا ورزش می‌کنند نشانه‌های فشار مغزی بالا را می‌بینند.
بالا رفتن فشار مغز در نوزادان و کودکان چه علائمی دارد؟
فشار مغزی بالا در هر سنی ممکن است اتفاق بیفتد و به سن و سال ربطی ندارد. اما فشار مغز در نوزادان علاوه بر علائم فشار مغز در نوجوانان و بزرگسالان، نشانه‌های خاص خودش را هم دارد. به عنوان مثال فشار مغز در نوزادان می‌تواند شکل سر آن‌ها را تغییر دهد. حتی ممکن است درزهای جمجمه را از یکدیگر جدا کند و پیشانی نوزاد برجسته شود.
چگونه فشار بالای مغز تشخیص داده میشود؟
فردی که علائمی مانند سرگیجه و سردرد یا اختلال در بینایی دارد و ممکن است فشار مغزی بالا داشته باشد، باید به پزشک مراجعه کند. پزشک اولاً از معاینه فیزیکی برای بررسی مردمک چشم و شنیدن توضیحات بیمار درباره علائمش استفاده می‌کند.
همچنین پزشک باید شرح حال و سابقه‌ی بیماری‌های بیمار را گرفته و بررسی کند تا بتواند تشخیص صحیحی بدهد. اما این موارد برای یک تشخیص دقیق کافی نیست و باید از آزمایش‌های تشخیصی نیز استفاده شود.
بیشتر بخوانید:
سیاتیک چیست؟ علائم و روش های درمان آن
فشار مغزی بالا آزمایش‌های خاص خودش را دارد و پزشک برای ارزیابی دقیق بیماری از موارد زیر نیز بهره می‌برد.
- ام آر آی
- سی‌تی اسکن
- لومبار پانکچر یا نوار نخاعی
- ارزیابی عملکرد چشم
فشار بالای مغز چگونه درمان می شود؟
تشخیص به موقع فشار مغزی بالا یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت درمان آن است. چون اگر در زمان مناسب به این بیماری پرداخته شویم روش‌های مختلف درمانی که استفاده می‌شوند، موثر خواهند بود. درمان فشار مغزی بالا با روش‌های متفاوتی صورت می‌گیرد که شامل موارد زیر است:
درمان فشار بالای مغز با دارو
پزشک برای کاهش سردرد و سرگیجه و تورم مغز از داروی فشار مغزی بالا استفاده می‌کند. نوع دارویی که پزشک برای بیمار مشخص می‌کند به میزان عارضه و حالت بالینی بیمار بستگی دارد. رایج‌ترین داروهایی که برای افزایش فشار داخل مغز به کار می‌روند شامل موارد زیر است.
- داروهای ضد تشنج
- داروهای تنظیم کننده فشار خون
- داروهای ضد میگرن
- دیورتیک‌ها
داروهای دیورتیک با کاهش مایعات بافت‌ها فشار مغز را پایین می‌آورند.
- داروهای درمان آب سیاه: داروهایی که برای آب سیاه به کار می‌روند می‌توانند تولید مایع مغزی نخاعی را کاهش دهند و در نتیجه فشار مغز را پایین بیاورند.
- آنتی‌بیوتیک‌ها: آنتی‌بیوتیک‌ها با خاصیت ضد باکتریایی که دارند، باکتری‌های مسبب بیماری را نابود می‌کنند و درد و ناراحتی را کم می‌کنند. چون می‌توانند عفونت را مهار کنند و تاثیر آن بر مغز را کاهش دهند.
- داروهای استروئیدی: پزشک برای کاهش تورم مغز از داروهای ضد التهاب مانند دگزا متازون استفاده می‌کند تا هم فشار مغز را کم کند و هم درد را تسکین دهد.
- داروهای آرام‌بخش: تجویز داروهای آرام بخش با کنترل اضطراب و استرس در بیماران و مدیریت پاسخ‌های عصبی می‌تواند فشار داخل جمجمه را کاهش دهد و علایم بیماری را بهبود بخشد.
درمان فشار بالای مغز در طب سنتی
برای درمان بیماری‌های مختلف، برخی از افراد به طب سنتی علاقه‌مند هستند و می‌خواهند بدانند چه چیزی برای کاهش فشار مغز مناسب است و چه راهکاری را متخصصان طب سنتی ارائه می‌دهند.
متخصصان طب سنتی مانند پزشکان معتقدند که اگر فشار مغز از حالت نرمال خارج شود و افزایش یابد، علائمی نمایان میشود و آن‌ها بر این باورند که مصرف غذاهای سرد طبع اولین عامل بیماری‌های عصبی است و به همین خاطر به بیماران پیشنهاد می‌کنند که از خوردن ماست و دوغ، برنج و ماهی خودداری کنند. دکتر خیراندیش نیز در درمان فشار مغز بر این اصل تأکید دارد.
بنابراین برای درمان فشار مغز در طب سنتی به بیماران توصیه میشود که علاوه بر کاهش سردی، از غذاهای گرم طبع مثل خرما و عسل، مغز گردو و جگر تخم مرغ استفاده کنند.
ولی باید بدانید که هیچ دارو یا عرق گیاهی نمی‌تواند مستقیماً فشار مغز را کم کند. ولی برای کاهش استرس و پایین آوردن فشار مغز، بیمار می‌تواند از چای‌های گیاهی مثل اسطوخودوس، بادرنجبویه و گل گاوزبان بهره بگیرد. این چای‌ها باعث آرامش اعصاب می‌شوند و هم با جلوگیری از افزایش فشار خون و هم با کاهش فشار روی مغز، به درمان فشار مغز کمک می‌کنند.
درمان فشار بالای مغز با حجامت
حجامت یک روش طب سنتی است که با کاهش فشار خون مغز، بیماری‌های عصبی را درمان می‌کند. برای همین بعضی از افراد فکر می‌کنند با حجامت کردن سر، می‌توانند فشار خون را مدیریت کنند و به این روش فشار مغز را در طب سنتی بهبود بخشند. البته لازم است بدانند که حجامت باید در محیط بهداشتی صورت بگیرد و شرایط خاصی را نیز دارد که مانع از استفاده همه از این روش میشود. مثلاً زنان حامله، کودکان تا ۴ ماهگی، افرادی که پلاکت خون کم دارند نمی‌توانند از این روش بهره ببرند.
درمان فشار بالای مغز با جراحی
- اگر فشار مغزی بیش از حد زیاد باشد و با دارو درمان نشود، نیاز به جراحی است. جراحی راه حل نهایی برای فشار مغز محسوب میشود و می‌تواند وضعیت بیمار را بهتر کند. البته نوع جراحی بستگی به وضعیت بیمار و شدت عارضه و نوع بیماری همراه با آن دارد.
- جراحی تومور مغزی: به عنوان مثال ممکن است علت فشار مغز تومور مغزی باشد. پزشک در این موارد با توجه به خوش خیم یا بدخیم بودن تومور تلاش می‌کند با برداشتن آن فشار روی مغز را کم کند. همچنین پزشک می‌تواند به عنوان درمان تکمیلی از شیمی‌درمانی با پرتودرمانی نیز استفاده کند.
- شنت گذاری برای کاهش فشار مغز: یکی دیگر از روش‌های جراحی که برای کاهش فشار زیاد مغز پیشنهاد میشود شنت‌گذاری است. در این روش لوله‌ای به مغز بیمار وصل میشود و مایعات اضافه به سمت شکم خارج میشود و فشار مغزی را کم می‌کند. اکثر افرادی که با ابتلا به هیدورسفالی یا افزایش میزان مایع مغزی و نخاعی فشار مغز دارند با این روش درمان می‌شوند و فشار مغز آن‌ها کمتر میشود.
- ابتلا به آنوریسم و افزایش فشار مغزی: در افرادی که با ابتلا به آنوریسم مغزی یا خونریزی، فشار مغزی بالا می‌آید باید آنوریسم برداشته شود و خونریزی متوقف شود تا میزان خونریزی کم شود. زیرا کم شدن خونریزی فشار روی مغز را کم می‌کند.
- استنت گذاری: یکی از روش‌هایی که می‌تواند فشار مغز را کم کند استنت گذاری سینوسی است. این روش درمانی برای کسانی که مبتلا به تنگی سینوسی وریدی هستند مناسب است. روش انجام این کار این است که یک استنت که لوله‌ای توری کوچک است با ایجاد برشهای کوچک روی پوست ران قرار می‌گیرد. به این صورت با این وسیله پزشکی میزان فشار رگ کم میشود و فشار مغز کاهش پیدا می‌کند.
- سوراخ کردن عصب بینایی: در افرادی که با ابتلا به فشار مغزی سردرد دارند و قدرت بینایی خود را از دست می‌دهند، جراح می‌تواند التهاب عصب بینایی را کم کند و عارضه‌های آن را کاهش دهد. در این روش جراح عصب بینایی را سوراخ می‌کند یا برشهای کوچکی روی آن می‌زند تا میزان فشاری که به عصب می‌رسد کم شود و قدرت بینایی بهتر شود.
عوارض فشار بالای مغز چیست؟
فشار بالای مغز یکی از مسائلی است که بسیاری از افراد مبتلا به آن نگران از خطرات و پیامدهای آن هستند. حقیقت این است که فشار مغز بالا می‌تواند مضر و مهلک باشد و در صورت عدم درمان به موقع می‌تواند عوارض جدی و حتی مرگ را به دنبال داشته باشد. فشار داخل مغز می‌تواند باعث ایجاد مشکلات و آسیب‌هایی برای مغز و اعصاب شود که شامل موارد زیر هستند:
- صدمه به بافت و عصب‌های مغز
- خروج ساقه مغز از محل طبیعی آن
- افزایش خطر ابتلا به دیابت
- کاهش تولید ادرار به دلیل افزایش هورمون متعادل‌کننده آب
- سکته مغزی و بیهوشی
بنابراین، پیشنهاد میشود که علت و راه‌حل فشار مغز بالا (فشار جمجمه‌ای) سریعاً شناسایی و درمان شود تا از بروز عارضه‌های نامطلوب جلوگیری شود.
چگونه از بالارفتن فشار مغز جلوگیری کنیم؟
فشار بالای مغز یک بیماری است که ممکن است به دلیل عوامل متفاوتی اتفاق بیفتد. بعضی از این عوامل قابل پیشگیری و مدیریت هستند، اما بعضی دیگر نه. برای مثال، اگر فشار داخل مغز به خاطر بیماری‌هایی مثل مننژیت، هیدروسفالی یا تومور باشد، نمی‌توان از آن جلوگیری کرد. همین‌طور، اگر ضربه به سر یا حادثه باعث خونریزی مغزی و افزایش فشار مغز شود، نمی‌توان از آن پیشگیری کرد. فقط می‌توانیم احتیاط کنیم و ایمنی را رعایت کنیم.
به ویژه وقتی که ورزش‌هایی می‌کنید که ممکن است به سر آسیب برسد یا وقتی که موتور سواری می‌کنید، حتما کلاه ایمنی بپوشید. اقدامات زیر از راه‌هایی هستند که می‌توانند کمک کنند به کنترل فشار مغز بالا:
- زندگی آرام و بدون استرس و اضطراب داشته باشید.
- غذاهای سالم و مغذی مثل میوه و سبزیجات بخورید.
- از سیگار و الکل و نوشیدنی‌های دارای کافئین خودداری کنید.
- فشار خون خود را به طور مرتب چک کنید و در صورت نیاز درمان کنید.
- دیابت خود را تحت کنترل داشته باشید تا از فشار مغزی جلوگیری کنید.
- با توجه به اینکه سقوط از اسباب‌بازی‌های شایع افزایش فشار مغزی است، پیشنهاد میشود سالمندانی که تنها در خانه هستند، از اقدامات ایمنی مثل نصب نرده یا استفاده از کف‌پوش‌های نرم در حمام و توالت استفاده کنند.
چه زمانی نیاز است که به پزشک مراجعه شود؟
فشار بالای مغز می‌تواند باعث ایجاد مشکلات جدی و غیرقابل برگشت برای فرد شود. بنابراین، تمام افراد باید در صورت احساس سرگیجه و سردرد یا دچار شدن به بینایی مبهم و تهوع، بدون تاخیر به پزشک مراجعه کنند تا علت این علائم شناسایی شود.
سوالات رایج در حوزهی فشار بالای مغز
- چه تفاوتی بین فشار مغز و پانیک موجود است؟ پانیک یک واکنش اضطرابی است که در شرایط ترسناک رخ می‌دهد و می‌تواند فرد را با مشکلات تنفسی، ضربان قلب بالا و خطر سکته مواجه کند. فشار بالای مغز هم یک بیماری است که باعث تهوع و سردرد میشود اما از پانیک متفاوت است و نیاز به درمان خاص خود دارد.
- بیماری فشار مغز بالا در جنین هم اتفاق می افتد؟ فشار بالای مغز در بارداری فقط برای مادر باردار خطرناک نیست و ممکن است فشار مغز جنین را هم بالا ببرد و به سلامتی آن آسیب بزند.
- میزان فشار مغز در کودکان و نوزادان چقدر در نظر گرفته شده است؟ بچه‌ها و نوزادان ممکن است از فشار زیاد مغز رنج ببرند. برای همین پزشکان حد معمول فشار را برای نوزادان بین ۵/۱ تا ۶ میلی‌متر جیوه و برای کودکان کوچک حدود ۳ تا ۷ میلی‌متر جیوه و برای کودکان بزرگتر حدود ۱۰ تا ۱۵ میلی‌متر تعیین کرده‌اند.
لیست پزشکان مرتبط:
محمدعلی صحراییانفلوشیپ تخصصی ام اس و متخصص مغز و اعصاب | تهران- مهدی سخابخشمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- بابک زمانیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- رویا ابوالفضلیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- سید مسعود نبویفلوشیپ تخصصی ام اس | تهران
- علیرضا رنجبر نائینیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- ساناز معصومیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- کلینیک مغز و اعصاب نورالیکلینیک مغز و اعصاب و نوروساینس از کانادا | تهران
- احمد قمی فرمتخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات | تهران
- یاسمن عبدیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
